მიდგომა

ზედმიწევნით კლინიკურ გასინჯვა მნიშვნელოვანია დიაგნოზის დასასმელად, რადგანაც ეს მდგომარეობა უსიმპტომოა მოტეხილობის გამოვლინებამდე. კლინიკური შეფასება ეფუძნება რისკფაქტორების ისტორიას და სკრინინგის გეგმას. დაბალი ზეგავლენის პათოლოგიური მოტეხილობის არსებობა ანამნეზში ამ მდგომარეობის ინდიკატორია. ლაბორატორიული კვლევები ტარდება ძვლოვანი მასის დაქვეითების შექცევადი მეორადი მიზეზების გამოსარიცხად.

კლინიკური შეფასება

პაციენტის ანამნეზის საკვანძო კომპონენტებია: ასაკი, სქესი, ეთნიკურობა, ქალებში პოსტმენოპაუზის პერიოდის არსებობა, ანამნეზში იმობილიზაცია და ადრინდელი მოტეხილობები.[24]

თამბაქოს, ალკოჰოლის მოხმარების შემცირება, ჰეპარინის, ანტიკონვულსანტების, გლუკოკორტიკოიდების და არომატაზას ინჰიბიტორის (ქალები) ან ანდროგენებით მკურნალობის(მამაკაცებში) შემცირება უნდა მოხდეს მოტეხილობების პრევენციისთვის.[24]​[48]

პაციენტმა შესაძლოა აღნიშნოს სიმაღლის (განსაკუთრებით კიფოზის), სხეულის წონის, დიეტის და ტკივილის ინტენსივობის ცვლილებები.[24]

მოტეხილობის რისკი ფასდება და ხდება ანამნეზში წინა მოტეხილობების შემთხვევების გამოკვლევა.[49]

გასინჯვა

გასინჯვამ შესაძლოა გამოავლინოს უსიმპტომო მოტეხილობით გამოწვეული დაბალი სხეულის მასის ინდექსი ან ხერხემლის კიფოზი.

დაცემის და მოტეხილობის რისკი შესაძლოა შეფასდეს მხედველობის შემომწების, პაციენტის ბალანსის, სიარულის და ქვედა კიდურების სიძლიერის შეფასების შედეგად.

გამოსახულების მიღება

ორმაგი ენერგიის რენტგენული აბსორბციომეტრია

ძვლის მინერალური სიმკვრივის გაზომვა ორმაგი ენერგიის რენტგენული აბსორბციომეტრიით არის ოქროს სტანდარტი ოსტეოპოროზის დასადგენად პაციენტებში, რომელთაც არ აღენიშნებათ ოსტეოპოროზული მოტეხილობა.[3][24]​​[48][50][51]​

ორმაგი ენერგიის რენტგენული აბსორბციომეტრიით რისკფაქტორების მქონე პაციენტების სკრინინგი ოსტეოპოროზზე ავლენს დიაგნოზს მოტეხილობის განვითარებამდე. თუმცა, გარკვეული დებატები არსებობს ძვლის მინერალური სიმკვრივის ანალიზის სათანადო გამოყენების შესახებ. მაგალითად, ოსტეოპოროზული მოტეხილობების პრევენციის შეფასების კონტექსტში, ბრიტანეთის ჯანმრთელობისა და კლინიკური დახელოვნების ეროვნული ინსტიტუტის სახელმძღვანელოში ნათქვამია, რომ 75 წლის ან უფროსი ასაკის ქალები, რომლებსაც აქვთ ორი ან მეტი დამოუკიდებელი კლინიკური რისკფაქტორი მოტეხილობისთვის ან ძვლის დაბალი მინერალური სიმკვრივის ინდიკატორები, ორმაგი ენერგიის რენტგენული აბსორბციომეტრია შესაძლოა არ იყოს აუცილებელი, თუ ექიმი ჩათვლის მას კლინიკურად შეუსაბამოდ ან შეუსრულებლად.[52] მიუხედავად ამისა, საყოველთაოდ შეთანხმებულია, რომ პათოლოგიური მოტეხილობების (მცირე ტრავმული მოტეხილობა), ესტროგენების ან ტესტოსტერონის დეფიციტი, სიმაღლის დაკარგვის, რადიოგრაფიული ოსტეოპენიის, რევმატოიდული ართრიტის (კორტიკოსტეროიდებით მკურნალობისას ან მის გარეშე) მქონე პაციენტებისთვის და მათთვის ვინც პერორალურ კონტრაცეპტივებზე არიან, BMD ანალიზი უნდა ჩაუტარდეთ.[53]

რაოდენობრივი ულტრაბგერითი გამოკვლევა

ქუსლების რაოდენობრივი ულტრაბგერითი კვლევა (QUS) შესაძლოა გამოყენებულ იქნას ალტერნატივის სახით, თუ DXA ხელმიუწვდომელია, მაგრამ DXA-თვის განსაზღვრული იგივე დიაგნოსტიკურ კრიტერიუმებს ვერ გამოვიყენებთ ამ ტექნიკისთვის.[3][54][55]​​​ QUS არ არის ძვლის მინერალური სიმკვრივის შეფასების მეთოდი, არამედ ძვლის სიმტკიცის უცნობი ელემენტების გაზომვაა. რაოდენობრივი ულტრაბგერითი კვლევა (QUS) შესაძლოა იყოს პოპულაციაზე დაფუძნებული (და არა ინდივიდუალური) მოტეხილობის კარგი პროგნოზული ფაქტორი. ამასთან ერთად, T ქულები ტესტირებულია მხოლოდ DXA-თვის და მისი გამოყენება არ არის რეკომენდებული QUS-თვის.

რენტგენოლოგიური კვლევა

რენტგენის მეშვეობით შეიძლება გამოვლინდეს ოსტეოპენია და/ან მოტეხილობები (მაგ. ხერხემლის მალების მოტეხილობები), მაგრამ გამოკვლევის ეს მეთოდი ვერ ადგენს დიაგნოზს.[56] ის გამოიყენება DXA შეფასების ჩატარების აუცილებლობის დასადგენად, როდესაც ოსტეოპენია შემთხვევით ვლინდება. მასზე უნდა ვიფიქროთ პაციენტებში, რომლებსაც ტკივილი აქვთ ხერხემლის გულმკერდისა და წელის არეში, სიმაღლის დაკარგვა ან გულმკერდის კიფოზი. რენტგენი ასევე გამოიყენება საცდელი მკურნალობისას მოტეხილობის ინციდენტობის შესაფასებლად.[56][Figure caption and citation for the preceding image starts]: ოსტეოპოროზის მქონე პაციენტებში გულ-მკერდის რენტგენი ძვლოვანი მასის განლევასა და დეფორმაციას აჩვენებსBMJ Case Reports 2009; doi:10.1136/bcr.07.2008.0359. Copyright ©BMJ publishing group 2010 [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@222be24f

რაოდენობრივი კტ

როდესაც ორმაგი ენერგიის რენტგენული აბსორბციომეტრია არ არის ხელმისაწვდომი, გამოიყენება რაოდენობრივი კომპიუტერული ტომოგრაფია.[50][57][58]​

მოტეხილობის რისკის შეფასების ინსტრუმენტი

მოტეხილობის რისკის შეფასების ინსტრუმენტი შეიმუშავა ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ მოტეხილობის რისკის შესაფასებლად. მოტეხილობის რისკის შეფასების ინსტრუმენტი აერთიანებს მოტეხილობის კლინიკურ რისკფაქტორებს და ძვლის მინერალური სიმკვრივის ქულებს ბარძაყის ძვლის კისერზე, 10-წლიანი მოტეხილობის რისკის გმოსათვლელად კაცებში და ქალებში.

ექიმთა ამერიკული კოლეჯის რეკომენდაციით, ექიმებმა თავად უნდა განსაჯონ მოტეხილობის რისკი კლინიკური რისკფაქტორების გათვალისწინებით; მათ ასევე შეუძლიათ გამოიყენონ რისკის შეფასების ინსტურმენტი, მაგ. მოტეხილობის რისკის შეფასების ინსტრუმენტი, რათა გადაწყვიტონ ფარმაკოლოგიური მკურნალობის მიზანშეწონილობა.[48] ექიმთა ამერიკული კოლეჯის განცხადებით, მიუხედავად იმისა, რომ მოტეხილობის რისკის შეფასების ინსტრუმენტი ფართოდ გამოიყენება, ამ ინსტრუმენტით მიღებული ქულის მკურნალობის ეფექტურობასთან კავშირის შესახებ მტკიცებულებები არ არის საკმარისი.[48]

ამერიკის მეან-გინეკოლოგთა კოლეჯი (The American College of Obstetricians and Gynecologists) გვთავაზობს, რომ FRAX ინსტრუმენტის გამოყენება შეიძლება შეიზღუდოს, როცა შეუძლებელია ალკოჰოლის მოხმარების კონკრეტული რაოდენობის, დოზის ან ხანგრძლივობის განსაზღვრა, კორტიკოსტეროიდების მიღებისას, თამბაქოს მოწევის შემთხვევაში ან როცა ვერ დგინდება ადრინდელი მოტეხილობების რაოდენობა. მოდელი არ მოიცავს ბოლოდროინდელი დაცემის ანამნეზს და ხერხემლის BMD-ს, ორივე ზრდის ოსტეოპოროზული მოტეხილობის რისკს, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ამ პაციენტებისთვის რისკის არასათანადოდ შეფასება.[24]

ლაბორატორიიული კვლევები

ძვლის რეზორბციის ბიოქიმიური მარკერები BMD-თან ერთად შესაძლოა მოტეხილობის რისკის სასარგებლო პროგნოზული ფაქტორი იყოს და ტიპურად უკვეთავენ მკურნალობის დაწყების თაობაზე გადაწყვეტილების მისაღებად.[3] ძვლის განახლების მარკეები შესაძლოა გამოყენებულ იქნას სპეციფიკურად მკურნალობაზე პასუხის მონიტორინგისთვის და არა სამკურნალო მიდგომისთვის.[59][60]

ლაბორატორიული შეფასება დიაგნოზის დადგენის შემდეგ ხორციელდება, რათა დადგინდეს, რომ ფონური გამომწვევი დაავადება არ არსებობს, რომელზეც ეჭვი არსებობდა ანამნეზიდან და გასინჯვიდან გამომდინარე.[2]​ საწყისი ლაბორატორიული კვლევებით ყველა პაციენტში ფასდება თირკმლის ფუნქცია, ასევე კალციუმის, ალბუმინის, ფოსფორის და D ვიტამინის დონე. მამაკაცებში ასევე მართებულია ტესტოსტერონის დონის შემოწმება.

შედეგებმა შესაძლოა ოსტეოპოროზის ფონური მიზეზები გამოავლინოს:[3]

  • D ვიტამინის ნაკლებობა (განისაზღვრება როგორც 25-ჰიდროქსივიტამინ D-ს <20 ნანოგრამ/მლ კონცენტრაციები)

  • ტესტოსტერონის ნაკლებობა (მამაკაცებში)

  • ფარისებრი ჰორმონების არანორმალური დონეები (შესაძლოა ჰიპერთიროიდიზმზე მიუთითებდეს)

  • პარათიროიდული ჰორმონის მაღალი დონეები (შესაძლოა ჰიპერპარათიროიდიზმზე მიუთითებდეს)

  • შარდში თავისუფალი კორტიზოლის მაღალი დონეები (შესაძლოა კუშინგის სინდრომზე მიუთითებდეს)

  • შრატის/სისხლის ცილის არანორმალური ელექტროფორეზი (შესაძლოა მიელომაზე მიუთითებდეს)

  • შრატში 25-ჰიდროქსივიტამინ D-ს დაბალი დონეები, შრატში და შარდში კალციუმის დაბალი დონეები და ფოსფატების დაბალი დონე შრატში PTH-ის და ტუტე ფოსფატაზის მაღალ დონეებთან ერთად (შესაძლოა მიუთითებდეს ვიტამინ D-ს ნაკლებობაზე ოსტეომალაციასტან ერთად ან მის გარეშე).

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას