ანამნეზი და გასინჯვა

ძირითადი დიაგნოსტიკური ფაქტორები

ხშირი

ძირითადი რისკფაქტორებია: აუცრელობა, საერთაშორისო მოგზაურობა, შემთხვევასთან შესაძლო ექსპოზიცია ან ეპიდაფეთქება.

ყბაყურა ჯირკვლის გადიდება სიმპტომური ყბაყურას მქონე ადამიანების 95%-ში გვხვდება. ეს გამოწვეულია სადინრის ეპითელიუმის პირდაპირი ინფიცირებითა და ადგილობრივი ანთებითი პასუხის განვითარებით.[32]​

ვაქცინაციამდე და იმ ქვეყნებში, სადაც ყბაყურის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია არ არის, ყველაზე ხშირად დაავადებული ასაკობრივი ჯგუფი 5-9 წლის ბავშვები იყვნენ.[3] ვაქცინების შემდგომ პერიოდში, ყბაყურას შემთხვევების უმეტესობა გვხვდება ახალგაზრდა მოზრდილებში და სტუდენტებში. 2006 წელს აშშ-ში ყბაყურის ეპიდემიის დროს შემთხვევების 48% დაფიქსირდა 17-25 წლის ადამიანებში, ხოლო 30% იყო კოლეჯის სტუდენტები.[39] ინგლისსა და უელსში 2005 წელს დაფიქსირდა 56000-ზე მეტი შეტყობინება ყბაყურის შესახებ და მათგან 80%-ზე მეტი იყო 15 წელზე უფროსი ასაკის ადამიანებში.[40] მრავალ სხვა ევროპულ ქვეყანაში, მაგ. ნიდერლანდებში, ახლო წარსულში დაფიქსირდა მსგავსი ეპიდაფეთქებები.[41]

სხვა დიაგნოსტიკური ფაქტორები

ხშირი

ყბაყურას ინფექცია იწყება პროდრომით, რომლის სიმპტომებია: სუბფებრილური ცხელება, შეუძლოდ ყოფნა, თავის ტკივილი, მიალგიები და მადის დაკარგვა.[2]​

ეპიდიდიმო-ორხიტი ყბაყურას ყველაზე ხშირი სიმპტომური გართულებაა (სანერწყვე ჯირკვლების გარდა) მოზრდილ მამაკაცებში და შეიძლება განვითარდეს მოზრდილი კაცების 38%-ში.[42] ის ვლინდება ერთი ან ორივე სათესლე ჯირკვლის ტკივილისა და შეშუპების სახით.

გვხვდება პოსტპუბერტატული ქალების დაახლოებით 5%-ში. აღწერილია გართულებები, მაგ. უშვილობა და ადრეული მენოპაუზა, თუმცა ეს იშვიათია.[2]​ ოოფორიტი ვლინდება ცხელებით წელის, მუცლის ან ზურგის ტკივილით.

სიმპტომებია: კისრის გაშეშება, ფოტოფობია და ღებინება. მოხსენებული განაკვეთები მნიშვნელოვნად განსხვავდება შეფასების მიხედვით. როდესაც CSF რეგულარულად იკვლევს წელის პუნქციას, მოხსენებული მაჩვენებელი 50%-ზე მეტია; თუმცა კლინიკური მენინგიტის მაჩვენებელი 1%-დან 10%-მდეა.[2]​

იშვიათი

შეიძლება ზოგჯერ შეგვხვდეს ქალებში და იშვიათად მამაკაცებში.

ენცეფალიტი გვხვდება ყბაყურით დაავადებული ადამიანების მხოლოდ დაახლოებით 0,1%-0,5%-ში.​[2][43]​​​​​ სიმპტომები მოიცავს თავის ტკივილს, ღებინებას, კრუნჩხვებს და ცნობიერების დარღვევას.

ვაქცინების შემოღებამდე ყბაყურას ინფექცია წარმოადგენდა ბავშვებში ცალმხრივი ნეიროსენსორული სიყრუის ხშირ მიზეზს. მდგომარეობა შეიძლება იყოს მწვავე ან განვითარდეს თანდათანობითი. წწყ ვაქცინაციის ფონზე ყბაყურა სიყრუის იშვიათი მიზეზი გახდა.[43]​

რისკფაქტორები

ძლიერი

კოქრეინის მიმოხილვამ აჩვენა, რომ ჯერილ ლინის შემცველი წწყ ვაქცინის ეფექტურობა ყბაყურის პროფილაქტიკაში იყო 72% ერთი დოზის შემდეგ და 86% ორი დოზის შემდეგ.[14] [ Cochrane Clinical Answers logo ]

მოგზაურებში ექსპოზიციის რისკი შეიძლება მაღალი იყოს. მოგზაურები სრულად აცრილნი უნდა იყვნენ.

სუსტი

იმუნოკომპრომისულ პაციენტებში ყბაყურას რისკების შესახებ მონაცემები შეზღუდულია. ზოგადად ითვლება, რომ იმუნოსუპრესია ყბაყურას ინფექციის განვითარების მნიშვნელოვანი რისკფაქტორი არ არის. მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიით დაავადებულ ბავშვებში ყბაყურას ინფექციის შესახებ ერთ გამოქვეყნებულ სერიაში, ინფექცია იშვიათად იყო მძიმე და ხშირად რჩებოდა სუბკლინიკური, როგორც იმუნოკომპეტენტურ ბავშვებში.[15]

სამედიცინო პერსონალს აღენიშნება ყბაყურას მაღალი რისკი, რადგანაც ვირუსზე ექსპოზიციის ალბათობა მეტია. ყველა სამედიცინო მუშაკს მოეთხოვება იმუნიზაციის მტკიცებულების წარდგენა, მათ შორის წწყ-ს ვაქცინის 2 დოზის მიღება.[16][17]​​​​[18]

აშშ-ში ყბაყურას 2006 წლის ეპიდაფეთქების დროს (ასევე, დიდ ბრიტანეთში მსგავსი ეპიდაფეთქების დროს) შემთხვევათა უდიდესი რიცხვი კოლეჯის სტუდენტებს შეადგენდა. ის ადამიანები, რომლებიც მჭიდრო დასახლებებში ცხოვრობენ, მაგ. კოლეჯის სტუდენტები, პატიმრები, სამხედროები, დაავადებაზე ექსპოზიციის უფრო მაღალი რისკის ქვეშ არიან.

ყბაყურას ვაქცინის მიზნობრივი ეფექტურობა 95%-ს აღწევს.[2] თუმცა, კოქრეინის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ჯერილ ლინის შემცველი წწყ ვაქცინის ეფექტურობა ყბაყურის პროფილაქტიკაში იყო 72% ერთი დოზის შემდეგ და 86% ორი დოზის შემდეგ.[14] [ Cochrane Clinical Answers logo ] არსებობს მტკიცებულება, რომ იმუნიტეტი დროთა განმავლობაში სუსტდება, ამიტომ ვაქცინის მეორეული წარუმატებლობა შეიძლება ასევე მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყოს.[19][20]

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას