წელის დისკოგენური ტკივილი
- მიმოხილვა
- თეორია
- დიაგნოზი
- მართვა
- მეთვალყურეობა
- წყაროები
მკურნალობის ალგორითმი
ენდეთ მითითებებს
ebpracticenet პრიორიტეტი მიანიჭეთ ჩამოთვლილ ადგილობრივ გაიდლაინებს:
Klinische richtlijn rond lage rugpijn en radiculaire pijnავტორი: KCEბოლო გამოქვეყნება: 2018Guide de pratique clinique pour les douleurs lombaires et radiculairesავტორი: KCEბოლო გამოქვეყნება: 2018მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება
ნევროლოგიური გადაუდებელი მდგომრეობა (ნერვის ფესვის დეფიციტი ან ცხენის კუდის სინდრომი)
ნერვის დეკომპრესია
რაშის კუდის სინდრომი (CES) გამოწვეულია რაშის კუდის ლუმბოსაკრალური ნერვული ფესვების კომპრესიით.
CES არის ნეიროქირურგიული გადაუდებელი შემთხვევა და დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის დაგვიანებამ შეიძლება გამოიწვიოს მუდმივი ინვალიდობა.
CES-ისთვის დამახასიათებელია: წელის ტკივილი; ბილატერალური ან უნილატერალური რადიკულიტი; პროგრესირებადი ნევროლოგიური დეფიციტი; მოშარდვის დაწყების ან შეწყვეტის სირთულე ან შარდის ნაკადის მგრძნობელობის დაქვეითება; მოშარდვის უეცარი მოთხოვნილება; შარდის შეკავება შარდის შეუკავებლობით გადავსებისას; სწორი ნაწლავის სისავსის შეგრძნების დაკარგვა; განავლის შეუკავებლობა; ანალური სფინქტერის მოდუნება; უნაგირის ანესთეზია ან პარესთეზია; და სექსუალური დისფუნქცია. ყველა პაციენტს არ აქვს ყველა ეს ნიშანი, მაგრამ შარდის ბუშტის დისფუნქცია CES-ის აუცილებელი მახასიათებელია.
CES-ზე საეჭვო პაციენტებში მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია ტარდება რაც შეიძლება მალე CES-ის მქონე პაციენტებს ესაჭიროებათ ხერხემლის არხის სასწრაფო ქირურგიული დეკომპრესია. იხილეთრაშის კუდის სინდრომი (მართვის მიდგომა)
ნერვის ფესვის მტკივნეული დეფიციტი (მოტორული დეფიციტი ტკივილით იგივე დერმატომში) დისკის აშკარა კომპრესიის დროს ექვემდებარება ქირურგიულ მკურნალობას. ის უნდა განვასხვავოთ ნერვის უმტკივნეულო დეფიციტისა (მაგ: უმტკივნეულო დაკიდებული ტერფი) და პერიფერიული ნერვის დაზიანებისგან.
წელის მწვავე ტკივილი: <3 თვე საწყისი გამოვლინებიდან ან ქრონიკული ტკივილის გაუარესება
პარაცეტამოლი და/ან პერორალური ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატი
დისკოგენური წელის ტკივილის მწვავე გამწვავებების მქონე პაციენტების უმრავლესობის მდგომარეობა 4 კვირაში უმჯობესდება.
პარაცეტამოლი ხშირად გამოიყენება მსუბუქი-ზომიერი ტკივილის დროს, რადგანაც ის შედარებით უფრო უსაფრთხოა, ვიდრე არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები (NSAIDs).[101]Chou R, Huffman LH. Medications for acute and chronic low back pain: a review of the evidence for an American Pain Society/American College of Physicians clinical practice guideline. Ann Intern Med. 2007 Oct 2;147(7):505-14. http://www.annals.org/content/147/7/505.full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17909211?tool=bestpractice.com თუმცა, მხოლოდ პარაცეტამოლით, როგორც პირველი რიგის მედიკამენტით, წელის ტკივილის მართვა დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინებით რეკომენდებული არ არის.[65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59
ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატები ასევე ხშირად გამოიყენება.[65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59 NSAID უნდა გამოვიყენოთ შეზღუდული დროით (არაუმეტეს 3 თვისა). არცერთი NSAID ცალკეული წარმომადგენელი სხვაზე უკეთესად მიჩნეული არ არის.[103]Roelofs PD, Deyo RA, Koes BW, et al. Non-steroidal anti-inflammatory drugs for low back pain. Cochrane Database Syst Rev. 2008 Jan 23;(1):CD000396. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD000396.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18253976?tool=bestpractice.com
კუჭის დაცვა პროტონების ტუმბოს ინჰიბიტორით უნდა უზრუნველვყოთ პაციენტებში, რომლებიც გახანგრძივებულ NSAID მკურნალობას გადიან, განსაკუთრებით თუ ისინი კუჭნაწლავიდან სისხლდენის მაღალი რისკის ქვეშ იმყოფებიან (მაგ: ხანდაზმულები).[65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59
მანამდე არსებული წელის ქრონიკული ტკივილის მწვავე გამწვავებების დროს კლინიცისტმა უნდა მოიძიოს მწვავე სიმპტომების გამომწვევი მიზეზი. მნიშვნელოვანია დისკის ანთების მწვავე სიმპტომების სხვა გამომწვევების გამორიცხვა. ნევროლოგიური გასინჯვის შედეგებში ნებისმიერი ცვლილება უნდა დაფიქსირდეს. განმეორებითი კვლევა შესაძლოა დაგვეხმაროს პრობლემის იდენტიფიცირებაში. შესაძლო მოვლენები, რომლებიც იწვევენ სიმპტომების მწვავე მატებას, პათოლოგიურ პროცესშუ შესაძლო ცვლილებების ჭრილში უნდა განვიხილოთ.
პირველადი პარამეტრები
პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროების მიხედვით, მაქსიმალური დოზა შეადგენს 4000 მგ-ს/დღეში
--და/ან--‑
ნაპროქსენი: 250-500 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმ 1250 მგ/დღეში
იყოს
იბუპროფენი: 300-600 მგ პერორალურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმია 2400 მგ/დღეში
იყოს
დიკლოფენაკის კალიუმის მარილი: 50 მგ ორალურად(სწრაფი გამოთავისუფლების) ორჯერ-სამჯერ დღეში საჭიროებისამებრ
იყოს
დიკლოფენაკის ნატრიუმის მარილი: 100 მგ ორალურად(გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების) ერთჯერ დღეში საჭიროებისამებრ
ტოპიკური ანალგეზია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
მწვავე სიმპტომები შესაძლოა აგრეთვე ტოპიკური ანალგეზიით ვმართოთ.[98]Jorge LL, Feres CC, Teles VE. Topical preparations for pain relief: efficacy and patient adherence. J Pain Res. 2010;4:11-24. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3048583 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21386951?tool=bestpractice.com
კაფსაიცინი შლის P ნივთიერების ადგილობრივ მარაგს, რომელიც ჩართულია ტოქსინების სტიმულაციის მართვაში.[99]Anand P, Bley K. Topical capsaicin for pain management: therapeutic potential and mechanisms of action of the new high-concentration capsaicin 8% patch. Br J Anaesth. 2011;107:490-502. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3169333 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21852280?tool=bestpractice.com
ტოპიკური არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები (NSAID) სასარგებლოა ისეთი ტკივილის დროს, რომელიც შესაძლოა კუნთებიდან იყოს წამოსული. შეზღუდული ლოკალური აბსორბცია ხელს უწყობს იმ სიმპტომების მკურნალობას, რომლებიც პერიარტიკულური სტრუქტურებიდან წარმოიქმნება, ხოლო სისტემური აბსორბცია სამკურნალო პრეპარატს ინტრაკაფსულურ სტრუქტურებში მიაწვდის.[100]Derry S, Moore RA, Gaskell H, et al. Topical NSAIDs for acute musculoskeletal pain in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2015;(6):CD007402. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD007402.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26068955?tool=bestpractice.com პლაზმაში არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატის კონცენტრაცია ადგილობრივი გამოყენების შემთხვევაში პერორალურთან შედარებით ჩვეულებრივ <5%-ია, შესაბამისად, ის ნაკლებად ეფექტურია. ამასთანავე, ადგილობრივი არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების გამოყენებამ შესაძლოა სისტემური გვერდითი მოვლენების განვითარება პოტენციურად შეზღუდოს.[100]Derry S, Moore RA, Gaskell H, et al. Topical NSAIDs for acute musculoskeletal pain in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2015;(6):CD007402. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD007402.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26068955?tool=bestpractice.com
ტოპიკური პრეპარატები გვაცილებს კუჭის მხრივ გვერდით ეფექტებს და წამლების არასასურველ ურთიერთქმედებას. მათი გამოყენება ეფექტურია ხანდაზმულებში და პაციენტებში, რომლებსაც თანმდევი დაავადებები აქვთ.
პირველადი პარამეტრები
კაფსაიცინი ტოპიკურად: (0,025%, 0.075%) წაუსვით დაზიანებულ არე(ებ)ს სამ- ან ოთხჯერ დღეში საჭიროების შემთხვევაში
ან
დიკლოფენაკი ტოპიკურად: იხილეთ ლიტერატურა დოზირებასთან დაკავშირებით.
ანალგეზია ოპიოიდებით
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ოპიოიდური ანალგეტიკები გონივრულად შეიძლება იყოს გამოყენებული პაციენტებთან მძიმე მწვავე, ქმედუუნარობის გამომწვევი ტკივილით, რომელიც პარაცეტამოლით და/ან ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატებით ვერ კონტროლდება (ან ნაკლებად სავარაუდოა გაკონტროლდეს).[65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59 თუ არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო მედიკამენტები უკუჩვენებია, ან პაციენტს მათ მიმართ აუტანლობა აქვს, შესაძლებელია სუსტი ოპიოიდის (პარაცეტამოლთან ან მის გარეშე) დანიშვნა იქნას განხილული.[65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59
ოპიოიდური მედიკამენტები არ უნდა გამოვიყენოთ წელის ქვედა ნაწილის ქრონიკული ტკივილის დროს.[104]Krebs EE, Gravely A, Nugent S, et al. Effect of opioid vs nonopioid medications on pain-related function in patients with chronic back pain or hip or knee osteoarthritis pain: the SPACE randomized clinical trial. JAMA. 2018 Mar 6;319(9):872-82. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2673971 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29509867?tool=bestpractice.com [65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59
პირველადი პარამეტრები
კოდეინ ფოსფატი: 15-60 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 240 მგ/დღეში
მეორეული ვარიანტები
ტრამადოლი: 50-100 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივი გამოდევნის ფორმა) ყოველ 4-6 საათში ერთხელ, საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 400 მგ/დღეში
კუნთების რელაქსანტი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
კუნთების რელაქსანტები, როგორიცაა დიაზეპამი, უპირატესია წელის ქვედა ნაწილის ტკივილის ხანმოკლე მოხსნისთვის; თუმცა, მათი გამოყენება უნდა მოხდეს ფრთხილად გვერდითი მოვლენების (წინასწარი სედაცია) და დამოკიდებულების რისკის გამო.[105]van Tulder MW, Touray T, Fulan AD, et al. Muscle relaxants for nonspecific low back pain. Cochrane Database Syst Rev. 2003;(2):CD004252. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD004252/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12804507?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
დიაზეპამი: 5-10 მგ პერორალურად სამჯერ დღეში
ალტერნატიული მკურნალობა
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ჯანდაცვის სისტემებში ალტერნატიული თერაპიის სახით მკურნალობის სხავადსხვა ფორმა შეიძლება იყოს გამოყენებული. კლინიცისტმა დამატებით უნდა განიხილოს არაფარმაკოლოგიური თერაპიის ისეთი ფორმები, როგორიცაა აკუპუნქტურა, აკუწნევა და იოგა.[119]Chou R, Huffman LH. Nonpharmacologic therapies for acute and chronic low back pain: a review of the evidence for an American Pain Society/American College of Physicians clinical practice guideline. Ann Intern Med. 2007 Oct 2;147(7):492-504. http://www.annals.org/content/147/7/492.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17909210?tool=bestpractice.com [124]Saper RB, Lemaster C, Delitto A, et al. Yoga, physical therapy, or education for chronic low back pain: a randomized noninferiority trial. Ann Intern Med. 2017 Jul 18;167(2):85-94. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28631003?tool=bestpractice.com
ფიზიოთერაპია
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
მწვავე LBP-ს დროს მეტად რეკომენდებულია აქტიური ფიზიკური ცხოვრებით ცხოვრება, ვიდრე წოლითი რეჟიმი.[110]Hagen KB, Jamtvedt G, Hilde G, et al. The updated Cochrane review of bed rest for low back pain and sciatica. Spine (Phila Pa 1976). 2005 Mar 1;30(5):542-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15738787?tool=bestpractice.com [111]Hayden JA, van Tulder MW, Malmivaara A, et al. Exercise therapy for the treatment of non-specific low back pain. Cochrane Database Syst Rev. 2005 Jul 20;(3):CD000335. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD000335.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16034851?tool=bestpractice.com პაციენტების განათლება მსუბუქი პოზიციების, ვარჯიშის და აწევის სწორ ტექნიკასთან დაკავშირებით აუმჯობესებს პაციენტის ხანმოკლე და საშუალო ხანგრძლივობის გამოსავალს.[112]Heymans MW, van Tulder MW, Esmail R, et al. Back schools for nonspecific low back pain: a systematic review within the framework of the Cochrane Collaboration Back Review Group. Spine (Phila Pa 1976). 2005 Oct 1;30(19):2153-63. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16205340?tool=bestpractice.com [113]Heymans MW, de Vet HC, Bongers PM, et al. The effectiveness of high-intensity versus low-intensity back schools in an occupational setting: a pragmatic randomized controlled trial. Spine (Phila Pa 1976). 2006 May 1;31(10):1075-82. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16648740?tool=bestpractice.com
პაციენტებზე, რომლებსაც აქსიალური ტკივილი ჰქონდათ ფიზიოთერაპიამ გამაძლიერებელი ვარჯიშებით (მუცლის კედლის და წელის კუნთებისთვის) დადებითი გავლენა იქონია.[114]Dickerman RD, Zigler JE. Disocgenic back pain. In: Spivak JM, Connolly PJ, eds. Orthopaedic Knowledge Update: Spine. 3rd ed. Rosemont, IL: American Academy of Orthopaedic Surgeons; 2006:319-30. თუმცა, ვარჯიშების ხანგრძლივობა განსჯის საგანია, სავარჯიშო პროგრამების გამოყენება ყველაზე ეფექტურია ქვემწვავე და ქრონიკული დაავადებების დროს.
გარკვეული რაოდენობის სავარჯიშო რეჟიმი გამოყენებული იქნა LBP-ს სამკურნალოდ. მაკკენზის შეფასების და პაციენტების კატეგორიზაციის მეთოდი ძალიან წარმატებულია.[115]Clare HA, Adams R, Maher CG. A systematic review of efficacy of McKenzie therapy for spinal pain. Aust J Physiother. 2004;50(4):209-16. https://ac.els-cdn.com/S0004951414601100/1-s2.0-S0004951414601100-main.pdf?_tid=99aa8043-54c9-4d08-853f-eb39601c6c2d&acdnat=1544532510_9ea0b54ccfd9b965f168a8a6fc2d1314 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15574109?tool=bestpractice.com მაკკენზის მეთოდი უკეთეს ხანმოკლე შედეგებს იძლევა, ვიდრე არასპეციფიკური, ზოგადი გაიდლაინები და გაძლიერების და სტაბილიზაციის პროტოკოლების შედეგებს უტოლდება.[116]May S, Donelson R. Evidence-informed management of chronic low back pain with the McKenzie method. Spine J. 2008 Jan-Feb;8(1):134-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18164461?tool=bestpractice.com
სპინალური მანიპულაციები მწვავე LBP-ს მკურნალობაში ფიზიოთერაპიის ექვივალენტურია.[117]Cherkin DC, Deyo RA, Battié M, et al. A comparison of physical therapy, chiropractic manipulation, and provision of an educational booklet for the treatment of patients with low back pain. N Engl J Med. 1998 Oct 8;339(15):1021-9. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199810083391502#t=article http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9761803?tool=bestpractice.com [118]Rubinstein SM, Terwee CB, Assendelft WJ, et al. Spinal manipulative therapy for acute low-back pain. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Sep 12;(9):CD008880. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD008880.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22972127?tool=bestpractice.com
სხვადასხვა ინტერფერენციული სისტემის და სტიმულატორების გამოყენებამ შესაძლოა სარგებლიანი იყოს მწვავე და ქრონიკული რადიკულური ტკივილის სიმპტომებისთვის; თუმცა, მათი გამოყენება საკამათოა.[119]Chou R, Huffman LH. Nonpharmacologic therapies for acute and chronic low back pain: a review of the evidence for an American Pain Society/American College of Physicians clinical practice guideline. Ann Intern Med. 2007 Oct 2;147(7):492-504. http://www.annals.org/content/147/7/492.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17909210?tool=bestpractice.com [120]Hurley DA, McDonough SM, Dempster M, et al. A randomized clinical trial of manipulative therapy and interferential therapy for acute low back pain. Spine (Phila Pa 1976). 2004 Oct 15;29(20):2207-16. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15480130?tool=bestpractice.com
ფასეტის სახსრის ბლოკადა
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ფასეტოგენური ტკივილი კარგად შესწავლილი კლინიკური მდგომარეობაა. სიმპტომებს მიეკუთვნება წელის აქსიალური ტკივილი და ბარძაყის უკანა მხარის ტკივილი (ტიპიურად მუხლზე გადაცემით). ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის ინექციით, ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდით ან მის გარეშე, შესაძლებელია შეფასდეს ტკივილი რამდენად ნამდვილად ფასეტის სახსრიდანაა წამოსული.
ინექცია შეიძლება გაკეთდეს მედიალური ტოტის გარშემო, სადაც ის კვეთს განივი მორჩის ზედა მედიალურ ნაწილს, ან ის შესაძლოა იყოს სახსარშიდა. პირველი მათგანი უფრო ზუსტი ჩარევაა. ფასეტის სახსარს აქვს ორდონიანი ინერვაცია; შესაბამისად ზედა დონეზეც უნდა განხორციელდეს ინექცია.
სპინალური ინექციები არ არის რეკომენდებული წელის მსუბუქი ტკივილის სამკურნალოდ გაერთიანებულ სამეფოში ან აშშ-ში.[65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59 [136]Chou R, Loeser JD, Owens DK, et al. Interventional therapies, surgery, and interdisciplinary rehabilitation for low back pain: an evidence-based clinical practice guideline from the American Pain Society. Spine (Phila Pa 1976). 2009 May 1;34(10):1066-77. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19363457?tool=bestpractice.com საწყის ეტაპზევე სწორი მიდგომის თვალსაზრისით (GIRFT), წელის ტკივილის მოსახსნელად სპინალური სერვისების ანგარიშის მიხედვით რეკომენდებულია ხანმოკლედ შემამსუბუქებელი ინექციები ხანგრძლივი ფიზიკური და ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციის პროგრამებით ჩანაცვლდეს.[137]Getting It Right First Time. Spinal surgery report may bring benefits for tens of thousands of back pain patients. Jan 2019 [internet publication]. https://www.gettingitrightfirsttime.co.uk/spinal-surgery-report
ნერვის ფესვის სელექტიური ბლოკადა ან ეპიდურული ინექცია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ფეხის რადიკულური ტკივილი დისკის დეგენერაციულ დაავადებასთან ერთად ვითარდება ნერვის ფესვის კომპრესიის შედეგად, რასაც იწვევს ფასეტის სახსრის ჰიპერტროფია, დისკის პროლაფსი ან ხვრელის შევიწროვება, რომელსაც თავის მხრივ იწვევს დისკის სიმაღლის დაკარგვა ან მოძრავი სეგმენტის არასტაბილობა.
რადიკულური სიმპტომების გამომწვევ ანთებას მსუბუქი ან ზომიერი კომპრესიით შესაძლოა ვუმკურნალოთ ნერვის ფესვის სელექტიური ბლოკერებით.
ეს კეთდება რადიოლოგიური მართვით ნერვის ფესვის ახლოს ხერხემალში ნემსის მოთავსებით. შემდეგ შეყავთ ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკი ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდებით ან მის გარეშე.
ეპიდურული იენქციები გამოიყენება რადიკულური ტკივილის დროს, რომელსაც იწვევს მრავალდონიანი ბილატერალური პათოლოგია.[127]Benoist M, Boulu P, Hayem G. Epidural steroid injections in the management of low-back pain with radiculopathy: an update of their efficacy and safety. Eur Spine J. 2012 Feb;21(2):204-13. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21922288?tool=bestpractice.com
ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის ინექცია, ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდით ან მის გარეშე, შესაძლოა შევიყვნაოთ მალთაშუა ხვრელში ან ხერხემლის არხში.[128]Bicket MC, Horowitz JM, Benzon HT, et al. Epidural injections in prevention of surgery for spinal pain: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Spine J. 2015 Feb 1;15(2):348-62. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25463400?tool=bestpractice.com [165]MacVicar J, King W, Landers MH, et al. The effectiveness of lumbar transforaminal injection of steroids: a comprehensive review with systematic analysis of the published data. Pain Med. 2013 Jan;14(1):14-28. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1526-4637.2012.01508.x/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23110347?tool=bestpractice.com სპინალურ არხში ინფილტრაცია შეიძლება მიღწეული იყოს ლუმბური გზით (უკანა მყესების მეშვეობით), ტრანსფორამინალურად (ეპიდურული სივრცით, კონკრეტული ნერვულ ფესვის გზით) ან კუდალური გზით (საკრალური ხვრელის მეშვეობით).[64]Kreiner DS, Hwang SW, Easa JE, et al. An evidence-based clinical guideline for the diagnosis and treatment of lumbar disc herniation with radiculopathy. Spine J. 2014 Jan;14(1):180-91. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24239490?tool=bestpractice.com [125]Parr AT, Manchikanti L, Hameed H, et al. Caudal epidural injections in the management of chronic low back pain: a systematic appraisal of the literature. Pain Physician. 2012 May-Jun;15(3):E159-98. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22622911?tool=bestpractice.com [126]Benyamin RM, Manchikanti L, Parr AT, et al. The effectiveness of lumbar interlaminar epidural injections in managing chronic low back and lower extremity pain. Pain Physician. 2012 Jul-Aug;15(4):E363-404. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22828691?tool=bestpractice.com ორივე გზით ინექცია მოითხოვს საინექციო ნივთიერების დოზის გაზრდას.
მართალია ეპიდურულად სტეროიდების ინექცია უფრო ეფექტურია, ვიდრე გაბაპენტინის, თუმცა მიღებული შედეგის მიხედვით განსხვავება მცირე და დროებითია.[134]Cohen SP, Hanling S, Bicket MC, et al. Epidural steroid injections compared with gabapentin for lumbosacral radicular pain: multicenter randomized double blind comparative efficacy study. BMJ. 2015 Apr 16;350:h1748. http://www.bmj.com/content/350/bmj.h1748.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25883095?tool=bestpractice.com
ამერიკის ნევროლოგიის აკადემიამ შეაფასა ეპიდურული კორტიკოსტეროიდების ინექციების გამოყენება რადიკულური ლუმბოსაკრალური ტკივილის მქონე პაციენტების მკურნალობისას, ისინი გვირჩევენ, რომ ტკივილი შეიძლება შემსუბუქდეს მოკლე ვადაში (ინექციიდან 2-6 კვირაში), მაგრამ არ ახდენს არანაირ გავლენას საშუალოდ დაქვეითებულ ფუნქციაზე. ნაჩვენებია ქირურგიული ჩარევის შემთხვევაში ან 3 თვეზე მეტი ხანგრძლივობის ტკივილის გრძელვადიან პერიოდით შემსუბუქების მიზნით. რუტინული გამოყენება არ არის რეკომენდებული პაციენტებისთვის რადიკულარული ლუმბოსაკრალური ტკივილით.[133]Armon C, Argoff CE, Samuels J, et al. Assessment: use of epidural steroid injections to treat radicular lumbosacral pain: report of the Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 2007 Mar 6;68(10):723-9. https://www.doi.org/10.1212/01.wnl.0000256734.34238.e7 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17339579?tool=bestpractice.com
2012 წელს აშშ-ში ცნს-ის სოკოვანი ინფექციის აფეთქება დაფიქსირდა პაციენტებში, რომლებსაც ერთ ფარმაკოლოგიურ საწარმოში დამზადებული კონსერვანტებისგან თავისუფალი მეთილპრედნიზოლონის აცეტატის ეპიდურული ან პარასპინალური ინექციები გაუკეთდათ.[135]Kainer MA, Reagan DR, Nguyen DB, et al; Tennessee Fungal Meningitis Investigation Team. Fungal infections associated with contaminated methylprednisolone in Tennessee. N Engl J Med. 2012 Dec 6;367(23):2194-203. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1212972 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23131029?tool=bestpractice.com ასეთი შემთხვევები ძლიერ იშვიათია, თუმცა ხაზგასასმელია, რომ თუ შეყვანის ეს გზა გამოიყენება მედიკამენტების მომზადებისას და შეყვანისას საჭიროა მაღალი სტანდარტების დაცვა.
ნერვის დეკომპრესია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ნერვების ფესვების და ნერვული სტრუტურების დეკომპრესია ხსნის რადიკულურ სიმპტომებს. დეგენერაციული ფასეტის სახსრის მოცილება სუბარტიკულური დეკომპრესიის საშუალებას იძლევა და ხსნის პოტენციური ტკივილის ერთ-ერთ მიზეზს. დისკის სიმაღლის მოსამატებლად და ხვრელის გასახსნელად არაპირდაპირი დეკომპრესია შესაძლებელია სხეულებს შორის ტრანსპლანტანტის ჩასმით.
წელის ქრობიკული ტკივილი: ≥3 თვე საწყისი გამოვლინებიდან
გახანგრძლივებული ტკივილის მართვა
წელის ქვედა ნაწილის ქრონიკული ტკივილის მქონე პაციენტებში პარაცეტამოლი უნდა გამოვიყენოთ რეგულარულად.
თუ პაციენტმა წარსულში არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების (NSAID) გამოყენებით გარკვეული შვება იგრძნო, მაგრამ არ იღებდა მათ რეგულარულად, მაშინ NSAID-ები უნდა დავამატოთ; თუმცა, ისინი უნდა გამოვიყენოთ მხოლოდ 3 თვის განმავლობაში.
უფრო ძლიერი ტკივილის დროს შეიძლება საჭირო გახდეს ოპიოიდები, როგორიცაა კოდეინი, მაგრამ მათი ქრონიკულად გამოყენება არ შეიძლება.
თუ ტკივილი კვლავ არ მოიხსნა, პაციენტები უნდა გავაგზავნოთ ტკივილის მართვის სპეციალისტთან შემდგომი დახმარებისთვის. ბუპრენოფრინი (ტრანსდერმალი) შესაძლოა დაინიშნოს და მკაცრად გაკონტროლდეს სპეციალისტის მიერ.
მანამდე არსებული წელის ქრონიკული ტკივილის მწვავე გამწვავებების დროს კლინიცისტმა უნდა მოიძიოს მწვავე სიმპტომების გამომწვევი მიზეზი. მნიშვნელოვანია დისკის ანთების მწვავე სიმპტომების სხვა გამომწვევების გამორიცხვა. ნევროლოგიური გასინჯვის შედეგებში ნებისმიერი ცვლილება უნდა დაფიქსირდეს. განმეორებითი კვლევა შესაძლოა დაგვეხმაროს პრობლემის იდენტიფიცირებაში. შესაძლო მოვლენები, რომლებიც იწვევენ სიმპტომების მწვავე მატებას, პათოლოგიურ პროცესშუ შესაძლო ცვლილებების ჭრილში უნდა განვიხილოთ.
პირველადი პარამეტრები
პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროების მიხედვით, მაქსიმალური დოზა შეადგენს 4000 მგ-ს/დღეში
--და/ან--‑
იბუპროფენი: 300-600 მგ პერორალურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმია 2400 მგ/დღეში
იყოს
ნაპროქსენი: 250-500 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმ 1250 მგ/დღეში
იყოს
დიკლოფენაკის კალიუმის მარილი: 50 მგ ორალურად(სწრაფი გამოთავისუფლების) ორჯერ-სამჯერ დღეში საჭიროებისამებრ
იყოს
დიკლოფენაკის ნატრიუმის მარილი: 100 მგ ორალურად(გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების) ერთჯერ დღეში საჭიროებისამებრ
მეორეული ვარიანტები
პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროების მიხედვით, მაქსიმალური დოზა შეადგენს 4000 მგ-ს/დღეში
--და--
კოდეინ ფოსფატი: 15-60 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 240 მგ/დღეში
იყოს
ტრამადოლი: 50-100 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივი გამოდევნის ფორმა) ყოველ 4-6 საათში ერთხელ, საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 400 მგ/დღეში
მესამე ვარიანტები
პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროების მიხედვით, მაქსიმალური დოზა შეადგენს 4000 მგ-ს/დღეში
და
ტრანსდერმული ბუპრენოფრინი: დაუკავშირდით სპეციალისტს დოზირებასთან დაკავშირებით.
რეფერალი ტკივილის მართვის კლინიკაში
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
მულტიდისციპლინური კლინიკა, რომელიც მოიცავს ტკივილის მართვის სპეციალისტს (როგორც წესი ანესთეზიოლოგი, რომელიც სპეციალიზდება ტკივილის მართვაზე) დამატებით პერსონალთან ერთად, როგორიცაა სპეციალისტი ექთნები, ფიზიოთერაპევტები, ფსიქოლოგები და ფარმაცევტები.
მიზანია მედიკამენტებით მიზანმიმართული მკურნალობა, ერგონომიკული საკითხების უზრუნველყოფა და ფსიქოლოგიური საკითხების მოგვარება, ასეთი არსებობის შემთხვევაში. ამასთან ერთად, ტკივილის სპეციალისტმა შესაძლოა შეასრულოს ისეთი პროცედურები, როგორიცაა ნერვის ფესვის და ეპიდურული ინექციები და ფასეტის რიზოლიზისი.
ფუნქციონალური/პროფესიონალური რეაბილიტაცია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ტკივილი წელის არეში ხშირად მულტიდისციპლინურ მიდგომას მოითხოვს.[161]Guzmán J, Esmail R, Karjalainen K, et al. Multidisciplinary rehabilitation for chronic low back pain: systematic review. BMJ. 2001 Jun 23;322(7301):1511-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC33389/?tool=pubmed http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11420271?tool=bestpractice.com [162]Brox JL, Sorensen R, Karjalainen K, et al. Multidisciplinary rehabilitation for chronic low back pain: systematic review. BMJ. 2001;26:377-86. დისციპლინები ჩვეულებრივ მოიცავს ფიზიკურ ელემენტს და აგრეთვე სოციალურ, პროფესიულ და ფსიქოლოგიურ კომპონენტებს. მულტიდისციპლინური რეაბილიტაცია უფრო ეფექტურია, ვიდრე რეაბილიტაციის მარტივი პროგრამები.[161]Guzmán J, Esmail R, Karjalainen K, et al. Multidisciplinary rehabilitation for chronic low back pain: systematic review. BMJ. 2001 Jun 23;322(7301):1511-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC33389/?tool=pubmed http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11420271?tool=bestpractice.com
ეს განისაზღვრება როგორც, პროცესი, რომელიც ეხმარება ადამიანს ჯანმრთელობის პრობლემით, რომ დაბრუნდეს და დარჩეს სამსახურში ეს არის მიდგომა, ინტერვენცია და მომსახურება, რომელიც მიმართულია სამედიცინო დახმარებისკენ და რომ აქტიურ სამუშაო ასაკში მყოფი პირები დარჩნენ თავიანთ სამუშაო ადგილზე. სამსახურში დაბრუნების რამდენიმე პროგრამა გამოიცადა სათანადო ყურადღების მიქცევით მასალების ხელით დამუშავების (MMH) რჩევებსა და დამხმარე მოწყობილობებზე, თუმცა კოქრეინის ერთმა მიმოხილვამ აღმოაჩინა საშუალო ხარისხის მტკიცებულება იმისა, რომ ასეთი ჩარევები არ ამცირებს ზურგის ტკივილს, ზურგის ტკივილთან დაკავშირებულ ინვალიდობას ან სამსახურში არყოფნას, ალტერნატიულ ინტერვენციებთან შედარებით.[163]Waddell G, Burton AK, Kendall NAS. Vocational rehabilitation: what works, for whom, and when? [internet publication]. https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/209474/hwwb-vocational-rehabilitation.pdf [164]Verbeek J, Martimo KP, Karppinen J, et al. Manual material handling advice and assistive devices for preventing and treating back pain in workers: a Cochrane Systematic Review. Occup Environ Med. 2012 Jan;69(1):79-80. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21849341?tool=bestpractice.com ამის გარდა, არ არსებობდა რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების მტკიცებულება MMH რჩევის და ტრენინგის ეფექტურობის ან MMH დამხმარე საშუალებების სასარგებლოდ წელის ტკივილის მკურნალობისას.
ალტერნატიული მკურნალობა
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
შესაძლოა გამოყენებული იყოს სხვადასხვა ტიპის მკურნალობა, როგორც ჩვეულებრივ ჯანდაცვის სისტემისთვის დამახასიათებელი, ისე ალტერნატიული მკურნალობა. კლინიცისტმა დამატებით უნდა განიხილოს არაფარმაკოლოგიური თერაპიის ისეთი ფორმები, როგორიცაა აკუპუნქტურა, აკუწნევა და იოგა.[119]Chou R, Huffman LH. Nonpharmacologic therapies for acute and chronic low back pain: a review of the evidence for an American Pain Society/American College of Physicians clinical practice guideline. Ann Intern Med. 2007 Oct 2;147(7):492-504. http://www.annals.org/content/147/7/492.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17909210?tool=bestpractice.com [124]Saper RB, Lemaster C, Delitto A, et al. Yoga, physical therapy, or education for chronic low back pain: a randomized noninferiority trial. Ann Intern Med. 2017 Jul 18;167(2):85-94. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28631003?tool=bestpractice.com
ამიტრიპტილინი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
წელის არეში ქრონიკული ტკივილის სამკურნალოდ ანტიდეპრესანტები გამოიყენება. კვლევებმა აჩვენა, რომ ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები (მაგ: ამიტრიპტილინი) იწვევენ სიმპტომების შემსუბუქებას, სეროტონინის უკუმიტაცების სელექტიური ინჰიბიტორები კი არა.[106]Staiger TO, Gaster B, Sullivan MD, et al. Systematic review of antidepressants in the treatment of chronic low back pain. Spine (Phila Pa 1976). 2003 Nov 15;28(22):2540-5. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14624092?tool=bestpractice.com ამიტრიფტილინი ეფექტურია ძილის ხარისხის გასაუმჯობესებლად და მოქმედებს ტკივილის ნეიროპათიურ ელემენტზე.
სეროტონინის სელექტიური უკუმიტაცების ინჰიბიტორები, სეროტონინ-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები ან ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები წელის ტკივილის მართვის მიზნით დიდ ბრიტანეთში რეკომენდებული არ არის.[65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59
მტკიცებულებების ნაკლებობის გამო, აშშ-ის გზამკვლევი არ იძლევა რეკომენდაციას ამიტრიპტილინის გამოყენების შესახებ რადიკულოპათიით მიმდინარე ლუმბური დისკის თიაქრის სამკურნალოდ.[64]Kreiner DS, Hwang SW, Easa JE, et al. An evidence-based clinical guideline for the diagnosis and treatment of lumbar disc herniation with radiculopathy. Spine J. 2014 Jan;14(1):180-91. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24239490?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ამიტრიპტილინი: საწყის ეტაპზე 10 მგ პერორალურად დღეში 1-ხელ ღამით, გაზარდეთ დოზა მედიკამენტზე რეაქციის მიხედვით, მაქსიმუმ 50 მგ/დღეში
ფიზიოთერაპია
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ფიზიოთერაპიამ გამაძლიერებელი ვარჯიშებით (მუცლის კედლის და წელის კუნთებისთვის) დადებითი გავლენა იქონია პაციენტებზე, რომლებსაც აქსიალური ტკივილი ჰქონდათ.[114]Dickerman RD, Zigler JE. Disocgenic back pain. In: Spivak JM, Connolly PJ, eds. Orthopaedic Knowledge Update: Spine. 3rd ed. Rosemont, IL: American Academy of Orthopaedic Surgeons; 2006:319-30. თუმცა, ვარჯიშების ხანგრძლივობა განსჯის საგანია, სავარჯიშო პროგრამების გამოყენება ყველაზე ეფექტურია ქვემწვავე და ქრონიკული დაავადებების დროს.
წელის არეში ტკივილის სამკურნალოდ რამდენიმე ვარჯიშია შემუშავებული. მაკკენზის შეფასების და პაციენტების კატეგორიზაციის მეთოდი ძალიან წარმატებულია.[116]May S, Donelson R. Evidence-informed management of chronic low back pain with the McKenzie method. Spine J. 2008 Jan-Feb;8(1):134-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18164461?tool=bestpractice.com
სხვადასხვა ინტერფერენციული სისტემის და სტიმულატორების გამოყენებამ შესაძლოა სარგებლიანი იყოს მწვავე და ქრონიკული რადიკულური ტკივილის სიმპტომებისთვის; თუმცა, მათი გამოყენება საკამათოა.[119]Chou R, Huffman LH. Nonpharmacologic therapies for acute and chronic low back pain: a review of the evidence for an American Pain Society/American College of Physicians clinical practice guideline. Ann Intern Med. 2007 Oct 2;147(7):492-504. http://www.annals.org/content/147/7/492.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17909210?tool=bestpractice.com [120]Hurley DA, McDonough SM, Dempster M, et al. A randomized clinical trial of manipulative therapy and interferential therapy for acute low back pain. Spine (Phila Pa 1976). 2004 Oct 15;29(20):2207-16. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15480130?tool=bestpractice.com
ფასეტის სახსრის ტროპიზმი და ართრიტი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ფასეტოგენური ტკივილი კარგად შესწავლილი კლინიკური მდგომარეობაა. სიმპტომებს მიეკუთვნება წელის აქსიალური ტკივილი და ბარძაყის უკანა მხარის ტკივილი (ტიპიურად მუხლის).
ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის ინექციამ, ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდით ან მის გარეშე, შესაძლოა უზრუნველყოს იმის შეფასება თუ რამდენად მართლა ტკივილი ფასეტის სახსრიდანაა წამოსული.
ინექცია შესაძლებელია მედიალური ტოტის გარშემო, სადაც ის კვეთს განივი მორჩის ზედა მედიალურ ასპექტს ან შესაძლოა ინექცია სახსარში გაკეთდეს. პირველი მეტოდით ინექციის შეყვანა უფრო ზუსტი ჩარევაა. ფასეტის სახსარს ორდონიანი ინერვაცია აქვს; შესაბამისად ინექცია ზედა დონეზეც უნდა ჩატარდეს.[166]Falco FJ, Manchikanti L, Datta S, et al. An update of the systematic assessment of the diagnostic accuracy of lumbar facet joint nerve blocks. Pain Physician. 2012 Nov-Dec;15(6):E869-907. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23159979?tool=bestpractice.com
ფასეტის რიზოლიზისს რადიოსიხშირული აბლაციით შეუძლია ფასეტურ ტკივილზე ხანგრძლივი ეფექტი უზრუნველყოს, განსაკუთრებით ფასეტის ბლოკადაზე დადებითი რეაქციის მქონე შემთხვევებში, თუმცა მისი ეფექტურობა დაუზუსტებელია.[138]Leggett LE, Soril LJ, Lorenzetti DL, et al. Radiofrequency ablation for chronic low back pain: a systematic review of randomized controlled trials. Pain Res Manag. 2014 Sep-Oct;19(5):e146-53. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4197759 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25068973?tool=bestpractice.com [139]Juch JNS, Maas ET, Ostelo RWJG, et al. Effect of radiofrequency denervation on pain intensity among patients with chronic low back pain: the Mint randomized clinical trials. JAMA. 2017 Jul 4;318(1):68-81. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5541325 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28672319?tool=bestpractice.com
სპინალური ინექციები არ არის რეკომენდებული წელის მსუბუქი ტკივილის სამკურნალოდ გაერთიანებულ სამეფოში ან აშშ-ში.[65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59 [136]Chou R, Loeser JD, Owens DK, et al. Interventional therapies, surgery, and interdisciplinary rehabilitation for low back pain: an evidence-based clinical practice guideline from the American Pain Society. Spine (Phila Pa 1976). 2009 May 1;34(10):1066-77. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19363457?tool=bestpractice.com საწყის ეტაპზევე სწორი მიდგომის თვალსაზრისით (GIRFT), წელის ტკივილის მოსახსნელად სპინალური სერვისების ანგარიშის მიხედვით რეკომენდებულია ხანმოკლედ შემამსუბუქებელი ინექციები ხანგრძლივი ფიზიკური და ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციის პროგრამებით ჩანაცვლდეს.[137]Getting It Right First Time. Spinal surgery report may bring benefits for tens of thousands of back pain patients. Jan 2019 [internet publication]. https://www.gettingitrightfirsttime.co.uk/spinal-surgery-report
სპინალური შერწყმა
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
სპინალური შერწყმა ყველაზე შესაბამისია პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ სპინალური არასტაბილობა (ტრავმა, სიმსივნე, ინფექცია, დეფორმაცია და მალთაშორისი დისკის დაავადება). დისკის დეგენერციული დაავადების არსებობისას მნიშვნელოვანი არასტაბილობის გარეშე, სპინალური შერწყმის გამოყენება ეფუძნება იმის აღქმას, რომ ნებისმიერი მოძრაობის პრევენცია მტკივნეულ დისკზე ან დისკის მოცილება და მოძრავი სეგმენტის შერწყმა შეაჩერებს დაავადების პროგრესს და მოხსნის ტკივილს.[148]Hanley EN Jr, David SM. Lumbar arthrodesis for the treatment of back pain. J Bone Joint Surg Am. 1999 May;81(5):716-30. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10360702?tool=bestpractice.com [149]Kishen TJ, Diwan AD. Fusion versus disk replacement for degenerative conditions of the lumbar and cervical spine: quid est testimonium? Orthop Clin North Am. 2010 Apr;41(2):167-81. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20399356?tool=bestpractice.com [167]Phillips FM, Slosar PJ, Youssef JA, et al. Lumbar spine fusion for chronic low back pain due to degenerative disc disease: a systematic review. Spine (Phila Pa 1976). 2013 Apr 1;38(7):E409-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23334400?tool=bestpractice.com
დღეისთვის სპონდილოდეზის კლინიკური ჩვენებებია: კონსერვატიული აგრესიული მკურნალობის წარუმატებლობა, გახანგრძლივებული ქრონიკული ტკივილი, შრომისუუნარობა 1 წელზე მეტ ხანს და დისკის მძიმე დეგენერაცია, რაც მრტ გამოსახულებაზე 1 ან 2 მალის დონეზე ვლინდება.[140]Andersson GB, Shen FH. Operative management of the degenerative disc: posterior and posterolateral procedures. In: Herkowitz HN, Dvorak J, Bell G, et al, eds. The Lumbar Spine. 3rd ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2004;317-23.[141]Sidhu KS, Herkowitz HN. Spinal instrumentation in the management of degenerative disorders of the lumbar spine. Clin Orthop Rel Res. 1997 Feb;(335):39-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9020205?tool=bestpractice.com მკვეთრად გამოხატული არასტაბილური პათოლოგიის (სპონდილოზი, ისთმური სპონდილოლისთეზი არასტაბილობით, ფასეტის ართროპათია დეგენერაციული სპონდილოლისთეზით) დროს შესაძლოა ფიზიოთერაპიამ შედეგი სწრაფად (6 თვეში) მოგვცეს, მანამ სანამ ქირურგიული ჩარევის საკითხი დადგება.
ხერხემლის წელის ნაწილში სპონდილოდეზის სხვადასხვა ტექნიკა შემუშავდა: პოსტეროლატერალური სპონდილოდეზი (ტრანსპედიკულური ხრახნით ან მის გარეშე), წელის უკანა სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (PLIF), ტრანსფორამინული სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (TLIF) და წელის წინა სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (ALIF). ზოგადად, შესაბამისი ინსტრუმენტების ხელმისაწვდომობამ გაზარდა სპონდილოდეზის მაჩვენებელი, თუმცა გართულებების მაჩვენებლის ზრდის, სისხლის დაკარგვის და ოპერაციის დროის გაზრდის ხარჯზე.[142]Fritzell P, Hagg O, Wessberg P, et al. 2001 Volvo Award Winner in Clinical Studies: Lumbar fusion versus nonsurgical treatment for chronic low back pain: a multicenter randomized controlled trial from the Swedish Lumbar Spine Study Group. Spine (Phila Pa 1976). 2001 Dec 1;26(23):2521-32; discussion 2532-4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11725230?tool=bestpractice.com [150]Fritzell P, Hägg O, Wessberg P, et al. Chronic low back pain and fusion: a comparison of three surgical techniques: a prospective randomized study from the Swedish lumbar spine study group. Spine (Phila Pa 1976). 2002 Jun 1;27(11):1131-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12045508?tool=bestpractice.com შერწყმის ყველა ტექნიკა არასასურველი გვერდითი მოვლენების გარეშე, ნაკლებად მოთხოვნადი ქირურგიული ტექნიკის გამოყენების პირობებში, ამცირებს ტკივილს და უუნარობას.[150]Fritzell P, Hägg O, Wessberg P, et al. Chronic low back pain and fusion: a comparison of three surgical techniques: a prospective randomized study from the Swedish lumbar spine study group. Spine (Phila Pa 1976). 2002 Jun 1;27(11):1131-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12045508?tool=bestpractice.com [151]Lee GW, Lee SM, Ahn MW, et al. Comparison of posterolateral lumbar fusion and posterior lumbar interbody fusion for patients younger than 60 years with isthmic spondylolisthesis. Spine (Phila Pa 1976). 2014 Nov 15;39(24):E1475-80. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25202935?tool=bestpractice.com [152]Liu XY, Qiu GX, Weng XS, et al. What is the optimum fusion technique for adult spondylolisthesis-PLIF or PLF or PLIF plus PLF? A meta-analysis from 17 comparative studies. Spine (Phila Pa 1976). 2014 Oct 15;39(22):1887-98. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25099321?tool=bestpractice.com
ინტერფერენციალები სტიმულატორების ჩათვლით
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
სხვადასხვა ინტერფერენციული სისტემის და სტიმულატორების გამოყენებამ შესაძლოა სარგებლიანი იყოს მწვავე და ქრონიკული რადიკულური ტკივილის სიმპტომებისთვის; თუმცა, მათი გამოყენება საკამათოა.[119]Chou R, Huffman LH. Nonpharmacologic therapies for acute and chronic low back pain: a review of the evidence for an American Pain Society/American College of Physicians clinical practice guideline. Ann Intern Med. 2007 Oct 2;147(7):492-504. http://www.annals.org/content/147/7/492.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17909210?tool=bestpractice.com [120]Hurley DA, McDonough SM, Dempster M, et al. A randomized clinical trial of manipulative therapy and interferential therapy for acute low back pain. Spine (Phila Pa 1976). 2004 Oct 15;29(20):2207-16. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15480130?tool=bestpractice.com
გაბაპენტინი ან პრეგაბალინი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
გაბაპენტინმა და პრეგაბალინმა შეიძლება შეამსუბუქოს ტკივილი და გააუმჯობესოს ცხოვრების ხარისხი პაციენტებში ქრონიკული ნეიროპათიური ტკივილით, თუმცა ეს საკამათოა და საჭიროა სიფრთხილე.[107]Yildirim K, Deniz O, Gureser G, et al. Gabapentin monotherapy in patients with chronic radiculopathy: the efficacy and impact on life quality. J Back Musculoskelet Rehabil. 2009;22(1):17-20. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20023359?tool=bestpractice.com [108]Gilron I. Gabapentin and pregabalin for chronic neuropathic and early postsurgical pain: current evidence and future directions. Curr Opin Anaesthesiol. 2007 Oct;20(5):456-72. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17873599?tool=bestpractice.com [109]Enke O, New HA, New CH, et al. Anticonvulsants in the treatment of low back pain and lumbar radicular pain: a systematic review and meta-analysis. CMAJ. 2018 Jul 3;190(26):E786-93. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6028270 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29970367?tool=bestpractice.com პრეგაბალინი უკეთესად ეკვრის და უკეთესი ბიოშეღწევადობა ახასიათებს, ვიდრე გაბაპენტინს და შესაბამისად გაბაპენტინს ანიჭებენ უპირატესობას.
პრეგაბალინს გაბაპენტინთან შედარებით უკეთესი დამყოლობა და ბიოშეღწევადობა ახასიათებს.
გაბაპენტინოიდები და ანტიკონვულსანტები (კრუნჩხვის საწინააღმდეგო მედიკამენტები) წელის ტკივილის სამართავად დიდ ბრიტანეთში რეკომენდებული არ არის.[65]National Institute for Health and Care Excellence. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. Dec 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/NG59 აშშ-ის გზამკვლევი არასაკმარისი მტკიცებულების გამო არ იძლევა რაიმე რეკომენდაციას გაბაპენტინის გამოყენებასთან დაკავშირებით რადიკულოპათიით მიმდინარე წელის დისკის თიაქრის სამკურნალოდ.[64]Kreiner DS, Hwang SW, Easa JE, et al. An evidence-based clinical guideline for the diagnosis and treatment of lumbar disc herniation with radiculopathy. Spine J. 2014 Jan;14(1):180-91. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24239490?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
პრეგაბალინი: დაუკავშირდით სპეციალისტს დოზირებასთან დაკავშირებით.
ან
გაბაპენტინი: დაუკავშირდით სპეციალისტს დოზირებასთან დაკავშირებით.
ნერვის ფესვის სელექტიური ბლოკადა ან ეპიდურული ინექცია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
რადიკულური სიმპტომების გამომწვევ ანთებას მსუბუქი ან ზომიერი კომპრესიით შესაძლოა ვუმკურნალოთ ნერვის ფესვის სელექტიური ბლოკერებით.
ეს კეთდება რადიოლოგიური მართვით ხერხემალში ნერვის ფესვის ახლოს ნემსის მოთავსებით. შემდეგ უნდა მოხდეს ხანგრძლივმოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის შეყვანა ადგილობრივად მოქმედ კორტიკოსტეროიდითან ერთად ან მის გარეშე.
ეპიდურული იენქციები გამოიყენება რადიკულური ტკივილის დროს, რომელსაც იწვევს მრავალდონიანი ბილატერალური პათოლოგია.[127]Benoist M, Boulu P, Hayem G. Epidural steroid injections in the management of low-back pain with radiculopathy: an update of their efficacy and safety. Eur Spine J. 2012 Feb;21(2):204-13. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21922288?tool=bestpractice.com
ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის ინექცია, ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდით ან მის გარეშე, შესაძლოა შევიყვნაოთ მალთაშუა ხვრელში ან ხერხემლის არხში.[128]Bicket MC, Horowitz JM, Benzon HT, et al. Epidural injections in prevention of surgery for spinal pain: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Spine J. 2015 Feb 1;15(2):348-62. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25463400?tool=bestpractice.com [165]MacVicar J, King W, Landers MH, et al. The effectiveness of lumbar transforaminal injection of steroids: a comprehensive review with systematic analysis of the published data. Pain Med. 2013 Jan;14(1):14-28. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1526-4637.2012.01508.x/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23110347?tool=bestpractice.com სპინალურ არხში ინფილტრაცია შეიძლება მიღწეული იყოს ლუმბური გზით (უკანა მყესების მეშვეობით), ტრანსფორამინალურად (ეპიდურული სივრცით, კონკრეტული ნერვულ ფესვის გზით). ან კუდალური გზით (საკრალური ხვრელის მეშვეობით).[64]Kreiner DS, Hwang SW, Easa JE, et al. An evidence-based clinical guideline for the diagnosis and treatment of lumbar disc herniation with radiculopathy. Spine J. 2014 Jan;14(1):180-91. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24239490?tool=bestpractice.com [125]Parr AT, Manchikanti L, Hameed H, et al. Caudal epidural injections in the management of chronic low back pain: a systematic appraisal of the literature. Pain Physician. 2012 May-Jun;15(3):E159-98. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22622911?tool=bestpractice.com [126]Benyamin RM, Manchikanti L, Parr AT, et al. The effectiveness of lumbar interlaminar epidural injections in managing chronic low back and lower extremity pain. Pain Physician. 2012 Jul-Aug;15(4):E363-404. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22828691?tool=bestpractice.com ორივე გზით ინექცია მოითხოვს საინექციო ნივთიერების დოზის გაზრდას.
მართალია ეპიდურულად სტეროიდების ინექცია უფრო ეფექტურია, ვიდრე გაბაპენტინის, თუმცა მიღებული შედეგის მიხედვით განსხვავება მცირე და დროებითია.[134]Cohen SP, Hanling S, Bicket MC, et al. Epidural steroid injections compared with gabapentin for lumbosacral radicular pain: multicenter randomized double blind comparative efficacy study. BMJ. 2015 Apr 16;350:h1748. http://www.bmj.com/content/350/bmj.h1748.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25883095?tool=bestpractice.com
ამერიკის ნევროლოგიის აკადემიამ შეაფასა ეპიდურული კორტიკოსტეროიდების ინექციების გამოყენება რადიკულური ლუმბოსაკრალური ტკივილის მქონე პაციენტების მკურნალობისას, ისინი გვირჩევენ, რომ ტკივილი შეიძლება შემსუბუქდეს მოკლე ვადაში (ინექციიდან 2-6 კვირაში), მაგრამ არ ახდენს არანაირ გავლენას საშუალოდ დაქვეითებულ ფუნქციაზე. ნაჩვენებია ქირურგიული ჩარევის შემთხვევაში ან 3 თვეზე მეტი ხანგრძლივობის ტკივილის გრძელვადიან პერიოდით შემსუბუქების მიზნით. რუტინული გამოყენება არ არის რეკომენდებული პაციენტებისთვის რადიკულარული ლუმბოსაკრალური ტკივილით.[133]Armon C, Argoff CE, Samuels J, et al. Assessment: use of epidural steroid injections to treat radicular lumbosacral pain: report of the Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 2007 Mar 6;68(10):723-9. https://www.doi.org/10.1212/01.wnl.0000256734.34238.e7 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17339579?tool=bestpractice.com
2012 წელს აშშ-ში ცნს-ის სოკოვანი ინფექციის აფეთქება დაფიქსირდა პაციენტებში, რომლებსაც ერთ ფარმაკოლოგიურ საწარმოში დამზადებული კონსერვანტებისგან თავისუფალი მეთილპრედნიზოლონის აცეტატის ეპიდურული ან პარასპინალური ინექციები გაუკეთდათ.[135]Kainer MA, Reagan DR, Nguyen DB, et al; Tennessee Fungal Meningitis Investigation Team. Fungal infections associated with contaminated methylprednisolone in Tennessee. N Engl J Med. 2012 Dec 6;367(23):2194-203. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1212972 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23131029?tool=bestpractice.com ასეთი შემთხვევები ძლიერ იშვიათია, თუმცა ხაზგასასმელია, რომ თუ შეყვანის ეს გზა გამოიყენება მედიკამენტების მომზადებისას და შეყვანისას საჭიროა მაღალი სტანდარტების დაცვა.
ნერვის დეკომპრესია ან სპიანლური შერწყმა
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ნერვების ფესვების და ნერვული სტრუტურების დეკომპრესია ხსნის რადიკულურ სიმპტომებს. დეგენერაციული ფასეტის სახსრის მოცილება სუბარტიკულური დეკომპრესიის საშუალებას იძლევა და ხსნის პოტენციური ტკივილის ერთ-ერთ მიზეზს. დისკის სიმაღლის მოსამატებლად და ხვრელის გასახსნელად არაპირდაპირი დეკომპრესია შესაძლებელია სხეულებს შორის ტრანსპლანტანტის ჩასმით.
სპინალური შერწყმა ყველაზე შესაბამისია პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ სპინალური არასტაბილობა (ტრავმა, სიმსივნე, ინფექცია, დეფორმაცია და მალთაშორისი დისკის დაავადება). დისკის დეგენერციული დაავადების არსებობისას მნიშვნელოვანი არასტაბილობის გარეშე, სპინალური შერწყმის გამოყენება ეფუძნება იმის აღქმას, რომ ნებისმიერი მოძრაობის პრევენცია მტკივნეულ დისკზე ან დისკის მოცილება და მოძრავი სეგმენტის შერწყმა შეაჩერებს დაავადების პროგრესს და მოხსნის ტკივილს.[148]Hanley EN Jr, David SM. Lumbar arthrodesis for the treatment of back pain. J Bone Joint Surg Am. 1999 May;81(5):716-30. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10360702?tool=bestpractice.com [149]Kishen TJ, Diwan AD. Fusion versus disk replacement for degenerative conditions of the lumbar and cervical spine: quid est testimonium? Orthop Clin North Am. 2010 Apr;41(2):167-81. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20399356?tool=bestpractice.com
დღეისთვის სპონდილოდეზის კლინიკური ჩვენებებია: კონსერვატიული აგრესიული მკურნალობის წარუმატებლობა, გახანგრძლივებული ქრონიკული ტკივილი, შრომისუუნარობა 1 წელზე მეტ ხანს და დისკის მძიმე დეგენერაცია, რაც მრტ გამოსახულებაზე 1 ან 2 მალის დონეზე ვლინდება.[140]Andersson GB, Shen FH. Operative management of the degenerative disc: posterior and posterolateral procedures. In: Herkowitz HN, Dvorak J, Bell G, et al, eds. The Lumbar Spine. 3rd ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2004;317-23.[141]Sidhu KS, Herkowitz HN. Spinal instrumentation in the management of degenerative disorders of the lumbar spine. Clin Orthop Rel Res. 1997 Feb;(335):39-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9020205?tool=bestpractice.com მკვეთრად გამოხატული არასტაბილური პათოლოგიის (სპონდილოზი, ისთმური სპონდილოლისთეზი არასტაბილობით, ფასეტის ართროპათია დეგენერაციული სპონდილოლისთეზით) დროს შესაძლოა ფიზიოთერაპიამ შედეგი სწრაფად (6 თვეში) მოგვცეს, მანამ სანამ ქირურგიული ჩარევის საკითხი დადგება.
რადიკულოპათიის შემთხვევებში სიმპტომების 6 თვეზე მეტად გახანგრძლივება ცუდ კლინიკურ გამოსავალთან ასოცირდება.[143]Rihn JA, Hilibrand AS, Radcliff K, et al. Duration of symptoms resulting from lumbar disc herniation: effect on treatment outcomes: analysis of the Spine Patient Outcomes Research Trial (SPORT). J Bone Joint Surg Am. 2011 Oct 19;93(20):1906-14. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22012528?tool=bestpractice.com მსგავსი შედეგები სპინალური სტენოზით დაავადებულ პაციენტებშიც აღინიშნა. მათთან სიმპტომების 12 თვეზე ნაკლები პერიოდით არსებობისას მკურნალობა უმჯობეს კლინიკურ გამოსავალთან ასოცირდება.[144]Radcliff KE, Rihn J, Hilibrand A, et al. Does the duration of symptoms in patients with spinal stenosis and degenerative spondylolisthesis affect outcomes?: analysis of the Spine Outcomes Research Trial. Spine (Phila Pa 1976). 2011 Dec 1;36(25):2197-210. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21912308?tool=bestpractice.com
ხერხემლის წელის ნაწილში სპონდილოდეზის სხვადასხვა ტექნიკა შემუშავდა: პოსტეროლატერალური სპონდილოდეზი (ტრანსპედიკულური ხრახნით ან მის გარეშე), წელის უკანა სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (PLIF), ტრანსფორამინული სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (TLIF) და წელის წინა სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (ALIF). ზოგადად, შესაბამისი ინსტრუმენტების ხელმისაწვდომობამ გაზარდა სპონდილოდეზის მაჩვენებელი, თუმცა გართულებების მაჩვენებლის ზრდის, სისხლის დაკარგვის და ოპერაციის დროის გაზრდის ხარჯზე.[142]Fritzell P, Hagg O, Wessberg P, et al. 2001 Volvo Award Winner in Clinical Studies: Lumbar fusion versus nonsurgical treatment for chronic low back pain: a multicenter randomized controlled trial from the Swedish Lumbar Spine Study Group. Spine (Phila Pa 1976). 2001 Dec 1;26(23):2521-32; discussion 2532-4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11725230?tool=bestpractice.com [150]Fritzell P, Hägg O, Wessberg P, et al. Chronic low back pain and fusion: a comparison of three surgical techniques: a prospective randomized study from the Swedish lumbar spine study group. Spine (Phila Pa 1976). 2002 Jun 1;27(11):1131-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12045508?tool=bestpractice.com
აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას