მიდგომა
შემთხვევათა უდიდეს ნაწილში დიაგნოზი ეფუძნება ექსპოზიციის ანამნეზს და ქოლინერგული სიჭარბის სახასიათო ნიშნებს. აღნიშნული გზით დიაგნოზის დადგენა რთულდება, თუ პაციენტი არის უგონო მდგომარეობაში ან აქვს კონფუზია, ან თუ მას უნებლიე კონტაქტი ჰქონდა მომწამვლელ ნივთიერებასთან. ნებისმიერი შესაძლო შემთხვევის დროს უნდა ჩატარდეს ატროპინით საცდელი მკურნალობა, ვინაიდან ეს მეთოდი წარმოადგენს დიაგნოზის დადასტურების სწრაფ და უსაფრთხო გზას. დიაგნოზის დასადასტურებლად ასევე შესაძლებელია ქოლინესთერაზას აქტივობის გამოყენება; თუმცა ანალიზის გვიანი პასუხების გამო ტესტი ნაკლებად გამოსადეგია.
ანამნეზი.
სიმპტომების გამოვლინება შესაძლოა იყოს სწრაფი ან დაყოვნდეს 1 დღემდე პერიოდის განმავლობაში, რაც დამოკიდებულია აგენტის მეტაბოლური გააქტიურების საჭიროებაზე ტოქსიკური ეფექტების გამოსახატად. დიაგნოზს შესაძლოა ამყარებდეს ანამენზში პესტიციდებთან მუშაობა და/ან თვითდაზიანება წარსულში, დეპრესია, ნარკოტიკებზე ან ალკოჰოლზე დამოკიდებულება ან ფსიქიკური აშლილობა. სხვა ნივთიერებების, განსაკუთრებით ალოჰოლის თანადროული მიღება ხშირია თვითმოწამვლის დროს. თუ პაციენტის ცნობიერება ნორმალურია, მან შესაძლოა გაიხსენოს პესტიციდის მიღების ფაქტი; თუმცა ყველა პაციენტი ფაქტის არსებობას არ აღნიშნავს.
მინიმალური ექსპოზიცია (მაგ. დერმული) შესაძლოა გახდეს გრიპის მსგავსი სინდრომის გამომწვევი მიზეზი (მაგ. დაღლილობა, სურდო, თავის ტკვილი, თავბრუსხვევა, მადის გაქრობა, ოფლიანობა, დიარეა და კუნთების სისუსტე). გულისრევა და ღებინება ხშირია. პაციენტი შესაძლოა უჩიოდეს მხედველობის ისეთ პრობლემას, როგორიც დაბინდული მხედველობა, ან შეუკავებლობაა.
ფიზიკური გამოკვლევა
ყველაზე სპეციფიური მახასიათებლებია ფასციკულაციები (მაგ. პერიორბიტალური, გულმკერდის ან ქვედა კიდურების კუნთების შეკუმშვა/თრთოლვა) და ჭარბი სეკრეცია (მაგ. ცრემლდენა, ნერწყვდენა ან ბრონქორეა). ასევე შესაძლოა შეინიშნებოდეს გამხსნელის გამორჩეული სუნი. თვალის გუგები, როგორც წესი, წერტილოვანია და არ რეაგირებს ნალოქსონზე. ლორწოვანის ჭარბი სეკრეციის გამო შესაძლოა ისმინებოდეს ხიხინი, რაც მიუთითებს ბონროქსპაზმზე ან ფილტვის შეშუპებაზე. ზოგჯერ აღინიშნება დეფეკაციის ან შარდვის შეუკავებლობა. ჰოსპიტალიზაციისას ხშირად გამოხატულია მსუბუქი ან საშუალო სიმძიმის ჰიპოთერმია, თუ პაციენტს ატროპინით მკურნალობა არ ჩაუტარდა. მძიმე მოწამვლის დროს ხშირია გულყრები და სუნთქვის უკმარისობა (მაგ. განზრახ მიღების ან ქიმიური შეტევის დროს). სამახსოვრო DUMBELS (D-დიარეა, U-შარდვა, M-მიოზი, B-ბრონქორეა, E-ღებინება, L-ცრემლდენა, S-ნერწყვდენა) ხშირად გამოიყენება ქოლინერგული მახასიათებლების აღწერისას.
ადრეულ ეტაპებზე მყესის ღრმა რეფლექსები გაძლიერებულია, ხოლო მოგვიანებით იკლებს ან საერთოდ არ აღინიშნება. იშვიათია ცენტრალური და პერიფერიული ნერვული სისტემის (მეტწილად მოტორული) გვიანი ნეიროპათია, თუმცა ის შეიძლება იყოს მძიმე და გამოიწვიოს სამუდამო უნარშეზღუდულობა.
გულისცემის სიხშირე და არტერიული წნევა დამხმარე ნიშნები არ არის, ვინაიდან შესაძლოა იყოს როგორც მომატებული, ასევე დაქვეითებული. ჟანგბადით სატურაცია, როგორც წესი, დაბალია. პაციენტი შესაძლოა იყოს ნახევრად ცნობიერ ან კომატოზურ მდგომარეობაში.
პასუხი ატროპინზე
ყველა პაციენტმა სავარაუდო მოწამვლით უნდა მიიღოს ატროპინის საცდელი თერაპია. ატროპინის გამოყენების შემდეგ, თუ პაციენტი არ არის ორგანოფოსფატებით მოწამლული, მას გამოეხატება კანისა და ლორწოვანი გარსების სიმშრალე, გულისცემის სიხშირის მატება, თვალის გუგების ზომიერი გაგანიერება და ნაწლავების ხმიანობის დაქვეითება. თუ ზემოთხსენებული ნიშნებიდან არცერთი არ გამოვლინდა, ორგანოფოსფატებით მოწამვლის ალბათობა მაღალია.
ქოლინესთერაზას აქტივობა
ტესტი გამოიყენება დიაგნოზის დასადასტურებლად, თუმცა ნაკლებად სასარგებლო ანალიზად ითვლება ატროპინით საცდელ მკურნალობასთან შედარებით, ვინაიდან თერაპიის დაწყება ტესტის პასუხებამდეა საჭირო. მძიმე ორგანოფოსფატური მოწამვლის დროს პლაზმაში ქოლინესთერაზას აქტივობა ხშირად დათრგუნულია და ნორმის ფარგლებს ქვემოთაა; თუმცა უნდა ითქვას, რომ ეს მარკერი მგრძნობიარეა ექსპოზიციის და არა მდგომარეობის სიმძიმის გამოხატვის თვალსაზრისით.[10]
სისხლის წითელი უჯრედების აცეტილქოლინესთერაზა მსგავსია ნეირონული აცეტილქოლინესთერაზისა და უფრო მჭიდრო ბმაშია მოწამვლის სიმძიმესთან; მათი გამოყენება ასევე შესაძლებელია ოქსიმის აგენტების მიმართ პასუხის მონიტორინგის დროს (მოწამვლის ანტიდოტი - უხშირესად პრალიდოქსიმი). არსებობს რამდენიმე ორგანოფოსფატი, რომლით მოწამვლის დროს ქოლინესთერაზას აქტივობა არ ასახავს კლინიკური მდგომარეობის სიმძიმეს. მაგ. პროფენოფოსმა შესაძლოა გამოიწვიოს გამოუვლენელი აქტივობა ასიმპტომურ პაციენტებში.[11] ანალიზის ჩატარებამდე სინჯის მოპოვებასა და შენახვასთან დაკავშირებით მრავალი ტექნიკური საკითხია გასათვალისწინებელი და პრაქტიკაში ტესტის პასუხის ინტერპრეტაცია რთულია.[12]
RBC-AChE ტესტი გამოიყენება მხოლოდ მაშინ, როცა არსებობს მისი სწრაფად და ადგილზე ჩატარების შესაძლებლობა. ხელმისაწვდომია ორი ადგილზე გამოსაყენებელი RBC-AChE ხელსაწყო, რომლებიც პასუხს რამდენიმე წუთში იძლევიან.[13]
სხვა გამოკვლევები
ხშირად საჭირო ხდება გულმკერდის რენტგენოგრაფია, ვინაიდან ასპირაციული პნევმონია ძალიან ხშირი გართულებაა. გამოკვლევის ამ მეთოდს ვიყენებთ, როდესაც გულმკერდის ნიშნები ფოკალურია ან არ რეაგირებს ატროპინზე. რიგ შემთხვევებში ეკგ-ზე ვლინდება QT ინტერვალის გახანგრძლივება და არითმიები; შესაბამისად ეკგ-ის ჩატარება სავალდებულოა ყველა სიმპტომურ პაციენტში. თუ გულისცემის პათოლოგიური სიხშირე ან ჰიპოტენზია პერსისტენტულ ხასიათს ატარებს ტესტი უნდა განმეორდეს. სუნთქვის უკმარისობისა და მეტაბოლური აციდოზის მონიტორინგისთვის სისხლში გაზების ანალიზი უნდა ჩატარდეს.
როგორ მივიღოთ არტერიული სისხლის ნიმუში რადიალური არტერიიდან
როგორ გავაკეთოთ ბარძაყის არტერიის პუნქცია არტერიული სისხლის ნიმუშის შესაგროვებლად.
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას