ასთმის გამწვავება მოზრდილებში
- მიმოხილვა
- თეორია
- დიაგნოზი
- მართვა
- მეთვალყურეობა
- წყაროები
მკურნალობის ალგორითმი
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება
სიცოცხლისთვის საშიში გამწვავება ან სუნთქვის უკმარისობის მოსალოდნელი განვითარება
ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში ჰოსპიტალიზაცია
პაციენტები, რომელთაც აღენიშნებათ ასთმის სიცოცხლისთვის საშიში ნიშნები (მაგ., ძილიანობა, კონფუზია, აუსკულტაციით ე.წ. "მუნჯი" ფილტვი) თავსდებიან ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში. მათთვის განიხილება მკურნალობა, რომელიც შესაძლოა მოიცავდეს ინტუბაციას და მექანიკურ ვენტილაციას. ასეთ პაციენტებთან აგრეთვე იყენებენ ხანმოკლე მოქმედების საინჰალაციო ბეტა-2 აგონისტს, საინჰალაციო ანტიქოლინერგულ პრეპარატს, კონტროლირებულ ოქსიგენოთერაპიას და ინტრავენურ ან პერორალურ კორტიკოსტეროიდს. ზოგიერთ პაციენტს ასევე შეიძლება მიეწოდოს ჩამოთვლილთაგან რომელიმე ან ყველა: ინტრავენური მაგნიუმი, მაღალი დოზით საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდი და/ან ჩაუტარდეს ანტიბიოტიკოთერაპია.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [46]British Thoracic Society; Scottish Intercollegiate Guidelines Network. BTS/SIGN British guideline on the management of asthma. Jul 2019 [internet publication]. https://www.sign.ac.uk/our-guidelines/british-guideline-on-the-management-of-asthma
პაციენტებს, რომელთაც თავდაპირველად სიცოცხლისთვის უსაფრთხო გამწვავება აღენიშნებათ, თუმცა ადეკვატურად ვერ პასუხობენ მკურნალობას ან შემდგომში უვითარდებათ სიცოცხლისთვის საშიში ასთმის ნიშნები, შესაძლოა ასევე დასჭირდეთ ჰოსპიტალიზაცია ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში, ინტუბაციისა და მექანიკური ვენტილაციის ჩატარების გათვალისწინებით.
ხანმოკლე მოქმედების საინჰალაციო ბეტა-2 აგონისტი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ხანმოკლე მოქმედების საინჰალაციო ბეტა-2 აგონისტის განმეორებითი მიცემა (ნებულაიზერით) პირველი რიგის თერაპიაა, რომელიც გამოიყენება ჰაერის ნაკადის შეზღუდვის სწრაფად კუპირებისთვის. მკურნალობა უნდა დაიწყოს დაუყოვნებლივ, ხოლო მედიკამენტის დოზის ტიტრაცია უნდა ეფუძნებოდეს პაციენტის მკურნალობაზე პასუხს.
COVID-19-ის გაზრდილი რისკის დროს, ნებულაიზერის გამოყენებამდე გაეცანით ადგილობრივ გაიდლაინებს და მიიღეთ რჩევა რესპირატორული დაავადებების სპეციალისტისგან. აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრის (CDC) მითითებით ნებულაიზერის გამოყენება ჯანდაცვის ქსელში აეროზოლის წარმომქმნელ პროცედურად უნდა ჩაითვალოს. CDC რეკომენდაციით პროცედურა უნდა ჩატარდეს სიფრთხილით (ჯანდაცვის სპეციალისტებმა გარკვეული დონის პერსონალური დაცვის საშუალებები უნდა გამოიყენეონ [PPE] N95 რესპირატორების გამოყენების ჩათვლით) და შემოიფრგლოს გარკვეული სცენარებით.[55]Centers for Disease Control and Prevention. Clinical questions about COVID-19: questions and answers - patients with asthma. Sept 2022 [internet publication]. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/faq.html#Patients-with-Asthma ასთმის გლობალური ინიციატივა (GINA) აღიარებს, რომ ნებულაიზერებს შეუძლიათ რესპირატორული ვირუსული ნაწილაკების გადაცემა და რეკომენდაციას იძლევა, ნებულაიზერების გამოყენება უპირატესად მოხდეს სიცოცხლისთვის საშიში ასთმის სამართავად გადაუდებელი დახმარების განყოფილებებში. მწვავე ასთმის შემთხვევაში, GINA რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის მისაწოდებლად გამოიყენონ დოზირებული ინჰალატორი და სპეისერი მუნდშტუკით ან მჭიდროდ მორგებული სახის ნიღბით.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report შეერთებული შტატების ფარგლებს გარეთ, ამჟამად არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა სხვადასხვა ქვეყნების ორგანიზაციებს შორის იმის შესახებ, არის თუ არა ნებულაიზერის გამოყენება აეროზოლის წარმომქმნელი პროცედურა.
არადამაჯერებელია მტკიცებულებები იმის თაობაზე, რომ საინჰალაციო მკურნალობები იწვევენ SARS-CoV-2-ის მსგავსი კორონავირუსების ტრანსმისიის რისკის ზრდას და არსებობს მინიმალური პირდაპირი მტკიცებულებები SARS-CoV-2-ის ტრანსმისიის რისკთან დაკავშირებით.[56]Goldstein KM, Ghadimi K, Mystakelis H, et al. Risk of transmitting coronavirus disease 2019 during nebulizer treatment: a systematic review. J Aerosol Med Pulm Drug Deliv. 2021 Jun;34(3):155-70. https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/jamp.2020.1659?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org&rfr_dat=cr_pub++0pubmed http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33887156?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
საინჰალაციო სალბუტამოლი: 2.5-დან 5 მგ-მდე, ნებულაიზერით, ყოველ 20 წუთში ერთხელ, სულ 3 დოზა, შემდეგ 2,5-დან 10 მგ-მდე ყოველ 1-4 საათში ერთხელ, საჭიროების მიხედვით; ან 10-15 მგ/საათში უწყვეტად, ნებულაიზერით
საინჰალაციო ანტიქოლინერგული პრეპარატი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
მოზრდილებში, მძიმე ან სიცოცხლისთვის საშიში გამწვავებებით, ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტს უნდა დაემატოს საინჰალაციო იპრატროპიუმი.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [46]British Thoracic Society; Scottish Intercollegiate Guidelines Network. BTS/SIGN British guideline on the management of asthma. Jul 2019 [internet publication]. https://www.sign.ac.uk/our-guidelines/british-guideline-on-the-management-of-asthma
ანტიქოლინერგულმა საშუალებებმა, ბეტა-2 აგონისტთან კომბინაციით შესაძლოა, მოგვცეს უფრო გაუმჯობესებული ბრონქოდილატატორული ეფექტი, ვიდრე მათი ცალ-ცალკე გამოყენებისას.[74]Rodrigo G, Rodrigo C, Burschtin O. A meta-analysis of the effects of ipratropium bromide in adults with acute asthma. Am J Med. 1999 Oct;107(4):363-70. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10527039?tool=bestpractice.com ეს კომბინაცია ასევე ასოცირდება პიკური ნაკადის და ფორსირებული ამოსუნთქვის მოცულობის 1 წამში (FEV₁) მეტად დიდ გაუმჯობესებასთან და ჰოსპიტალიზაციის ნაკლებ სიხშირესთან.[75]Rodrigo GJ, Rodrigo C. First-line therapy for adult patients with acute asthma receiving a multiple-dose protocol of ipratropium bromide plus albuterol in the emergency department. Am J Respir Crit Care Med. 2000 Jun;161(6):1862-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10852758?tool=bestpractice.com [76]Lanes SF, Garrett JE, Wentworth CE 3rd, et al. The effect of adding ipratropium bromide to salbutamol in the treatment of acute asthma: a pooled analysis of three trials. Chest. 1998 Aug;114(2):365-72. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9726716?tool=bestpractice.com [77]Plotnick LH, Ducharme FM. Should inhaled anticholinergics be added to beta2 agonists for treating acute childhood and adolescent asthma? A systematic review. BMJ. 1998 Oct 10;317(7164):971-7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9765164?tool=bestpractice.com
იპრატროპიუმი უნდა მიეცეს მხოლოდ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტებთან ერთად და არა მის ნაცვლად. იპრატროპიუმის გამოყენება შეიძლება ნებისმიერ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტთან კომბინაციით.
COVID-19-ის გაზრდილი რისკის დროს, ნებულაიზერის გამოყენებამდე გაეცანით ადგილობრივ გაიდლაინებს და მიიღეთ რჩევა რესპირატორული დაავადებების სპეციალისტისგან. აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრის (CDC) მითითებით ნებულაიზერის გამოყენება ჯანდაცვის ქსელში აეროზოლის წარმომქმნელ პროცედურად უნდა ჩაითვალოს. CDC რეკომენდაციით პროცედურა უნდა ჩატარდეს სიფრთხილით (ჯანდაცვის სპეციალისტებმა გარკვეული დონის პერსონალური დაცვის საშუალებები უნდა გამოიყენეონ [PPE] N95 რესპირატორების გამოყენების ჩათვლით) და შემოიფრგლოს გარკვეული სცენარებით.[55]Centers for Disease Control and Prevention. Clinical questions about COVID-19: questions and answers - patients with asthma. Sept 2022 [internet publication]. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/faq.html#Patients-with-Asthma ასთმის გლობალური ინიციატივა (GINA) აღიარებს, რომ ნებულაიზერებს შეუძლიათ რესპირატორული ვირუსული ნაწილაკების გადაცემა და რეკომენდაციას იძლევა, ნებულაიზერების გამოყენება უპირატესად მოხდეს სიცოცხლისთვის საშიში ასთმის სამართავად გადაუდებელი დახმარების განყოფილებებში. მწვავე ასთმის შემთხვევაში, GINA რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის მისაწოდებლად გამოიყენონ დოზირებული ინჰალატორი და სპეისერი მუნდშტუკით ან მჭიდროდ მორგებული სახის ნიღბით.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report შეერთებული შტატების ფარგლებს გარეთ, ამჟამად არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა სხვადასხვა ქვეყნების ორგანიზაციებს შორის იმის შესახებ, არის თუ არა ნებულაიზერის გამოყენება აეროზოლის წარმომქმნელი პროცედურა.
არადამაჯერებელია მტკიცებულებები იმის თაობაზე, რომ საინჰალაციო მკურნალობები იწვევენ SARS-CoV-2-ის მსგავსი კორონავირუსების ტრანსმისიის რისკის ზრდას და არსებობს მინიმალური პირდაპირი მტკიცებულებები SARS-CoV-2-ის ტრანსმისიის რისკთან დაკავშირებით.[56]Goldstein KM, Ghadimi K, Mystakelis H, et al. Risk of transmitting coronavirus disease 2019 during nebulizer treatment: a systematic review. J Aerosol Med Pulm Drug Deliv. 2021 Jun;34(3):155-70. https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/jamp.2020.1659?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org&rfr_dat=cr_pub++0pubmed http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33887156?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
საინჰალაციო იპრატროპიუმი: 500 მიკროგრამი ნებულაიზერით ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტთან ერთად და დოზირებულად მათი ყოველი შეყვანისას (ჩვეულებრივ, ყოველ 20 წუთში ერთხელ 3 დოზა და შემდეგ, საჭიროების მიხედვით)
კონტროლირებული ოქსიგენოთერაპია
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
საჭიროების შემთხვევაში, დამატებითი ჟანგბადის მიცემა უნდა მოხდეს ცხვირის კანულით ან ცალმხრივი ნიღბით, რათა ჯანგბადით სატურაციამ 93%-დან 95%-მდე მიაღწიოს.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
შემდეგ უნდა ჩატარდეს ოქსიგენოთერაპიის ტიტრაცია. ზოგიერთ პაციენტში, სასუნთქი გზების მძიმე ობსტრუქციით, ჟანგბადის 100%-იანი სატურაციის ფონზე PaCO₂ შესაძლოა, გაუარესდეს.
ინტრავენური ან პერორალური კორტიკოსტეროიდი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
სისტემურმა კორტიკოსტეროიდებმა აჩვენა, რომ ისინი აჩქარებს გამწვავებების კუპირებას.[51]Greenberger PA. Clinical aspects of allergic bronchopulmonary aspergillosis. Front Biosci. 2003 Jan 1;8:s119-27. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12456338?tool=bestpractice.com
პერორალური მიღება უპირატესია. ინტრავენური კორტიკოსტეროიდები შეიძლება დაინიშნოს პაციენტებთან, რომლებსაც ყლაპვისას გამოხატული ქოშინი აქვთ, აღებინებთ ან საჭიროებენ არაინვაზიურ ვენტილაციას და ინტუბაციას.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
კორტიკოსტეროიდების შეყვანის შემდეგ კლინიკურ გაუმჯობესებას შესაძლოა დასჭირდეს 4 საათამდე დრო.
მკურნალობის კურსი: 7 დღე; აღნიშნული კურსი არ საჭიროებს მედიკამენტის მიღების შეწყვეტამდე დოზის შემცირებას.
პირველადი პარამეტრები
ჰიდროკორტიზონი: 100 მგ ინტრავენულად ყოველ 8 საათში ერთხელ
მეორეული ვარიანტები
პრენდიზოლონი: 40-80 მგ/დღეში პერორალურად, 1-2 მიღებაზე, დაყოფილ დოზებად
ან
მეთილპრედნიზოლონი: 60-80 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ
ინტრავენური მაგნიუმი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ასთმის გამწვავებისას არ არის რეკომენდებული ინტრავენური მაგნიუმის სულფატის რუტინულად გამოყენება. თუმცა, გარკვეულ პაციენტებში ინფუზიამ აჩვენა ჰოსპიტალიზაციის სიხშირის შემცირება, მათ შორის მოზრდილებში, 1 წამში ფორსირებული ამოსუნთქვის მოცულობის (FEV1) მაჩვენებლით- მოსალოდნელის 25%-დან 30%-მდე და პაციენტებში, უშედეგო საწყისი მკურნალობისას.[65]Rowe BH, Bretzlaff JA, Bourdon C, et al. Magnesium sulfate for treating exacerbations of acute asthma in the emergency department. Cochrane Database Syst Rev. 2000 Jan 24;(2):CD001490. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD001490/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10796650?tool=bestpractice.com მაგნიუმი ხელს უშლის სასუნთქი გზების გლუვ კუნთებში კალციუმის შემოდინებას, ამგვარად მოქმედებს, როგორც ბრონქოდილატატორი.[66]Skobeloff EM, Spivey WH, McNamara RM, et al. Intravenous magnesium sulfate for the treatment of acute asthma in the emergency department. JAMA. 1989 Sep 1;262(9):1210-3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2761061?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
მაგნიუმის სულფატი: 2 გ ინტრავენურად ერთი დოზა, 20 წუთის განმავლობაში
მაღალდოზიანი საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდები(ICS)
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების განყოფილებაში პაციენტის მოყვანიდან 1 საათის განმავლობაში მაღალი დოზით საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდის გამოყენება ამცირებს ჰოსპიტალიზაციის საჭიროებას იმ პაციენტებში, რომლებიც არ იყენებენ სისტემურ კორტიკოსტეროიდებს.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [68]Edmonds ML, Milan SJ, Camargo CA Jr, et al. Early use of inhaled corticosteroids in the emergency department treatment of acute asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;(12):CD002308. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002308.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23235589?tool=bestpractice.com სისტემურ კორტიკოსტეროიდებზე დამატებით დანიშვნისას, მოზრდილებში მტკიცებუებები ურთიერთსაწინააღმდეგოა.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [68]Edmonds ML, Milan SJ, Camargo CA Jr, et al. Early use of inhaled corticosteroids in the emergency department treatment of acute asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;(12):CD002308. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002308.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23235589?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ბეკლომეტაზონი საინჰალაციო: >2 მგ/დღეში
ან
საინჰალაციო ბუდეზონიდი: >1.5 მგ/დღეში
ან
საინჰალაციო ფლუტიკაზონის პროპიონატი: >1.5 მგ/დღეში
ანტიბიოტიკოთერაპია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ასთმის გამწვავებების დროს ანტიბიოტიკები რუტინულად არ გამოიყენება, გარდა ფილტვის ინფექციის მკაფიო ნიშნების არსებობისას, როგორიცაა ცხელება და ჩირქოვანი ნახველი ან პნევმონიის რადიოგრაფიული ნიშნები.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [62]National Heart, Lung, and Blood Institute. National Asthma Education and Prevention Program expert panel report 3: guidelines for the diagnosis and management of asthma. Jul 2007 [internet publication]. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7232 [70]Normansell R, Sayer B, Waterson S, et al. Antibiotics for exacerbations of asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Jun 25;(6):CD002741. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002741.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29938789?tool=bestpractice.com ასთმის გამწვავებების უმეტესი ნაწილი გამოწვეულია ვირუსული ინფექციებით.[8]Singh AM, Busse WW. Asthma exacerbations. 2: aetiology. Thorax. 2006 Sep;61(9):809-16. https://thorax.bmj.com/content/61/9/809.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16936237?tool=bestpractice.com [12]Nicholson KG, Kent J, Ireland DC. Respiratory viruses and exacerbations of asthma in adults. BMJ. 1993 Oct 16;307(6910):982-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8241910?tool=bestpractice.com [46]British Thoracic Society; Scottish Intercollegiate Guidelines Network. BTS/SIGN British guideline on the management of asthma. Jul 2019 [internet publication]. https://www.sign.ac.uk/our-guidelines/british-guideline-on-the-management-of-asthma ანტიბიოტიკების შერჩევა და დოზირება უნდა განხორციელდეს ადგილობრივი ინსტიტუციური პროტოკოლების შესაბამისად.
მექანიკური ვენტილაცია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
პაციენტებს, რომლებიც არ ემორჩილებიან მკურნალობას და მწვავე რესპირატორული დისტრესის ქვეშ რჩებიან უნდა მიეცეთ მექანიკური ვენტილაცია. ვენტილაციური მართვის სტრატეგიები ხშირად მოიცავენ სუნთქვის დაბალ სიხშირეს, სუნთქვის დაბალ მოცულობას, მაღალ ინსპირატორულ გამავლობას, და ვენტილაციასთან დაკავშირებული დადებითი წნევის თავიდან არიდებას.
როგორ ჩავდგათ ტრაქეის მილი მოზრდილებში ლარინგოსკოპის გამოყენებით.
როგორ გამოვიყენოთ ნიღბიანი სასუნთქი ტომარა მოზრდილებთან ვენტილაციის უზრუნვესაყოფად. ვიდეო გვიჩვენებს ორი-პერსონის ტექნიკას.
მძიმე გამწვავება
ხანმოკლე მოქმედების საინჰალაციო ბეტა-2 აგონისტი
ჰაერის ნაკადის შეზღუდვის სწრაფად გამოსწორებისთვის ხანმოკლე მოქმედების საინჰალაციო ბეტა-2 აგონისტის (დოზირებული ინჰალატორით+ სპეისერი ან ნებულაიზერი) განმეორებითი დანიშვნა პირველი რიგის თერაპიაა. მკურნალობა იწყება დაუყოვნებლივ, ხოლო მედიკამენტის დოზის ტიტრაცია ეფუძნება პაციენტის თერაპიაზე პასუხს. ნებულაიზერები სასარგებლოა იმ შემთხვევაში, თუ პაციენტს არ შეუძლია დოზირებული ინჰალატორის კოორდინირებული გამოყენება.
COVID-19-ის გაზრდილი რისკის დროს, ნებულაიზერის გამოყენებამდე გაეცანით ადგილობრივ გაიდლაინებს და მიიღეთ რჩევა რესპირატორული დაავადებების სპეციალისტისგან. აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრის (CDC) მითითებით ნებულაიზერის გამოყენება ჯანდაცვის ქსელში აეროზოლის წარმომქმნელ პროცედურად უნდა ჩაითვალოს. CDC რეკომენდაციით პროცედურა უნდა ჩატარდეს სიფრთხილით (ჯანდაცვის სპეციალისტებმა გარკვეული დონის პერსონალური დაცვის საშუალებები უნდა გამოიყენეონ [PPE] N95 რესპირატორების გამოყენების ჩათვლით) და შემოიფრგლოს გარკვეული სცენარებით.[55]Centers for Disease Control and Prevention. Clinical questions about COVID-19: questions and answers - patients with asthma. Sept 2022 [internet publication]. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/faq.html#Patients-with-Asthma ასთმის გლობალური ინიციატივა (GINA) აღიარებს, რომ ნებულაიზერებს შეუძლიათ რესპირატორული ვირუსული ნაწილაკების გადაცემა და რეკომენდაციას იძლევა, ნებულაიზერების გამოყენება უპირატესად მოხდეს სიცოცხლისთვის საშიში ასთმის სამართავად გადაუდებელი დახმარების განყოფილებებში. მძიმე ასთმის დროს GINA რეკომენდაციას უწევს ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის მისაწოდებლად გამოიყენონ დოზირებული ინჰალატორი (MDI) და სპეისერი მუნდშტუკით ან მჭიდროდ მორგებული სახის ნიღბით.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report შეერთებული შტატების ფარგლებს გარეთ, ამჟამად არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა სხვადასხვა ქვეყნების ორგანიზაციებს შორის იმის შესახებ, არის თუ არა ნებულაიზერის გამოყენება აეროზოლის წარმომქმნელი პროცედურა.
არადამაჯერებელია მტკიცებულებები იმის თაობაზე, რომ საინჰალაციო მკურნალობები იწვევენ SARS-CoV-2-ის მსგავსი კორონავირუსების ტრანსმისიის რისკის ზრდას და არსებობს მინიმალური პირდაპირი მტკიცებულებები SARS-CoV-2-ის ტრანსმისიის რისკთან დაკავშირებით.[56]Goldstein KM, Ghadimi K, Mystakelis H, et al. Risk of transmitting coronavirus disease 2019 during nebulizer treatment: a systematic review. J Aerosol Med Pulm Drug Deliv. 2021 Jun;34(3):155-70. https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/jamp.2020.1659?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org&rfr_dat=cr_pub++0pubmed http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33887156?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
საინჰალაციო სალბუტამოლი: (100 მიკროგრამი/დოზა დოზირებული ინჰალატორი) 400-800 მიკროგრამი (4-8 დოზა) ყოველ 20 წუთში ერთხელ 4 საათამდე, შემდეგ ყოველ 1-4 საათში ერთხელ, საჭიროების მიხედვით; ან 2.5-დან 5 მგ-მდე ნებულაიზერით ყოველ 20 წუთში ერთხელ, სულ 3 დოზა, შემდეგ 2.5-დან 10 მგ-მდე ყოველ 1-4 საათში ერთხელ, საჭიროების მიხედვით; ან 10-15 მგ/საათში ნებულაიზერით, უწყვეტად
საინჰალაციო ანტიქოლინერგული პრეპარატი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
მოზრდილებში, რომელთაც აქვთ მძიმე ან სიცოცხლისთვის საშიში გამწვავებები, ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტს უნდა დაემატოს საინჰალაციო იპრატროპიუმი.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [46]British Thoracic Society; Scottish Intercollegiate Guidelines Network. BTS/SIGN British guideline on the management of asthma. Jul 2019 [internet publication]. https://www.sign.ac.uk/our-guidelines/british-guideline-on-the-management-of-asthma
ანტიქოლინერგულმა საშუალებებმა, ბეტა-2 აგონისტთან კომბინაციით შესაძლოა, მოგვცეს უფრო გაუმჯობესებული ბრონქოდილატატორული ეფექტი, ვიდრე მათი ცალ-ცალკე გამოყენებისას.[74]Rodrigo G, Rodrigo C, Burschtin O. A meta-analysis of the effects of ipratropium bromide in adults with acute asthma. Am J Med. 1999 Oct;107(4):363-70. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10527039?tool=bestpractice.com ეს კომბინაცია ასევე ასოცირდება პიკური ნაკადის და ფორსირებული ამოსუნთქვის მოცულობის 1 წამში (FEV₁) მეტად დიდ გაუმჯობესებასთან და ჰოსპიტალიზაციის ნაკლებ სიხშირესთან.[75]Rodrigo GJ, Rodrigo C. First-line therapy for adult patients with acute asthma receiving a multiple-dose protocol of ipratropium bromide plus albuterol in the emergency department. Am J Respir Crit Care Med. 2000 Jun;161(6):1862-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10852758?tool=bestpractice.com [76]Lanes SF, Garrett JE, Wentworth CE 3rd, et al. The effect of adding ipratropium bromide to salbutamol in the treatment of acute asthma: a pooled analysis of three trials. Chest. 1998 Aug;114(2):365-72. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9726716?tool=bestpractice.com [77]Plotnick LH, Ducharme FM. Should inhaled anticholinergics be added to beta2 agonists for treating acute childhood and adolescent asthma? A systematic review. BMJ. 1998 Oct 10;317(7164):971-7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9765164?tool=bestpractice.com
იპრატროპიუმი უნდა მიეცეს მხოლოდ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტებთან ერთად და არა მის ნაცვლად. იპრატროპიუმის გამოყენება შეიძლება ნებისმიერ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტთან კომბინაციით.
COVID-19-ის გაზრდილი რისკის დროს, ნებულაიზერის გამოყენებამდე გაეცანით ადგილობრივ გაიდლაინებს და მიიღეთ რჩევა რესპირატორული დაავადებების სპეციალისტისგან. აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრის (CDC) მითითებით ნებულაიზერის გამოყენება ჯანდაცვის ქსელში აეროზოლის წარმომქმნელ პროცედურად უნდა ჩაითვალოს. CDC რეკომენდაციით პროცედურა უნდა ჩატარდეს სიფრთხილით (ჯანდაცვის სპეციალისტებმა გარკვეული დონის პერსონალური დაცვის საშუალებები უნდა გამოიყენეონ [PPE] N95 რესპირატორების გამოყენების ჩათვლით) და შემოიფრგლოს გარკვეული სცენარებით.[55]Centers for Disease Control and Prevention. Clinical questions about COVID-19: questions and answers - patients with asthma. Sept 2022 [internet publication]. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/faq.html#Patients-with-Asthma ასთმის გლობალური ინიციატივა (GINA) აღიარებს, რომ ნებულაიზერებს შეუძლიათ რესპირატორული ვირუსული ნაწილაკების გადაცემა და რეკომენდაციას იძლევა, ნებულაიზერების გამოყენება უპირატესად მოხდეს სიცოცხლისთვის საშიში ასთმის სამართავად გადაუდებელი დახმარების განყოფილებებში. მწვავე ასთმის შემთხვევაში, GINA რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის მისაწოდებლად გამოიყენონ დოზირებული ინჰალატორი და სპეისერი მუნდშტუკით ან მჭიდროდ მორგებული სახის ნიღბით.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report შეერთებული შტატების ფარგლებს გარეთ, ამჟამად არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა სხვადასხვა ქვეყნების ორგანიზაციებს შორის იმის შესახებ, არის თუ არა ნებულაიზერის გამოყენება აეროზოლის წარმომქმნელი პროცედურა.
არადამაჯერებელია მტკიცებულებები იმის თაობაზე, რომ საინჰალაციო მკურნალობები იწვევენ SARS-CoV-2-ის მსგავსი კორონავირუსების ტრანსმისიის რისკის ზრდას და არსებობს მინიმალური პირდაპირი მტკიცებულებები SARS-CoV-2-ის ტრანსმისიის რისკთან დაკავშირებით.[56]Goldstein KM, Ghadimi K, Mystakelis H, et al. Risk of transmitting coronavirus disease 2019 during nebulizer treatment: a systematic review. J Aerosol Med Pulm Drug Deliv. 2021 Jun;34(3):155-70. https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/jamp.2020.1659?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org&rfr_dat=cr_pub++0pubmed http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33887156?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
საინჰალაციო იპრატროპიუმი: (17 მიკროგრამი/დოზა დოზირებული ინჰალატორით) 136 მიკროგრამი (8 შესხურება) ყოველ 20 წუთში ერთხელ, 3 საათამდე პერიოდის განმავლობაში, რომელსაც ვიყენებთ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის თითოეულ დოზასთან კომბინაციით, შესაბამისი დოზირებით; ან 500 მიკროგრამი ნებულაიზერით, ყოველ 20 წუთში ერთხელ 3 დოზა, შემდგომ ვიყენებთ საჭიროებისამებრ, ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის თითოეულ დოზასთან კომბინაციით, შესაბამისი დოზირებით.
კონტროლირებული ოქსიგენოთერაპია
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
საჭიროების შემთხვევაში, დამატებითი ჟანგბადის მიცემა უნდა მოხდეს ცხვირის კანულით ან ცალმხრივი ნიღბით, რათა ჯანგბადით სატურაციამ 93%-დან 95%-მდე მიაღწიოს.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
შემდეგ უნდა ჩატარდეს ოქსიგენოთერაპიის ტიტრაცია. ზოგიერთ პაციენტში, სასუნთქი გზების მძიმე ობსტრუქციით, ჟანგბადის 100%-იანი სატურაციის ფონზე PaCO₂ შესაძლოა, გაუარესდეს.
პერორალური ან ინტრავენური კორტიკოსტეროიდები
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
უნდა დანიშნოთ ხანმოკლე კურსით პერორალური ან ინტრავენური კორტიკოსტეროიდი.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report ზოგიერთმა პაციენტმა შესაძლოა უკვე დაიწყო ორალური კორტიკოსტეროიდების კურსი, თუ ეს მათი თვითმართვის გეგმის ნაწილია.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
სისტემურმა კორტიკოსტეროიდებმა აჩვენა, რომ ისინი აჩქარებს გამწვავებების კუპირებას.[51]Greenberger PA. Clinical aspects of allergic bronchopulmonary aspergillosis. Front Biosci. 2003 Jan 1;8:s119-27. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12456338?tool=bestpractice.com
რანდომიზებულმა კონტროლირებადმა კვლევამ, რომელმაც შეადარა ასთმის გამწვავებების დროს პერორალური დექსამეტაზონის 2-დღიანი და პერორალური პრედნიზოლონის 5-დღიანი კურსის ეფექტები 18-დან 45 წლამდე ასაკის პაციენტებში (პიკ-ფლოუს მაჩვენებელი <80%), აჩვენა, რომ პაციენტების ჩვეული აქტიურობის ნორმალურ დონეზე დაბრუნებისა და გამწვავების რეციდივის პრევენციისთვის დექსამეტაზონი ისეთივე ეფექტურია, როგორც პრედნიზოლონი.[69]Kravitz J, Dominici P, Ufberg J, et al. Two days of dexamethasone versus 5 days of prednisone in the treatment of acute asthma: a randomized controlled trial. Ann Emerg Med. 2011 Aug;58(2):200-4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21334098?tool=bestpractice.com
პერორალური მიღება უპირატესია. ინტრავენური კორტიკოსტეროიდები შეიძლება დაინიშნოს პაციენტებთან, რომლებსაც აქვთ გამოხატული ქოშინი ყლაპვისას, აქვთ ღებინება ან საჭიროებენ არაინვაზიურ ვენტილაციას და ინტუბაციას.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
კორტიკოსტეროიდების შეყვანის შემდეგ კლინიკურ გაუმჯობესებას შესაძლოა დასჭირდეს 4 საათამდე დრო.
მკურნალობის კურსი: სულ მცირე, 5 დღე და დაავადების გამწვავებიდან გამოჯანმრთელებამდე; აღნიშნული კურსი არ საჭიროებს მედიკამენტის მიღების შეწყვეტამდე დოზის შემცირებას.
პირველადი პარამეტრები
პრენდიზოლონი: 40-80 მგ/დღეში პერორალურად, 1-2 მიღებაზე, დაყოფილ დოზებად
ან
მეთილპრედნიზოლონი: 60-80 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ
ან
დექსამეტაზონი: 16 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ
მეორეული ვარიანტები
ჰიდროკორტიზონი: 100 მგ ინტრავენულად ყოველ 8 საათში ერთხელ
ინტრავენური მაგნიუმი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ასთმის გამწვავებისას არ არის რეკომენდებული ინტრავენური მაგნიუმის სულფატის რუტინულად გამოყენება. თუმცა, გარკვეულ პაციენტებში ინფუზიამ აჩვენა ჰოსპიტალიზაციის სიხშირის შემცირება, მათ შორის მოზრდილებში, 1 წამში ფორსირებული ამოსუნთქვის მოცულობის (FEV1) მაჩვენებლით- მოსალოდნელის 25%-დან 30%-მდე და პაციენტებში, უშედეგო საწყისი მკურნალობისას.[65]Rowe BH, Bretzlaff JA, Bourdon C, et al. Magnesium sulfate for treating exacerbations of acute asthma in the emergency department. Cochrane Database Syst Rev. 2000 Jan 24;(2):CD001490. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD001490/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10796650?tool=bestpractice.com
მაგნიუმი ხელს უშლის სასუნთქი გზების გლუვ კუნთებში კალციუმის შემოდინებას, ამგვარად მოქმედებს, როგორც ბრონქოდილატატორი.[66]Skobeloff EM, Spivey WH, McNamara RM, et al. Intravenous magnesium sulfate for the treatment of acute asthma in the emergency department. JAMA. 1989 Sep 1;262(9):1210-3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2761061?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
მაგნიუმის სულფატი: 2 გ ინტრავენურად ერთი დოზა, 20 წუთის განმავლობაში
მაღალდოზიანი საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდები(ICS)
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების განყოფილებაში პაციენტის მოყვანიდან 1 საათის განმავლობაში მაღალი დოზით საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდის გამოყენება ამცირებს ჰოსპიტალიზაციის საჭიროებას იმ პაციენტებში, რომლებიც არ იყენებენ სისტემურ კორტიკოსტეროიდებს.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [68]Edmonds ML, Milan SJ, Camargo CA Jr, et al. Early use of inhaled corticosteroids in the emergency department treatment of acute asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;(12):CD002308. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002308.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23235589?tool=bestpractice.com სისტემურ კორტიკოსტეროიდებზე დამატებით დანიშვნისას, მოზრდილებში მტკიცებუებები ურთიერთსაწინააღმდეგოა.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [68]Edmonds ML, Milan SJ, Camargo CA Jr, et al. Early use of inhaled corticosteroids in the emergency department treatment of acute asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;(12):CD002308. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002308.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23235589?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ბეკლომეტაზონი საინჰალაციო: >2 მგ/დღეში
ან
საინჰალაციო ბუდეზონიდი: >1.5 მგ/დღეში
ან
საინჰალაციო ფლუტიკაზონის პროპიონატი: >1.5 მგ/დღეში
ანტიბიოტიკოთერაპია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ასთმის გამწვავებების დროს ანტიბიოტიკები რუტინულად არ გამოიყენება, გარდა ფილტვის ინფექციის მკაფიო ნიშნების არსებობისას, როგორიცაა ცხელება და ჩირქოვანი ნახველი ან პნევმონიის რადიოგრაფიული ნიშნები.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [62]National Heart, Lung, and Blood Institute. National Asthma Education and Prevention Program expert panel report 3: guidelines for the diagnosis and management of asthma. Jul 2007 [internet publication]. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7232 [70]Normansell R, Sayer B, Waterson S, et al. Antibiotics for exacerbations of asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Jun 25;(6):CD002741. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002741.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29938789?tool=bestpractice.com ასთმის გამწვავებების უმეტესი ნაწილი გამოწვეულია ვირუსული ინფექციებით.[8]Singh AM, Busse WW. Asthma exacerbations. 2: aetiology. Thorax. 2006 Sep;61(9):809-16. https://thorax.bmj.com/content/61/9/809.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16936237?tool=bestpractice.com [12]Nicholson KG, Kent J, Ireland DC. Respiratory viruses and exacerbations of asthma in adults. BMJ. 1993 Oct 16;307(6910):982-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8241910?tool=bestpractice.com [46]British Thoracic Society; Scottish Intercollegiate Guidelines Network. BTS/SIGN British guideline on the management of asthma. Jul 2019 [internet publication]. https://www.sign.ac.uk/our-guidelines/british-guideline-on-the-management-of-asthma ანტიბიოტიკების შერჩევა და დოზირება უნდა განხორციელდეს ადგილობრივი ინსტიტუციური პროტოკოლების შესაბამისად.
მსუბუქიდან საშუალო სიმძიმის გამწვავება
ხანმოკლე მოქმედების საინჰალაციო ბეტა-2 აგონისტი
ჰაერის ნაკადის შეზღუდვის სწრაფად გამოსწორებისთვის ხანმოკლე მოქმედების საინჰალაციო ბეტა-2 აგონისტის (დოზირებული ინჰალატორით [MDI] ან ნებულაიზერით) განმეორებითი დანიშვნა პირველი რიგის თერაპიაა. მკურნალობა იწყება დაუყოვნებლივ, ხოლო მედიკამენტის დოზის ტიტრაცია ეფუძნება პაციენტის თერაპიაზე პასუხს.
მსუბუქიდან საშუალო სიმძიმის გამწვავების შემთხვევაში ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის გამოყენება დოზირებული ინჰალატორითა და სპეისერით ან მშრალფხვნილიანი ინჰალატორით იწვევს ფილტვის ფუნქციის ისეთივე გაუმჯობესებას, როგორსაც ნებულაიზერით მიწოდებული მედიკამენტი.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report ნებულაიზერები სასარგებლოა, თუ პაციენტს არ შეუძლია MDI-ის კოორდინირებული გამოყენება.
COVID-19-ის გაზრდილი რისკის დროს, ნებულაიზერის გამოყენებამდე გაეცანით ადგილობრივ გაიდლაინებს და მიიღეთ რჩევა რესპირატორული დაავადებების სპეციალისტისგან. აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრის (CDC) მითითებით ნებულაიზერის გამოყენება ჯანდაცვის ქსელში აეროზოლის წარმომქმნელ პროცედურად უნდა ჩაითვალოს. CDC რეკომენდაციით პროცედურა უნდა ჩატარდეს სიფრთხილით (ჯანდაცვის სპეციალისტებმა გარკვეული დონის პერსონალური დაცვის საშუალებები უნდა გამოიყენეონ [PPE] N95 რესპირატორების გამოყენების ჩათვლით) და შემოიფრგლოს გარკვეული სცენარებით.[55]Centers for Disease Control and Prevention. Clinical questions about COVID-19: questions and answers - patients with asthma. Sept 2022 [internet publication]. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/faq.html#Patients-with-Asthma ასთმის გლობალური ინიციატივა (GINA) აღიარებს, რომ ნებულაიზერებს შეუძლიათ რესპირატორული ვირუსული ნაწილაკების გადაცემა და რეკომენდაციას იძლევა, ნებულაიზერების გამოყენება უპირატესად მოხდეს სიცოცხლისთვის საშიში ასთმის სამართავად გადაუდებელი დახმარების განყოფილებებში. მძიმე ასთმის დროს GINA რეკომენდაციას უწევს ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის მისაწოდებლად გამოიყენონ დოზირებული ინჰალატორი (MDI) და სპეისერი მუნდშტუკით ან მჭიდროდ მორგებული სახის ნიღბით.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report შეერთებული შტატების ფარგლებს გარეთ, ამჟამად არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა სხვადასხვა ქვეყნების ორგანიზაციებს შორის იმის შესახებ, არის თუ არა ნებულაიზერის გამოყენება აეროზოლის წარმომქმნელი პროცედურა.
არადამაჯერებელია მტკიცებულებები იმის თაობაზე, რომ საინჰალაციო მკურნალობები იწვევენ SARS-CoV-2-ის მსგავსი კორონავირუსების ტრანსმისიის რისკის ზრდას და არსებობს მინიმალური პირდაპირი მტკიცებულებები SARS-CoV-2-ის ტრანსმისიის რისკთან დაკავშირებით.[56]Goldstein KM, Ghadimi K, Mystakelis H, et al. Risk of transmitting coronavirus disease 2019 during nebulizer treatment: a systematic review. J Aerosol Med Pulm Drug Deliv. 2021 Jun;34(3):155-70. https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/jamp.2020.1659?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org&rfr_dat=cr_pub++0pubmed http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33887156?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
საინჰალაციო სალბუტამოლი: (100 მიკროგრამი/დოზა დოზირებული ინჰალატორი) 400-800 მიკროგრამი (4-8 დოზა) ყოველ 20 წუთში ერთხელ 4 საათამდე, შემდეგ ყოველ 1-4 საათში ერთხელ, საჭიროების მიხედვით; ან 2.5-დან 5 მგ-მდე ნებულაიზერით ყოველ 20 წუთში ერთხელ, სულ 3 დოზა, შემდეგ 2.5-დან 10 მგ-მდე ყოველ 1-4 საათში ერთხელ, საჭიროების მიხედვით; ან 10-15 მგ/საათში ნებულაიზერით, უწყვეტად
პერორალური კორტიკოსტეროიდი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
უნდა დანიშნოთ ხანმოკლე კურსით პერორალური კორტიკოსტეროიდი.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report ზოგიერთმა პაციენტმა შესაძლოა უკვე დაიწყო ორალური კორტიკოსტეროიდების კურსი, თუ ეს მათი თვითმართვის გეგმის ნაწილია.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
სისტემურმა კორტიკოსტეროიდებმა აჩვენა, რომ ისინი აჩქარებს გამწვავებების კუპირებას.[51]Greenberger PA. Clinical aspects of allergic bronchopulmonary aspergillosis. Front Biosci. 2003 Jan 1;8:s119-27. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12456338?tool=bestpractice.com
რანდომიზებულმა კონტროლირებადმა კვლევამ, რომელმაც შეადარა ასთმის გამწვავებების დროს პერორალური დექსამეტაზონის 2-დღიანი და პერორალური პრედნიზოლონის 5-დღიანი კურსის ეფექტები 18-დან 45 წლამდე ასაკის პაციენტებში (პიკ-ფლოუს მაჩვენებელი <80%), აჩვენა, რომ პაციენტების ჩვეული აქტიურობის ნორმალურ დონეზე დაბრუნებისა და გამწვავების რეციდივის პრევენციისთვის დექსამეტაზონი ისეთივე ეფექტურია, როგორც პრედნიზოლონი.[69]Kravitz J, Dominici P, Ufberg J, et al. Two days of dexamethasone versus 5 days of prednisone in the treatment of acute asthma: a randomized controlled trial. Ann Emerg Med. 2011 Aug;58(2):200-4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21334098?tool=bestpractice.com
კორტიკოსტეროიდების შეყვანის შემდეგ კლინიკურ გაუმჯობესებას შესაძლოა დასჭირდეს 4 საათამდე დრო.
მკურნალობის კურსი: სულ მცირე, 5 დღე და დაავადების გამწვავებიდან გამოჯანმრთელებამდე; აღნიშნული კურსი არ საჭიროებს მედიკამენტის მიღების შეწყვეტამდე დოზის შემცირებას.
პირველადი პარამეტრები
პრენდიზოლონი: 40-80 მგ/დღეში პერორალურად, 1-2 მიღებაზე, დაყოფილ დოზებად
ან
მეთილპრედნიზოლონი: 60-80 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ
ან
დექსამეტაზონი: 16 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ
საინჰალაციო ანტიქოლინერგული პრეპარატი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ასთმის საშუალოდან მძიმე ფორმის გამწვავებების დროს ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტთან ერთად შეიძლება საინჰალაციო იპრატროპიუმის გამოყენება, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც პასუხი საწყის თერაპიაზე არადამაკმაყოფილებელია.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [46]British Thoracic Society; Scottish Intercollegiate Guidelines Network. BTS/SIGN British guideline on the management of asthma. Jul 2019 [internet publication]. https://www.sign.ac.uk/our-guidelines/british-guideline-on-the-management-of-asthma
ანტიქოლინერგულმა საშუალებებმა, ბეტა-2 აგონისტთან კომბინაციით შესაძლოა, მოგვცეს უფრო გაუმჯობესებული ბრონქოდილატატორული ეფექტი, ვიდრე მათი ცალ-ცალკე გამოყენებისას.[74]Rodrigo G, Rodrigo C, Burschtin O. A meta-analysis of the effects of ipratropium bromide in adults with acute asthma. Am J Med. 1999 Oct;107(4):363-70. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10527039?tool=bestpractice.com ეს კომბინაცია ასევე ასოცირდება პიკური ნაკადის და ფორსირებული ამოსუნთქვის მოცულობის 1 წამში (FEV₁) მეტად დიდ გაუმჯობესებასთან და ჰოსპიტალიზაციის ნაკლებ სიხშირესთან.[75]Rodrigo GJ, Rodrigo C. First-line therapy for adult patients with acute asthma receiving a multiple-dose protocol of ipratropium bromide plus albuterol in the emergency department. Am J Respir Crit Care Med. 2000 Jun;161(6):1862-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10852758?tool=bestpractice.com [76]Lanes SF, Garrett JE, Wentworth CE 3rd, et al. The effect of adding ipratropium bromide to salbutamol in the treatment of acute asthma: a pooled analysis of three trials. Chest. 1998 Aug;114(2):365-72. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9726716?tool=bestpractice.com [77]Plotnick LH, Ducharme FM. Should inhaled anticholinergics be added to beta2 agonists for treating acute childhood and adolescent asthma? A systematic review. BMJ. 1998 Oct 10;317(7164):971-7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9765164?tool=bestpractice.com
იპრატროპიუმი უნდა მიეცეს მხოლოდ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტებთან ერთად და არა მის ნაცვლად. იპრატროპიუმის გამოყენება შეიძლება ნებისმიერ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტთან კომბინაციით.
COVID-19-ის გაზრდილი რისკის დროს, ნებულაიზერის გამოყენებამდე გაეცანით ადგილობრივ გაიდლაინებს და მიიღეთ რჩევა რესპირატორული დაავადებების სპეციალისტისგან. აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრის (CDC) მითითებით ნებულაიზერის გამოყენება ჯანდაცვის ქსელში აეროზოლის წარმომქმნელ პროცედურად უნდა ჩაითვალოს. CDC რეკომენდაციით პროცედურა უნდა ჩატარდეს სიფრთხილით (ჯანდაცვის სპეციალისტებმა გარკვეული დონის პერსონალური დაცვის საშუალებები უნდა გამოიყენეონ [PPE] N95 რესპირატორების გამოყენების ჩათვლით) და შემოიფრგლოს გარკვეული სცენარებით.[55]Centers for Disease Control and Prevention. Clinical questions about COVID-19: questions and answers - patients with asthma. Sept 2022 [internet publication]. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/faq.html#Patients-with-Asthma ასთმის გლობალური ინიციატივა (GINA) აღიარებს, რომ ნებულაიზერებს შეუძლიათ რესპირატორული ვირუსული ნაწილაკების გადაცემა და რეკომენდაციას იძლევა, ნებულაიზერების გამოყენება უპირატესად მოხდეს სიცოცხლისთვის საშიში ასთმის სამართავად გადაუდებელი დახმარების განყოფილებებში. მწვავე ასთმის შემთხვევაში, GINA რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის მისაწოდებლად გამოიყენონ დოზირებული ინჰალატორი და სპეისერი მუნდშტუკით ან მჭიდროდ მორგებული სახის ნიღბით.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report შეერთებული შტატების ფარგლებს გარეთ, ამჟამად არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა სხვადასხვა ქვეყნების ორგანიზაციებს შორის იმის შესახებ, არის თუ არა ნებულაიზერის გამოყენება აეროზოლის წარმომქმნელი პროცედურა.
არადამაჯერებელია მტკიცებულებები იმის თაობაზე, რომ საინჰალაციო მკურნალობები იწვევენ SARS-CoV-2-ის მსგავსი კორონავირუსების ტრანსმისიის რისკის ზრდას და არსებობს მინიმალური პირდაპირი მტკიცებულებები SARS-CoV-2-ის ტრანსმისიის რისკთან დაკავშირებით.[56]Goldstein KM, Ghadimi K, Mystakelis H, et al. Risk of transmitting coronavirus disease 2019 during nebulizer treatment: a systematic review. J Aerosol Med Pulm Drug Deliv. 2021 Jun;34(3):155-70. https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/jamp.2020.1659?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org&rfr_dat=cr_pub++0pubmed http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33887156?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
საინჰალაციო იპრატროპიუმი: (17 მიკროგრამი/დოზა დოზირებული ინჰალატორით) 136 მიკროგრამი (8 შესხურება) ყოველ 20 წუთში ერთხელ, 3 საათამდე პერიოდის განმავლობაში, რომელსაც ვიყენებთ ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის თითოეულ დოზასთან კომბინაციით, შესაბამისი დოზირებით; ან 500 მიკროგრამი ნებულაიზერით, ყოველ 20 წუთში ერთხელ 3 დოზა, შემდგომ ვიყენებთ საჭიროებისამებრ, ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-2 აგონისტის თითოეულ დოზასთან კომბინაციით, შესაბამისი დოზირებით.
კონტროლირებული ოქსიგენოთერაპია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
საჭიროების შემთხვევაში, დამატებითი ჟანგბადის მიცემა უნდა მოხდეს ცხვირის კანულით ან ცალმხრივი ნიღბით, რათა ჯანგბადით სატურაციამ 93%-დან 95%-მდე მიაღწიოს.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
შემდეგ უნდა ჩატარდეს ოქსიგენოთერაპიის ტიტრაცია. ზოგიერთ პაციენტში, სასუნთქი გზების მძიმე ობსტრუქციით, ჟანგბადის 100%-იანი სატურაციის ფონზე PaCO₂ შესაძლოა, გაუარესდეს.
ანტიბიოტიკოთერაპია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ასთმის გამწვავებების დროს ანტიბიოტიკები რუტინულად არ გამოიყენება, გარდა ფილტვის ინფექციის მკაფიო ნიშნების არსებობისას, როგორიცაა ცხელება და ჩირქოვანი ნახველი ან პნევმონიის რადიოგრაფიული ნიშნები.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report [62]National Heart, Lung, and Blood Institute. National Asthma Education and Prevention Program expert panel report 3: guidelines for the diagnosis and management of asthma. Jul 2007 [internet publication]. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7232 [70]Normansell R, Sayer B, Waterson S, et al. Antibiotics for exacerbations of asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Jun 25;(6):CD002741. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002741.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29938789?tool=bestpractice.com ასთმის გამწვავებების უმეტესი ნაწილი გამოწვეულია ვირუსული ინფექციებით.[8]Singh AM, Busse WW. Asthma exacerbations. 2: aetiology. Thorax. 2006 Sep;61(9):809-16. https://thorax.bmj.com/content/61/9/809.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16936237?tool=bestpractice.com [12]Nicholson KG, Kent J, Ireland DC. Respiratory viruses and exacerbations of asthma in adults. BMJ. 1993 Oct 16;307(6910):982-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8241910?tool=bestpractice.com [46]British Thoracic Society; Scottish Intercollegiate Guidelines Network. BTS/SIGN British guideline on the management of asthma. Jul 2019 [internet publication]. https://www.sign.ac.uk/our-guidelines/british-guideline-on-the-management-of-asthma ანტიბიოტიკების შერჩევა და დოზირება უნდა განხორციელდეს ადგილობრივი ინსტიტუციური პროტოკოლების შესაბამისად.
სიმპტომური ასთმა
შემდგომი მკურნალობა
პაციენტის კლინიკიდან გაწერამდე უნდა დაინიშნოს საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდზე დაფუძნებული მაკონტროლებელი თერაპია, თუ ის უკვე გამოწერილი არ არის. პაციენტებში, რომლებიც უკვე იღებენ საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდის შემცველ მედიკამენტს, როგორც წესი, საფეხურით ზევით მკურნალობაზე გადასვლა 2-4 კვირაში ხდება. მათ უნდა შევახსენოთ მედიკამენტების რეგულარულად მიღების მნიშვნელობა.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report პაციენტები უნდა დაუბრუნდნენ საჭიროებისამებრ და არა რეგულარულ გამოყენებას შემამსუბუქებელ მედიკამენტებზე, სიმპტომური და ობიექტური გაუმჯობესების საფუძველზე.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
პაციენტებთან შემდგომი მეთვალყურეობა საჭიროა პირველადი რგოლის ექიმის ან პულმონოლოგის მიერ გამწვავებიდან 2-დან 7 დღის განმავლობაში, რათა შეფასდეს ასთმის მართვა, ასევე მედიკამენტები, ინჰალატორის გამოყენების ტექნიკა და ასთმის მართვის სამოქმედო გეგმა.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
გაიდლაინების რეკომენდაციით ასთმის სიმძიმე და მასზე კონტროლი განხილულ უნდა იქნას როგორც კიბე, სადაც მედიკამენტების დოზების მომატება ან შემცირება შესაძლებელია დაავადების სიმძიმისა და კონტროლის ადეკვატურობის მიხედვით.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication]. http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
საფეხურებრივი მიდგომა დამხმარეა კლინიკური გადაწყვეტილების მიღებისთვის და არ ანაცვლებს მას, რომელიც აუცილებელია პაციენტის ინდივიდუალური საჭიროებების დასაკმაყოფილებად.
მკურნალობის დაწყება შეიძლება კიბის ნებისმიერი საფეხურიდან და საჭიროების შემთხვევაში შესაძლოა, დაემატოს მედიკამენტები (საფეხურით ზევით მკურნალობა). ხანმოკლე მოქმედების ბეტა-აგონისტის ხშირი გამოყენება ან კვირაში 2 დღეზე მეტად სიმპტომების შესამცირებლად (არა ვარჯიშით ინდუცირებული ბრონქოსპაზმის პრევენციისთვის), ზოგადად მიუთითებს ასთმის არაადეკვატურ კონტროლზე და საჭიროებს საფეხურით ზევით მკურნალობას.
პაციენტების ასთმის კონტროლი რეგულარულად უნდა შეფასდეს "საფეხურით დაბლა" მკურნალობის გადაწყვეტილებასთან ერთად იმ შემთხვევაში, თუ დაავადება კარგად კონტროლირებადია სულ მცირე, 3 თვის განმავლობაში.
ასთმის თერაპიის ინდივიდუალიზაციისთვის ნახველის ეოზინოფილების ან ფრაქციული ამოსუნთქული აზოტის ოქსიდის (FeNO) დონის გამოყენების თაობაზე მტკიცებულებები არასაკმარისია. თუმცა, ზოგიერთი მტკიცებულებით ამ მიდგომამ ასთმის გამწვავების სიხშირე შეიძლება შეამციროს.[1]Global Initiative for Asthma (GINA). Global strategy for asthma management and prevention. Jul 2023 [internet publication].
http://ginasthma.org/2023-gina-main-report
[72]Petsky HL, Li A, Chang AB. Tailored interventions based on sputum eosinophils versus clinical symptoms for asthma in children and adults. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Aug 24;(8):CD005603.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD005603.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28837221?tool=bestpractice.com
[73]Petsky HL, Kew KM, Turner C, Chang AB. Exhaled nitric oxide levels to guide treatment for adults with asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Sep 1;(9):CD011440.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD011440.pub2/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27580628?tool=bestpractice.com
[ 
]
What are the effects of using fractional exhaled nitric oxide (FeNO) levels to guide treatment for adults with asthma?/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.2107/fullსწორი პასუხის ჩვენება FeNO-ს გმაჩვენებელი შეიძლება ჩაითვალოს შერჩეული პაციენტებისთვის მიმდინარე მონიტორინგისა და მართვის სტრატეგიის ნაწილად, თუ ხანგრძლივად არსებობს გაურკვევლობა თერაპიის არჩევის, მონიტორინგის ან კორექტირებისას.[39]Cloutier MM, Baptist AP, Teach SJ, et al; Expert Panel Working Group of the National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI) administered and coordinated National Asthma Education and Prevention Program Coordinating Committee (NAEPPCC). 2020 focused updates to the asthma management guidelines: a report from the National Asthma Education and Prevention Program Coordinating Committee Expert Panel Working Group. J Allergy Clin Immunol. 2020 Dec;146(6):1217-70.
https://www.jacionline.org/article/S0091-6749(20)31404-4/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33280709?tool=bestpractice.com
აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას