მკურნალობის ალგორითმი

ენდეთ მითითებებს

ebpracticenet პრიორიტეტი მიანიჭეთ ჩამოთვლილ ადგილობრივ გაიდლაინებს:

Klinische richtlijn rond lage rugpijn en radiculaire pijnავტორი: KCEბოლო გამოქვეყნება: 2018Guide de pratique clinique pour les douleurs lombaires et radiculairesავტორი: KCEბოლო გამოქვეყნება: 2018

მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება

საწყისი

ნევროლოგიური გადაუდებელი მდგომრეობა (ნერვის ფესვის დეფიციტი ან ცხენის კუდის სინდრომი)

Back
1-ლი რიგის – 

ნერვის დეკომპრესია

რაშის კუდის სინდრომი (CES) გამოწვეულია რაშის კუდის ლუმბოსაკრალური ნერვული ფესვების კომპრესიით.

CES არის ნეიროქირურგიული გადაუდებელი შემთხვევა და დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის დაგვიანებამ შეიძლება გამოიწვიოს მუდმივი ინვალიდობა.

CES-ისთვის დამახასიათებელია: წელის ტკივილი; ბილატერალური ან უნილატერალური რადიკულიტი; პროგრესირებადი ნევროლოგიური დეფიციტი; მოშარდვის დაწყების ან შეწყვეტის სირთულე ან შარდის ნაკადის მგრძნობელობის დაქვეითება; მოშარდვის უეცარი მოთხოვნილება; შარდის შეკავება შარდის შეუკავებლობით გადავსებისას; სწორი ნაწლავის სისავსის შეგრძნების დაკარგვა; განავლის შეუკავებლობა; ანალური სფინქტერის მოდუნება; უნაგირის ანესთეზია ან პარესთეზია; და სექსუალური დისფუნქცია. ყველა პაციენტს არ აქვს ყველა ეს ნიშანი, მაგრამ შარდის ბუშტის დისფუნქცია CES-ის აუცილებელი მახასიათებელია.

CES-ზე საეჭვო პაციენტებში მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია ტარდება რაც შეიძლება მალე CES-ის მქონე პაციენტებს ესაჭიროებათ ხერხემლის არხის სასწრაფო ქირურგიული დეკომპრესია. იხილეთრაშის კუდის სინდრომი (მართვის მიდგომა)

ნერვის ფესვის მტკივნეული დეფიციტი (მოტორული დეფიციტი ტკივილით იგივე დერმატომში) დისკის აშკარა კომპრესიის დროს ექვემდებარება ქირურგიულ მკურნალობას. ის უნდა განვასხვავოთ ნერვის უმტკივნეულო დეფიციტისა (მაგ: უმტკივნეულო დაკიდებული ტერფი) და პერიფერიული ნერვის დაზიანებისგან.

მწვავე

წელის მწვავე ტკივილი: <3 თვე საწყისი გამოვლინებიდან ან ქრონიკული ტკივილის გაუარესება

Back
1-ლი რიგის – 

პარაცეტამოლი და/ან პერორალური ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატი

დისკოგენური წელის ტკივილის მწვავე გამწვავებების მქონე პაციენტების უმრავლესობის მდგომარეობა 4 კვირაში უმჯობესდება.

პარაცეტამოლი ხშირად გამოიყენება მსუბუქი-ზომიერი ტკივილის დროს, რადგანაც ის შედარებით უფრო უსაფრთხოა, ვიდრე არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები (NSAIDs).[101] თუმცა, მხოლოდ პარაცეტამოლით, როგორც პირველი რიგის მედიკამენტით, წელის ტკივილის მართვა დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინებით რეკომენდებული არ არის.[65]

ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატები ასევე ხშირად გამოიყენება.[65] NSAID უნდა გამოვიყენოთ შეზღუდული დროით (არაუმეტეს 3 თვისა). არცერთი NSAID ცალკეული წარმომადგენელი სხვაზე უკეთესად მიჩნეული არ არის.[103]

კუჭის დაცვა პროტონების ტუმბოს ინჰიბიტორით უნდა უზრუნველვყოთ პაციენტებში, რომლებიც გახანგრძივებულ NSAID მკურნალობას გადიან, განსაკუთრებით თუ ისინი კუჭნაწლავიდან სისხლდენის მაღალი რისკის ქვეშ იმყოფებიან (მაგ: ხანდაზმულები).[65]

მანამდე არსებული წელის ქრონიკული ტკივილის მწვავე გამწვავებების დროს კლინიცისტმა უნდა მოიძიოს მწვავე სიმპტომების გამომწვევი მიზეზი. მნიშვნელოვანია დისკის ანთების მწვავე სიმპტომების სხვა გამომწვევების გამორიცხვა. ნევროლოგიური გასინჯვის შედეგებში ნებისმიერი ცვლილება უნდა დაფიქსირდეს. განმეორებითი კვლევა შესაძლოა დაგვეხმაროს პრობლემის იდენტიფიცირებაში. შესაძლო მოვლენები, რომლებიც იწვევენ სიმპტომების მწვავე მატებას, პათოლოგიურ პროცესშუ შესაძლო ცვლილებების ჭრილში უნდა განვიხილოთ.

პირველადი პარამეტრები

პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროების მიხედვით, მაქსიმალური დოზა შეადგენს 4000 მგ-ს/დღეში

--და/ან--‑

ნაპროქსენი: 250-500 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმ 1250 მგ/დღეში

იყოს

იბუპროფენი: 300-600 მგ პერორალურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმია 2400 მგ/დღეში

იყოს

დიკლოფენაკის კალიუმის მარილი: 50 მგ ორალურად(სწრაფი გამოთავისუფლების) ორჯერ-სამჯერ დღეში საჭიროებისამებრ

იყოს

დიკლოფენაკის ნატრიუმის მარილი: 100 მგ ორალურად(გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების) ერთჯერ დღეში საჭიროებისამებრ

Back
განიხილე – 

ტოპიკური ანალგეზია

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

მწვავე სიმპტომები შესაძლოა აგრეთვე ტოპიკური ანალგეზიით ვმართოთ.[98]

კაფსაიცინი შლის P ნივთიერების ადგილობრივ მარაგს, რომელიც ჩართულია ტოქსინების სტიმულაციის მართვაში.[99]

ტოპიკური არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები (NSAID) სასარგებლოა ისეთი ტკივილის დროს, რომელიც შესაძლოა კუნთებიდან იყოს წამოსული. შეზღუდული ლოკალური აბსორბცია ხელს უწყობს იმ სიმპტომების მკურნალობას, რომლებიც პერიარტიკულური სტრუქტურებიდან წარმოიქმნება, ხოლო სისტემური აბსორბცია სამკურნალო პრეპარატს ინტრაკაფსულურ სტრუქტურებში მიაწვდის.[100] პლაზმაში არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატის კონცენტრაცია ადგილობრივი გამოყენების შემთხვევაში პერორალურთან შედარებით ჩვეულებრივ <5%-ია, შესაბამისად, ის ნაკლებად ეფექტურია. ამასთანავე, ადგილობრივი არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების გამოყენებამ შესაძლოა სისტემური გვერდითი მოვლენების განვითარება პოტენციურად შეზღუდოს.[100]

ტოპიკური პრეპარატები გვაცილებს კუჭის მხრივ გვერდით ეფექტებს და წამლების არასასურველ ურთიერთქმედებას. მათი გამოყენება ეფექტურია ხანდაზმულებში და პაციენტებში, რომლებსაც თანმდევი დაავადებები აქვთ.

პირველადი პარამეტრები

კაფსაიცინი ტოპიკურად: (0,025%, 0.075%) წაუსვით დაზიანებულ არე(ებ)ს სამ- ან ოთხჯერ დღეში საჭიროების შემთხვევაში

ან

დიკლოფენაკი ტოპიკურად: იხილეთ ლიტერატურა დოზირებასთან დაკავშირებით.

Back
განიხილე – 

ანალგეზია ოპიოიდებით

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ოპიოიდური ანალგეტიკები გონივრულად შეიძლება იყოს გამოყენებული პაციენტებთან მძიმე მწვავე, ქმედუუნარობის გამომწვევი ტკივილით, რომელიც პარაცეტამოლით და/ან ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატებით ვერ კონტროლდება (ან ნაკლებად სავარაუდოა გაკონტროლდეს).[65] თუ არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო მედიკამენტები უკუჩვენებია, ან პაციენტს მათ მიმართ აუტანლობა აქვს, შესაძლებელია სუსტი ოპიოიდის (პარაცეტამოლთან ან მის გარეშე) დანიშვნა იქნას განხილული.[65]

ოპიოიდური მედიკამენტები არ უნდა გამოვიყენოთ წელის ქვედა ნაწილის ქრონიკული ტკივილის დროს.[104][65]

პირველადი პარამეტრები

კოდეინ ფოსფატი: 15-60 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 240 მგ/დღეში

მეორეული ვარიანტები

ტრამადოლი: 50-100 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივი გამოდევნის ფორმა) ყოველ 4-6 საათში ერთხელ, საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 400 მგ/დღეში

Back
განიხილე – 

კუნთების რელაქსანტი

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

კუნთების რელაქსანტები, როგორიცაა დიაზეპამი, უპირატესია წელის ქვედა ნაწილის ტკივილის ხანმოკლე მოხსნისთვის; თუმცა, მათი გამოყენება უნდა მოხდეს ფრთხილად გვერდითი მოვლენების (წინასწარი სედაცია) და დამოკიდებულების რისკის გამო.[105]

პირველადი პარამეტრები

დიაზეპამი: 5-10 მგ პერორალურად სამჯერ დღეში

Back
განიხილე – 

ალტერნატიული მკურნალობა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ჯანდაცვის სისტემებში ალტერნატიული თერაპიის სახით მკურნალობის სხავადსხვა ფორმა შეიძლება იყოს გამოყენებული. კლინიცისტმა დამატებით უნდა განიხილოს არაფარმაკოლოგიური თერაპიის ისეთი ფორმები, როგორიცაა აკუპუნქტურა, აკუწნევა და იოგა.[119][124]

Back
პლიუს – 

ფიზიოთერაპია

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

მწვავე LBP-ს დროს მეტად რეკომენდებულია აქტიური ფიზიკური ცხოვრებით ცხოვრება, ვიდრე წოლითი რეჟიმი.[110][111] პაციენტების განათლება მსუბუქი პოზიციების, ვარჯიშის და აწევის სწორ ტექნიკასთან დაკავშირებით აუმჯობესებს პაციენტის ხანმოკლე და საშუალო ხანგრძლივობის გამოსავალს.[112][113]

პაციენტებზე, რომლებსაც აქსიალური ტკივილი ჰქონდათ ფიზიოთერაპიამ გამაძლიერებელი ვარჯიშებით (მუცლის კედლის და წელის კუნთებისთვის) დადებითი გავლენა იქონია.[114] თუმცა, ვარჯიშების ხანგრძლივობა განსჯის საგანია, სავარჯიშო პროგრამების გამოყენება ყველაზე ეფექტურია ქვემწვავე და ქრონიკული დაავადებების დროს.

გარკვეული რაოდენობის სავარჯიშო რეჟიმი გამოყენებული იქნა LBP-ს სამკურნალოდ. მაკკენზის შეფასების და პაციენტების კატეგორიზაციის მეთოდი ძალიან წარმატებულია.[115] მაკკენზის მეთოდი უკეთეს ხანმოკლე შედეგებს იძლევა, ვიდრე არასპეციფიკური, ზოგადი გაიდლაინები და გაძლიერების და სტაბილიზაციის პროტოკოლების შედეგებს უტოლდება.[116]

სპინალური მანიპულაციები მწვავე LBP-ს მკურნალობაში ფიზიოთერაპიის ექვივალენტურია.[117][118]

სხვადასხვა ინტერფერენციული სისტემის და სტიმულატორების გამოყენებამ შესაძლოა სარგებლიანი იყოს მწვავე და ქრონიკული რადიკულური ტკივილის სიმპტომებისთვის; თუმცა, მათი გამოყენება საკამათოა.[119][120]

Back
განიხილე – 

ფასეტის სახსრის ბლოკადა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ფასეტოგენური ტკივილი კარგად შესწავლილი კლინიკური მდგომარეობაა. სიმპტომებს მიეკუთვნება წელის აქსიალური ტკივილი და ბარძაყის უკანა მხარის ტკივილი (ტიპიურად მუხლზე გადაცემით). ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის ინექციით, ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდით ან მის გარეშე, შესაძლებელია შეფასდეს ტკივილი რამდენად ნამდვილად ფასეტის სახსრიდანაა წამოსული.

ინექცია შეიძლება გაკეთდეს მედიალური ტოტის გარშემო, სადაც ის კვეთს განივი მორჩის ზედა მედიალურ ნაწილს, ან ის შესაძლოა იყოს სახსარშიდა. პირველი მათგანი უფრო ზუსტი ჩარევაა. ფასეტის სახსარს აქვს ორდონიანი ინერვაცია; შესაბამისად ზედა დონეზეც უნდა განხორციელდეს ინექცია.

სპინალური ინექციები არ არის რეკომენდებული წელის მსუბუქი ტკივილის სამკურნალოდ გაერთიანებულ სამეფოში ან აშშ-ში.[65][136] საწყის ეტაპზევე სწორი მიდგომის თვალსაზრისით (GIRFT), წელის ტკივილის მოსახსნელად სპინალური სერვისების ანგარიშის მიხედვით რეკომენდებულია ხანმოკლედ შემამსუბუქებელი ინექციები ხანგრძლივი ფიზიკური და ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციის პროგრამებით ჩანაცვლდეს.[137]

Back
განიხილე – 

ნერვის ფესვის სელექტიური ბლოკადა ან ეპიდურული ინექცია

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ფეხის რადიკულური ტკივილი დისკის დეგენერაციულ დაავადებასთან ერთად ვითარდება ნერვის ფესვის კომპრესიის შედეგად, რასაც იწვევს ფასეტის სახსრის ჰიპერტროფია, დისკის პროლაფსი ან ხვრელის შევიწროვება, რომელსაც თავის მხრივ იწვევს დისკის სიმაღლის დაკარგვა ან მოძრავი სეგმენტის არასტაბილობა.

რადიკულური სიმპტომების გამომწვევ ანთებას მსუბუქი ან ზომიერი კომპრესიით შესაძლოა ვუმკურნალოთ ნერვის ფესვის სელექტიური ბლოკერებით.

ეს კეთდება რადიოლოგიური მართვით ნერვის ფესვის ახლოს ხერხემალში ნემსის მოთავსებით. შემდეგ შეყავთ ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკი ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდებით ან მის გარეშე.

ეპიდურული იენქციები გამოიყენება რადიკულური ტკივილის დროს, რომელსაც იწვევს მრავალდონიანი ბილატერალური პათოლოგია.[127]

ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის ინექცია, ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდით ან მის გარეშე, შესაძლოა შევიყვნაოთ მალთაშუა ხვრელში ან ხერხემლის არხში.[128][165] სპინალურ არხში ინფილტრაცია შეიძლება მიღწეული იყოს ლუმბური გზით (უკანა მყესების მეშვეობით), ტრანსფორამინალურად (ეპიდურული სივრცით, კონკრეტული ნერვულ ფესვის გზით) ან კუდალური გზით (საკრალური ხვრელის მეშვეობით).[64][125][126] ორივე გზით ინექცია მოითხოვს საინექციო ნივთიერების დოზის გაზრდას.

მართალია ეპიდურულად სტეროიდების ინექცია უფრო ეფექტურია, ვიდრე გაბაპენტინის, თუმცა მიღებული შედეგის მიხედვით განსხვავება მცირე და დროებითია.[134]

ამერიკის ნევროლოგიის აკადემიამ შეაფასა ეპიდურული კორტიკოსტეროიდების ინექციების გამოყენება რადიკულური ლუმბოსაკრალური ტკივილის მქონე პაციენტების მკურნალობისას, ისინი გვირჩევენ, რომ ტკივილი შეიძლება შემსუბუქდეს მოკლე ვადაში (ინექციიდან 2-6 კვირაში), მაგრამ არ ახდენს არანაირ გავლენას საშუალოდ დაქვეითებულ ფუნქციაზე. ნაჩვენებია ქირურგიული ჩარევის შემთხვევაში ან 3 თვეზე მეტი ხანგრძლივობის ტკივილის გრძელვადიან პერიოდით შემსუბუქების მიზნით. რუტინული გამოყენება არ არის რეკომენდებული პაციენტებისთვის რადიკულარული ლუმბოსაკრალური ტკივილით.[133]

2012 წელს აშშ-ში ცნს-ის სოკოვანი ინფექციის აფეთქება დაფიქსირდა პაციენტებში, რომლებსაც ერთ ფარმაკოლოგიურ საწარმოში დამზადებული კონსერვანტებისგან თავისუფალი მეთილპრედნიზოლონის აცეტატის ეპიდურული ან პარასპინალური ინექციები გაუკეთდათ.[135] ასეთი შემთხვევები ძლიერ იშვიათია, თუმცა ხაზგასასმელია, რომ თუ შეყვანის ეს გზა გამოიყენება მედიკამენტების მომზადებისას და შეყვანისას საჭიროა მაღალი სტანდარტების დაცვა.

Back
განიხილე – 

ნერვის დეკომპრესია

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ნერვების ფესვების და ნერვული სტრუტურების დეკომპრესია ხსნის რადიკულურ სიმპტომებს. დეგენერაციული ფასეტის სახსრის მოცილება სუბარტიკულური დეკომპრესიის საშუალებას იძლევა და ხსნის პოტენციური ტკივილის ერთ-ერთ მიზეზს. დისკის სიმაღლის მოსამატებლად და ხვრელის გასახსნელად არაპირდაპირი დეკომპრესია შესაძლებელია სხეულებს შორის ტრანსპლანტანტის ჩასმით.

მიმდინარე

წელის ქრობიკული ტკივილი: ≥3 თვე საწყისი გამოვლინებიდან

Back
1-ლი რიგის – 

გახანგრძლივებული ტკივილის მართვა

წელის ქვედა ნაწილის ქრონიკული ტკივილის მქონე პაციენტებში პარაცეტამოლი უნდა გამოვიყენოთ რეგულარულად.

თუ პაციენტმა წარსულში არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების (NSAID) გამოყენებით გარკვეული შვება იგრძნო, მაგრამ არ იღებდა მათ რეგულარულად, მაშინ NSAID-ები უნდა დავამატოთ; თუმცა, ისინი უნდა გამოვიყენოთ მხოლოდ 3 თვის განმავლობაში.

უფრო ძლიერი ტკივილის დროს შეიძლება საჭირო გახდეს ოპიოიდები, როგორიცაა კოდეინი, მაგრამ მათი ქრონიკულად გამოყენება არ შეიძლება.

თუ ტკივილი კვლავ არ მოიხსნა, პაციენტები უნდა გავაგზავნოთ ტკივილის მართვის სპეციალისტთან შემდგომი დახმარებისთვის. ბუპრენოფრინი (ტრანსდერმალი) შესაძლოა დაინიშნოს და მკაცრად გაკონტროლდეს სპეციალისტის მიერ.

მანამდე არსებული წელის ქრონიკული ტკივილის მწვავე გამწვავებების დროს კლინიცისტმა უნდა მოიძიოს მწვავე სიმპტომების გამომწვევი მიზეზი. მნიშვნელოვანია დისკის ანთების მწვავე სიმპტომების სხვა გამომწვევების გამორიცხვა. ნევროლოგიური გასინჯვის შედეგებში ნებისმიერი ცვლილება უნდა დაფიქსირდეს. განმეორებითი კვლევა შესაძლოა დაგვეხმაროს პრობლემის იდენტიფიცირებაში. შესაძლო მოვლენები, რომლებიც იწვევენ სიმპტომების მწვავე მატებას, პათოლოგიურ პროცესშუ შესაძლო ცვლილებების ჭრილში უნდა განვიხილოთ.

პირველადი პარამეტრები

პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროების მიხედვით, მაქსიმალური დოზა შეადგენს 4000 მგ-ს/დღეში

--და/ან--‑

იბუპროფენი: 300-600 მგ პერორალურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმია 2400 მგ/დღეში

იყოს

ნაპროქსენი: 250-500 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმ 1250 მგ/დღეში

იყოს

დიკლოფენაკის კალიუმის მარილი: 50 მგ ორალურად(სწრაფი გამოთავისუფლების) ორჯერ-სამჯერ დღეში საჭიროებისამებრ

იყოს

დიკლოფენაკის ნატრიუმის მარილი: 100 მგ ორალურად(გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების) ერთჯერ დღეში საჭიროებისამებრ

მეორეული ვარიანტები

პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროების მიხედვით, მაქსიმალური დოზა შეადგენს 4000 მგ-ს/დღეში

--და--

კოდეინ ფოსფატი: 15-60 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 240 მგ/დღეში

იყოს

ტრამადოლი: 50-100 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივი გამოდევნის ფორმა) ყოველ 4-6 საათში ერთხელ, საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 400 მგ/დღეში

მესამე ვარიანტები

პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროების მიხედვით, მაქსიმალური დოზა შეადგენს 4000 მგ-ს/დღეში

და

ტრანსდერმული ბუპრენოფრინი: დაუკავშირდით სპეციალისტს დოზირებასთან დაკავშირებით.

Back
განიხილე – 

რეფერალი ტკივილის მართვის კლინიკაში

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

მულტიდისციპლინური კლინიკა, რომელიც მოიცავს ტკივილის მართვის სპეციალისტს (როგორც წესი ანესთეზიოლოგი, რომელიც სპეციალიზდება ტკივილის მართვაზე) დამატებით პერსონალთან ერთად, როგორიცაა სპეციალისტი ექთნები, ფიზიოთერაპევტები, ფსიქოლოგები და ფარმაცევტები.

მიზანია მედიკამენტებით მიზანმიმართული მკურნალობა, ერგონომიკული საკითხების უზრუნველყოფა და ფსიქოლოგიური საკითხების მოგვარება, ასეთი არსებობის შემთხვევაში. ამასთან ერთად, ტკივილის სპეციალისტმა შესაძლოა შეასრულოს ისეთი პროცედურები, როგორიცაა ნერვის ფესვის და ეპიდურული ინექციები და ფასეტის რიზოლიზისი.

Back
განიხილე – 

ფუნქციონალური/პროფესიონალური რეაბილიტაცია

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ტკივილი წელის არეში ხშირად მულტიდისციპლინურ მიდგომას მოითხოვს.[161][162] დისციპლინები ჩვეულებრივ მოიცავს ფიზიკურ ელემენტს და აგრეთვე სოციალურ, პროფესიულ და ფსიქოლოგიურ კომპონენტებს. მულტიდისციპლინური რეაბილიტაცია უფრო ეფექტურია, ვიდრე რეაბილიტაციის მარტივი პროგრამები.[161]

ეს განისაზღვრება როგორც, პროცესი, რომელიც ეხმარება ადამიანს ჯანმრთელობის პრობლემით, რომ დაბრუნდეს და დარჩეს სამსახურში ეს არის მიდგომა, ინტერვენცია და მომსახურება, რომელიც მიმართულია სამედიცინო დახმარებისკენ და რომ აქტიურ სამუშაო ასაკში მყოფი პირები დარჩნენ თავიანთ სამუშაო ადგილზე. სამსახურში დაბრუნების რამდენიმე პროგრამა გამოიცადა სათანადო ყურადღების მიქცევით მასალების ხელით დამუშავების (MMH) რჩევებსა და დამხმარე მოწყობილობებზე, თუმცა კოქრეინის ერთმა მიმოხილვამ აღმოაჩინა საშუალო ხარისხის მტკიცებულება იმისა, რომ ასეთი ჩარევები არ ამცირებს ზურგის ტკივილს, ზურგის ტკივილთან დაკავშირებულ ინვალიდობას ან სამსახურში არყოფნას, ალტერნატიულ ინტერვენციებთან შედარებით.[163][164] ამის გარდა, არ არსებობდა რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების მტკიცებულება MMH რჩევის და ტრენინგის ეფექტურობის ან MMH დამხმარე საშუალებების სასარგებლოდ წელის ტკივილის მკურნალობისას.

Back
განიხილე – 

ალტერნატიული მკურნალობა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

შესაძლოა გამოყენებული იყოს სხვადასხვა ტიპის მკურნალობა, როგორც ჩვეულებრივ ჯანდაცვის სისტემისთვის დამახასიათებელი, ისე ალტერნატიული მკურნალობა. კლინიცისტმა დამატებით უნდა განიხილოს არაფარმაკოლოგიური თერაპიის ისეთი ფორმები, როგორიცაა აკუპუნქტურა, აკუწნევა და იოგა.[119][124]

Back
განიხილე – 

ამიტრიპტილინი

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

წელის არეში ქრონიკული ტკივილის სამკურნალოდ ანტიდეპრესანტები გამოიყენება. კვლევებმა აჩვენა, რომ ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები (მაგ: ამიტრიპტილინი) იწვევენ სიმპტომების შემსუბუქებას, სეროტონინის უკუმიტაცების სელექტიური ინჰიბიტორები კი არა.[106] ამიტრიფტილინი ეფექტურია ძილის ხარისხის გასაუმჯობესებლად და მოქმედებს ტკივილის ნეიროპათიურ ელემენტზე.

სეროტონინის სელექტიური უკუმიტაცების ინჰიბიტორები, სეროტონინ-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები ან ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები წელის ტკივილის მართვის მიზნით დიდ ბრიტანეთში რეკომენდებული არ არის.[65]

მტკიცებულებების ნაკლებობის გამო, აშშ-ის გზამკვლევი არ იძლევა რეკომენდაციას ამიტრიპტილინის გამოყენების შესახებ რადიკულოპათიით მიმდინარე ლუმბური დისკის თიაქრის სამკურნალოდ.[64]

პირველადი პარამეტრები

ამიტრიპტილინი: საწყის ეტაპზე 10 მგ პერორალურად დღეში 1-ხელ ღამით, გაზარდეთ დოზა მედიკამენტზე რეაქციის მიხედვით, მაქსიმუმ 50 მგ/დღეში

Back
პლიუს – 

ფიზიოთერაპია

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

ფიზიოთერაპიამ გამაძლიერებელი ვარჯიშებით (მუცლის კედლის და წელის კუნთებისთვის) დადებითი გავლენა იქონია პაციენტებზე, რომლებსაც აქსიალური ტკივილი ჰქონდათ.[114] თუმცა, ვარჯიშების ხანგრძლივობა განსჯის საგანია, სავარჯიშო პროგრამების გამოყენება ყველაზე ეფექტურია ქვემწვავე და ქრონიკული დაავადებების დროს.

წელის არეში ტკივილის სამკურნალოდ რამდენიმე ვარჯიშია შემუშავებული. მაკკენზის შეფასების და პაციენტების კატეგორიზაციის მეთოდი ძალიან წარმატებულია.[116]

სხვადასხვა ინტერფერენციული სისტემის და სტიმულატორების გამოყენებამ შესაძლოა სარგებლიანი იყოს მწვავე და ქრონიკული რადიკულური ტკივილის სიმპტომებისთვის; თუმცა, მათი გამოყენება საკამათოა.[119][120]

Back
განიხილე – 

ფასეტის სახსრის ტროპიზმი და ართრიტი

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ფასეტოგენური ტკივილი კარგად შესწავლილი კლინიკური მდგომარეობაა. სიმპტომებს მიეკუთვნება წელის აქსიალური ტკივილი და ბარძაყის უკანა მხარის ტკივილი (ტიპიურად მუხლის).

ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის ინექციამ, ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდით ან მის გარეშე, შესაძლოა უზრუნველყოს იმის შეფასება თუ რამდენად მართლა ტკივილი ფასეტის სახსრიდანაა წამოსული.

ინექცია შესაძლებელია მედიალური ტოტის გარშემო, სადაც ის კვეთს განივი მორჩის ზედა მედიალურ ასპექტს ან შესაძლოა ინექცია სახსარში გაკეთდეს. პირველი მეტოდით ინექციის შეყვანა უფრო ზუსტი ჩარევაა. ფასეტის სახსარს ორდონიანი ინერვაცია აქვს; შესაბამისად ინექცია ზედა დონეზეც უნდა ჩატარდეს.[166]

ფასეტის რიზოლიზისს რადიოსიხშირული აბლაციით შეუძლია ფასეტურ ტკივილზე ხანგრძლივი ეფექტი უზრუნველყოს, განსაკუთრებით ფასეტის ბლოკადაზე დადებითი რეაქციის მქონე შემთხვევებში, თუმცა მისი ეფექტურობა დაუზუსტებელია.[138][139]

სპინალური ინექციები არ არის რეკომენდებული წელის მსუბუქი ტკივილის სამკურნალოდ გაერთიანებულ სამეფოში ან აშშ-ში.[65][136] საწყის ეტაპზევე სწორი მიდგომის თვალსაზრისით (GIRFT), წელის ტკივილის მოსახსნელად სპინალური სერვისების ანგარიშის მიხედვით რეკომენდებულია ხანმოკლედ შემამსუბუქებელი ინექციები ხანგრძლივი ფიზიკური და ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციის პროგრამებით ჩანაცვლდეს.[137]

Back
განიხილე – 

სპინალური შერწყმა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

სპინალური შერწყმა ყველაზე შესაბამისია პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ სპინალური არასტაბილობა (ტრავმა, სიმსივნე, ინფექცია, დეფორმაცია და მალთაშორისი დისკის დაავადება). დისკის დეგენერციული დაავადების არსებობისას მნიშვნელოვანი არასტაბილობის გარეშე, სპინალური შერწყმის გამოყენება ეფუძნება იმის აღქმას, რომ ნებისმიერი მოძრაობის პრევენცია მტკივნეულ დისკზე ან დისკის მოცილება და მოძრავი სეგმენტის შერწყმა შეაჩერებს დაავადების პროგრესს და მოხსნის ტკივილს.[148][149][167]

დღეისთვის სპონდილოდეზის კლინიკური ჩვენებებია: კონსერვატიული აგრესიული მკურნალობის წარუმატებლობა, გახანგრძლივებული ქრონიკული ტკივილი, შრომისუუნარობა 1 წელზე მეტ ხანს და დისკის მძიმე დეგენერაცია, რაც მრტ გამოსახულებაზე 1 ან 2 მალის დონეზე ვლინდება.[140][141] მკვეთრად გამოხატული არასტაბილური პათოლოგიის (სპონდილოზი, ისთმური სპონდილოლისთეზი არასტაბილობით, ფასეტის ართროპათია დეგენერაციული სპონდილოლისთეზით) დროს შესაძლოა ფიზიოთერაპიამ შედეგი სწრაფად (6 თვეში) მოგვცეს, მანამ სანამ ქირურგიული ჩარევის საკითხი დადგება.

ხერხემლის წელის ნაწილში სპონდილოდეზის სხვადასხვა ტექნიკა შემუშავდა: პოსტეროლატერალური სპონდილოდეზი (ტრანსპედიკულური ხრახნით ან მის გარეშე), წელის უკანა სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (PLIF), ტრანსფორამინული სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (TLIF) და წელის წინა სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (ALIF). ზოგადად, შესაბამისი ინსტრუმენტების ხელმისაწვდომობამ გაზარდა სპონდილოდეზის მაჩვენებელი, თუმცა გართულებების მაჩვენებლის ზრდის, სისხლის დაკარგვის და ოპერაციის დროის გაზრდის ხარჯზე.[142][150] შერწყმის ყველა ტექნიკა არასასურველი გვერდითი მოვლენების გარეშე, ნაკლებად მოთხოვნადი ქირურგიული ტექნიკის გამოყენების პირობებში, ამცირებს ტკივილს და უუნარობას.[150][151][152]

Back
განიხილე – 

ინტერფერენციალები სტიმულატორების ჩათვლით

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

სხვადასხვა ინტერფერენციული სისტემის და სტიმულატორების გამოყენებამ შესაძლოა სარგებლიანი იყოს მწვავე და ქრონიკული რადიკულური ტკივილის სიმპტომებისთვის; თუმცა, მათი გამოყენება საკამათოა.[119][120]

Back
განიხილე – 

გაბაპენტინი ან პრეგაბალინი

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

გაბაპენტინმა და პრეგაბალინმა შეიძლება შეამსუბუქოს ტკივილი და გააუმჯობესოს ცხოვრების ხარისხი პაციენტებში ქრონიკული ნეიროპათიური ტკივილით, თუმცა ეს საკამათოა და საჭიროა სიფრთხილე.[107][108][109] პრეგაბალინი უკეთესად ეკვრის და უკეთესი ბიოშეღწევადობა ახასიათებს, ვიდრე გაბაპენტინს და შესაბამისად გაბაპენტინს ანიჭებენ უპირატესობას.

პრეგაბალინს გაბაპენტინთან შედარებით უკეთესი დამყოლობა და ბიოშეღწევადობა ახასიათებს.

გაბაპენტინოიდები და ანტიკონვულსანტები (კრუნჩხვის საწინააღმდეგო მედიკამენტები) წელის ტკივილის სამართავად დიდ ბრიტანეთში რეკომენდებული არ არის.[65]აშშ-ის გზამკვლევი არასაკმარისი მტკიცებულების გამო არ იძლევა რაიმე რეკომენდაციას გაბაპენტინის გამოყენებასთან დაკავშირებით რადიკულოპათიით მიმდინარე წელის დისკის თიაქრის სამკურნალოდ.[64]

პირველადი პარამეტრები

პრეგაბალინი: დაუკავშირდით სპეციალისტს დოზირებასთან დაკავშირებით.

ან

გაბაპენტინი: დაუკავშირდით სპეციალისტს დოზირებასთან დაკავშირებით.

Back
განიხილე – 

ნერვის ფესვის სელექტიური ბლოკადა ან ეპიდურული ინექცია

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

რადიკულური სიმპტომების გამომწვევ ანთებას მსუბუქი ან ზომიერი კომპრესიით შესაძლოა ვუმკურნალოთ ნერვის ფესვის სელექტიური ბლოკერებით.

ეს კეთდება რადიოლოგიური მართვით ხერხემალში ნერვის ფესვის ახლოს ნემსის მოთავსებით. შემდეგ უნდა მოხდეს ხანგრძლივმოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის შეყვანა ადგილობრივად მოქმედ კორტიკოსტეროიდითან ერთად ან მის გარეშე.

ეპიდურული იენქციები გამოიყენება რადიკულური ტკივილის დროს, რომელსაც იწვევს მრავალდონიანი ბილატერალური პათოლოგია.[127]

ხანგრძლივად მოქმედი ადგილობრივი ანესთეტიკის ინექცია, ადგილობრივად მოქმედი კორტიკოსტეროიდით ან მის გარეშე, შესაძლოა შევიყვნაოთ მალთაშუა ხვრელში ან ხერხემლის არხში.[128][165] სპინალურ არხში ინფილტრაცია შეიძლება მიღწეული იყოს ლუმბური გზით (უკანა მყესების მეშვეობით), ტრანსფორამინალურად (ეპიდურული სივრცით, კონკრეტული ნერვულ ფესვის გზით). ან კუდალური გზით (საკრალური ხვრელის მეშვეობით).[64][125][126] ორივე გზით ინექცია მოითხოვს საინექციო ნივთიერების დოზის გაზრდას.

მართალია ეპიდურულად სტეროიდების ინექცია უფრო ეფექტურია, ვიდრე გაბაპენტინის, თუმცა მიღებული შედეგის მიხედვით განსხვავება მცირე და დროებითია.[134]

ამერიკის ნევროლოგიის აკადემიამ შეაფასა ეპიდურული კორტიკოსტეროიდების ინექციების გამოყენება რადიკულური ლუმბოსაკრალური ტკივილის მქონე პაციენტების მკურნალობისას, ისინი გვირჩევენ, რომ ტკივილი შეიძლება შემსუბუქდეს მოკლე ვადაში (ინექციიდან 2-6 კვირაში), მაგრამ არ ახდენს არანაირ გავლენას საშუალოდ დაქვეითებულ ფუნქციაზე. ნაჩვენებია ქირურგიული ჩარევის შემთხვევაში ან 3 თვეზე მეტი ხანგრძლივობის ტკივილის გრძელვადიან პერიოდით შემსუბუქების მიზნით. რუტინული გამოყენება არ არის რეკომენდებული პაციენტებისთვის რადიკულარული ლუმბოსაკრალური ტკივილით.[133]

2012 წელს აშშ-ში ცნს-ის სოკოვანი ინფექციის აფეთქება დაფიქსირდა პაციენტებში, რომლებსაც ერთ ფარმაკოლოგიურ საწარმოში დამზადებული კონსერვანტებისგან თავისუფალი მეთილპრედნიზოლონის აცეტატის ეპიდურული ან პარასპინალური ინექციები გაუკეთდათ.[135] ასეთი შემთხვევები ძლიერ იშვიათია, თუმცა ხაზგასასმელია, რომ თუ შეყვანის ეს გზა გამოიყენება მედიკამენტების მომზადებისას და შეყვანისას საჭიროა მაღალი სტანდარტების დაცვა.

Back
განიხილე – 

ნერვის დეკომპრესია ან სპიანლური შერწყმა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ნერვების ფესვების და ნერვული სტრუტურების დეკომპრესია ხსნის რადიკულურ სიმპტომებს. დეგენერაციული ფასეტის სახსრის მოცილება სუბარტიკულური დეკომპრესიის საშუალებას იძლევა და ხსნის პოტენციური ტკივილის ერთ-ერთ მიზეზს. დისკის სიმაღლის მოსამატებლად და ხვრელის გასახსნელად არაპირდაპირი დეკომპრესია შესაძლებელია სხეულებს შორის ტრანსპლანტანტის ჩასმით.

სპინალური შერწყმა ყველაზე შესაბამისია პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ სპინალური არასტაბილობა (ტრავმა, სიმსივნე, ინფექცია, დეფორმაცია და მალთაშორისი დისკის დაავადება). დისკის დეგენერციული დაავადების არსებობისას მნიშვნელოვანი არასტაბილობის გარეშე, სპინალური შერწყმის გამოყენება ეფუძნება იმის აღქმას, რომ ნებისმიერი მოძრაობის პრევენცია მტკივნეულ დისკზე ან დისკის მოცილება და მოძრავი სეგმენტის შერწყმა შეაჩერებს დაავადების პროგრესს და მოხსნის ტკივილს.[148][149]

დღეისთვის სპონდილოდეზის კლინიკური ჩვენებებია: კონსერვატიული აგრესიული მკურნალობის წარუმატებლობა, გახანგრძლივებული ქრონიკული ტკივილი, შრომისუუნარობა 1 წელზე მეტ ხანს და დისკის მძიმე დეგენერაცია, რაც მრტ გამოსახულებაზე 1 ან 2 მალის დონეზე ვლინდება.[140][141] მკვეთრად გამოხატული არასტაბილური პათოლოგიის (სპონდილოზი, ისთმური სპონდილოლისთეზი არასტაბილობით, ფასეტის ართროპათია დეგენერაციული სპონდილოლისთეზით) დროს შესაძლოა ფიზიოთერაპიამ შედეგი სწრაფად (6 თვეში) მოგვცეს, მანამ სანამ ქირურგიული ჩარევის საკითხი დადგება.

რადიკულოპათიის შემთხვევებში სიმპტომების 6 თვეზე მეტად გახანგრძლივება ცუდ კლინიკურ გამოსავალთან ასოცირდება.[143] მსგავსი შედეგები სპინალური სტენოზით დაავადებულ პაციენტებშიც აღინიშნა. მათთან სიმპტომების 12 თვეზე ნაკლები პერიოდით არსებობისას მკურნალობა უმჯობეს კლინიკურ გამოსავალთან ასოცირდება.[144]

ხერხემლის წელის ნაწილში სპონდილოდეზის სხვადასხვა ტექნიკა შემუშავდა: პოსტეროლატერალური სპონდილოდეზი (ტრანსპედიკულური ხრახნით ან მის გარეშე), წელის უკანა სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (PLIF), ტრანსფორამინული სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (TLIF) და წელის წინა სხეულთაშორისი სპონდილოდეზი (ALIF). ზოგადად, შესაბამისი ინსტრუმენტების ხელმისაწვდომობამ გაზარდა სპონდილოდეზის მაჩვენებელი, თუმცა გართულებების მაჩვენებლის ზრდის, სისხლის დაკარგვის და ოპერაციის დროის გაზრდის ხარჯზე.[142][150]

back arrow

აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად

მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას