მიდგომა

მწვავე ან ქვემწვავე სურათის დროს კლინიკური მდგომარეობის სიმძიმის შეფასება პირველი ნაბიჯია. გამოიყენება პროტოკოლი ABCDE: სასუნთქი გზა, სუნთქვა, სისხლის მიმოქცევა, უნარის შეზღუდვა, ექსპოზიცია.[12][13]იხ. ურგენტული საკითხების ნაწილი სიცოცხლისათვის საშიში მდგომარეობის მართვის თაობაზე.

მიმდინარეობა

მწვავე დისპნოე ვლინდება უეცრად ან რამდენიმე წუთში. როგორც წესი, მიუთითებს მწვავე და მძიმე მდგომარეობებზე, რომლებიც შეიძლება იყოს სიცოცხლისათვის საშიში. უეცრად გამოვლენილი დისპნოე შეიძლება იყოს რომელიმე ჩამოთვლილი მდგომარეობის ნიშანი: ფილტვის მწვავე ემბოლია, მიოკარდიუმის იშემია, გულის სარქველის მწვავე უკმარისობა, პნევმოთორაქსი, ანაფილაქსია, უცხო სხეულის ასპირაცია, ფილტვის შეშუპება და გულის ტამპონადა.[73]

ქვემწვავე დისპნოე ვითარდება რამდენიმე საათში ან დღეში. ხშირი მიზეზებია: მწვავე ასთმა, ფილტვის ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადების გამწვავება, ფილტვის შეშუპება. ნაკლებად გავრცელებული მიზეზებია: მიოკარდიტი, ზედა ღრუ ვენის სინდრომი, მწვავე ეოზინოფილური პნევმონია ან გულის ტამპონადა.[73][74][75]

ქრონიკული დისპნოე ვითარდება რამდენიმე კვირაში ან თვეში. ასოცირებულია ქრონიკულ პათოლოგიებთან, როგორიცაა გულის შეგუბებითი უკმარისობა, ფქოდ-ი, კარდიომიოპათია, ფილტვის იდიოპათიური ფიბროზი, ფილტვის სისხლძარღვოვანი დაავადება, ფილტვის ჰიპერტენზია, გულის სარქვლოვანი დაავადება ან ანემია.[76] ქრონიკული ქოშინის ნაკლებად გავრცელებული მიზეზებია: კუნთოვანი დისტროფიები, კიფოსკოლიოზი, ამიოტროფული გვერდითი სკლეროზი, ფილტვის ალვეოლური პროტეინოზი, ქრონიკული ეოზინოფილური პნევმონია, ურემია ან კონსტრიქციული პერიკარდიტი.[75][77][78][79][80]​

დისპნოეს მწვავე/ქვემწვავე გაუარესება პაციენტში, რომელსაც აქვს გულსისხლძარღვთა, ფილტვის ან ნერვკუნთოვანი დაავადება, შეიძლება იყოს არსებული პრობლემის დამძიმების ან ახალი პრობლემის აღმოცენების ნიშანი.

განმეორებითი დისპნოე შეიძლება მიუთითებდეს პაროქსიზმულ ტაქიკარდიაზე ან გულის ხანგამოშვებით სრულ ბლოკადაზე.

კლინიკური ანამნეზი

დისპნოეს მქონე პაციენტისადმი მიდგომა დამოკიდებულია სიმპტომების სიმძიმეზე. მიუხედავად იმისა, რომ დეტალურ ანამნეზს გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება ნებისმიერი სიმძიმის დისპნოეს მქონე პაციენტებში, ეს ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი და ფოკუსირებულია მწვავე მდგომარეობაში მყოფი პაციენტების შემთხვევაში. მსგავსად, მწვავე გამოვლინების დროს, გასინჯვისა და გამოკვლევების ფოკუსი არის ის ნიშნები, რომლებიც მიუთითებს ან გამორიცხავს სიცოცხლისათვის საშიშ პათოლოგიებს. ქრონიკული დისპნოეს შემთხვევაში არის მეტი დრო უფრო დეტალური, საფეხურებრივი შეფასებისათვის.

კლინიკური ანამნეზის შეკრების დროს გასათვალისწინებელია ჩამოთვლილი ფაქტორები. თუმცა, შეკითხვების ქრონოლოგია და დეტალების სიღრმე დამოკიდებულია პაციენტის მდგომარეობაზე და დაუყოვნებლივი კვლევების/მკურნალობის საჭიროებაზე.

სიმძიმე

  • დისპნოე ძალიან სუბიექტურია და ფუნქციური შეზღუდვისა და სიმძიმის დონე/ხარისხი ვარიაბელურია. არ არსებობს დისპნოეს უნივერსალური საზომი მიდგომა; არსებობს რამდენიმე შკალა როგორც კვლევითი, ისე კლინიკური პრაქტიკისთვის.[81] მიუხედავად იმისა, რომ შკალები არსებობს, მათი გამოყენება ყოველდღიურ პრაქტიკაში შეზღუდულია.

  • მძიმე დისპნოე მწვავე მდგომარეობაში მყოფ პაციენტში, როგორც წესი, დაკავშირებულია სხვა სიმპტომებთან და უფრო ხშირადაა სიცოცხლისათვის საშიში (მაგ. მწვავე ასთმა, დაჭიმული პნევმოთორაქსი, ზემო სასუნთქი გზების მწვავე ობსტრუქცია, მასიური ფილტვის ემბოლია ან მიოკარდიუმის ინფარქტი).

  • მსუბუქი დისპნოე შეიძლება იყოს ცალკეული სიმპტომი და მიუთითებს კეთილთვისებიან ეტიოლოგიაზე. შეიძლება გამოწვეული იყოს სტაბილური ფქოდ-ით, დეკონდიცირებით (პასიურობით), სასუნთქი გზების არაკრიტიკული ობსტრუქციით ან ნორმალური დაბერების პროცესით.

  • უფრო ქრონიკული გამოვლინების დროს სიმძიმის გაზომვა ემყარება სამ მიმართულებას: სენსორული-აღქმითი (ზომავს, თუ რა შეგრძნება აქვს პაციენტს სუნთქვისას); დისტრესი (ზომავს, რამდენად დისტრესულია სუნთქვა); და სიმპტომების გავლენა (როგორ გავლენას ახდენს დისპნოე ფუნქციაზე ან სიცოცხლის ხარისხზე).[1]

  • ვეტერანთა სპეციფიკური აქტივობის კითხვარი (VSAQ) აფასებს პაციენტის ფუნქციურ შესაძლებლობებს და აერობულ შესაძლებლობებს მეტრებში.[82] გამოითვლება შეზღუდვის ხარისხი. 25 წლის პაციენტის შეფასება, რომელიც 8 წუთში მილს ვერ გაირბენს განსხვავდება 80 წლის პაციენტის შეფასების პროცესისგან, რომელიც 12 კიბის საფეხურზე ვერ ადის. VSAQ განსაზღვრავს ბაზისურ ფუნქციას და გვაწვდის ობიექტურ საზომს პროგრესის არსებობის ან არარსებობის გრძელვადიანი შეფასებისათვის.

  • კლასიფიკაციის სხვა სქემებია: ნიუ-იორკის გულის ასოციაციის ფუნქციური კლასიფიკაცია და სამედიცინო კვლევის საბჭოს შკალა დისპნოეს შესაფასებლად.[83][84]

დაკავშირებული სიმპტომები

  • დისპნოე ხშირად გვხვდება სხვა სიმპტომებთან ერთად, რომლებიც შეიძლება გამოვიყენოთ დისპნოეს მიზეზის დადგენაში და ორგანოთა სისტემის გამოვლენაში, რაც შეავიწროებს დიფერენციულ დიაგნოზს.

  • ცენტრალური ტკივილი გულმკერდის არეში ხშირი ასოცირებული სიმპტომია მწვავე გამოვლინებების დროს და შეიძლება მიუთითებდეს მწვავე კორონარულ სინდრომზე, ფილტვის ემბოლიაზე, პნევმოთორაქსზე, პნევმომედიასტინუმზე ან უცხო სხეულის ასპირაციაზე.[85] სტაბილურ სტენოკარდიისთვის მეტად დამახხასიათებელია ურო ხანგრძლივი ანამნეზი ფიზიკურ დატვირთვაზე გულმკერდში ცენტრალური ტკივილის, რომელიც გრძელდება <20 წუთზე, სწრაფად არ ძლიერდება და იხსნება მოსვენებით ან ნიტროგლიცერინის (გლიცერილ ტრინიტრატებით) მიღებით

  • პლევრიტული ტკივილი გულმკერდის არეში შეიძლება გამოვლინდეს მწვავედ, ქვემწვავედ ან ქრონიკულად და შეიძლება მიუთითებდეს პნევმონიაზე, პნევმოთორაქსზე, ფილტვის ემბოლიაზე და პლევრის ერთეულ ფიბროზულ სიმსივნეზე, ან პლევრიტზე.[86]

  • პერიკარდიული კონსტრიქცია და ეფუზიები ხასიათდება ტიპური ტკივილით, რომელიც გადაეცემა ბეჭის რეგიონში, უარესდება პოზიციით და ინტრათორაკალური წნევის ცვლილებით. ტკივილი მსუბუქდება წინ გადაწევისას.

  • პაროქსიზმული ტაქიარითმიების დროს შეიძლება გამოვლინდეს გულის ფრიალი, ფილტვის ემბოლია, გულის სარქვლოვანი დაავადება ან შფოთვითი შეტევები.

  • სინკოპე შეიძლება თან ახლდეს დისპნოეს ტაქიარითმიების ან ფილტვის ემბოლიის დროს.

  • ცხელება და დისპნოე გვხვდება მრავალი ინფექციური და ანთებითი მდგომარეობის დროს, როგორიცაა პნევმონია, ბრონქიტი, ლარინგიტი, ვირუსული სინდრომები (მაგ. ჰანტავირუსული ფილტვის სინდრომი, მწვავე მძიმე რესპირატორული სინდრომი), ვასკულიტები და სეფსისი.[87][88]დისპნოე, ცხელებასა და ხველასთან ერთად, შეიძლება მიუთითებდეს საზოგადოებაში შეძენილ პნევმონიას ან ოპორტუნისტულ ინფექციას იმუნოკომპრომისულ პირებში. პოსტობსტრუქციული პნევმონია შესაძლოა განვითარდეს უცხო სხეულის ასპირაციის ან გულმკერდის არეში ავთვისებიანი წარმონაქმნის შემთხვევაში.

  • დაღლილობა, ანორექსია, გულისრევა, მიალგია, ყელის ტკივილი, ნახველის გამოყოფა, დაბნეულობა, თავბრუსხვევა, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დარღვევა, ანოსმია, დისგევზია, რინორეა და კონიუნქტივის შეშუპება შეიძლება გამოვლინდეს COVID-19-ის შემთხვევაში. პაციენტებს, COVID-19-ის გადატანის შემდეგ, შეიძლება გაუგრძელდეთ ქოშინი.[89][90]​

  • ტუბერკულოზის ინფექციის დროს შესაძლებელია განვითარდეს ღამის ოფლიანობა, სისუსტე და წონის დაკლება.

  • მსტვინავი სუნთქვა მწვავე ან ქვემწვავე ფორმით, შეიძლება მიუთითებდეს მწვავე ასთმაზე, ფქოდ-ის გამწვავებაზე, ფილტვის შეშუპებაზე, ბრონქიოლიტზე ან უცხო სხეულის ასპირაციაზე. ქრონიკული მსტვინავი სუნთქვა შეიძლება მიუთითებდეს ასთმაზე, ფქოდ-ზე, ბრონქოექტაზიაზე, ტრაქეობრონქომალაციაზე ან ფილტვის ან ტრაქეობრონქულ სიმსივნეებზე.

  • ხველა შეიძლება აღინიშნებოდეს მწვავე ბრონქიტის, მწვავე ინფექციური პნევმონიის, მწვავე ეოზინოფილური პნევმონიის, ფილტვის ინტერსტიციული დაავადების, ფქოდ-ის, ასთმის, ბრონქოექტაზიის, ტრაქეობრონქომალაციის ან ქრონიკული პნევმონიტის დროს.[75] ნახველის ქრონიკული წარმოქმნა შეიძლება მიუთითებდეს ფქოდ-ზე ან ბრონქიექტაზიაზე, ხოლო გამჭვრივალე სეკრეტი შეიძლება შეგვხვდეს ბრონქოალვეოლური კარცინომის დროს.[91]

  • ხმის ცვლილება და დისპნოე შესაძლოა მიუთითებდეს პნევმომედიასტინუმზე (შუასაყრის ემფიზემა), აორტის ანევრიზმაზე, რეტროფარინგულ ჰემატომაზე, ფილტვის კიბოზე ან გასტროეზოფაგურ რეფლუქსზე.[92][93]​

  • ჰემოფთიზი შეიძლება ახლდეს დისპნოეს COVID-19-ის, მწვავე ბრონქიტის, ბრონქიექტაზიის გართულების, სიმსივნის, ვასკულიტის, მწვავე ინფექციური პნევმონიის, კრიპტოგენური ორგანიზაციული პნევმონიის, ფილტვის ემბოლიის, კოკაინის ტოქსიკურობის, ტუბერკულოზის ან დიფუზური ალვეოლური ჰემორაგიის დროს.[94][95][96][97][98][99]

  • დისფაგია ან ოდინოფაგია შეიძლება შეგვხვდეს დისპნოეს მქონე პაციენტში გრანულომური ლარინგიტის, პნევმომედიასტინუმის, უცხო სხეულის ასპირაციის, ტეტანუსის და ეპიგლოტიტის დროს.[100][101][102] ეპიგლოტიტის დროს დისპნოეს თან ახლავს ნერწყვდენა. ღებინება და დიარეა შეიძლება თან ახლდეს დისპნოეს თირეოტოქსიკოზის ან ბოტულიზმის დროს.[103][104] გულძმარვა შეიძლება გამოვლინდეს ასპირაციის დროს გასტროეზოფაგური რეფლუქსის ფონზე.

  • დისპნოე და კუნთის სისუსტე ან მიალგიები შეიძლება მიუთითებდეს პასიურ ცხოვრების სტილზე, მედიკამენტების გვერდით ეფექტებზე, კუნთოვან დისტროფიებზე, ამიოტროფულ ლატერალურ სკლეროზზე, მწვავე პოლიოზე ან პოსტ-პოლიო სინდრომზე, გიენ-ბარის სინდრომზე, დასავლეთ ნილოსის და სხვა ვირუსულ ინფექციებზე, ლეპტოსპიროზზე, კუშინგის მიოპათიაზე ან ბოტულიზმზე.[77][88][103][105][106][107][108][109][110]

  • დისპნოე და მხედველობის პრობლემა შეიძლება გამოვლინდეს მიასთენიის და ტეტანუსის დროს. თავის ტკივილი ახასიათებს ნახშირჟანგით მოწამვლას.[101][111][112]

  • ძვლის ტკივილი შეიძლება დაკავშირებული იყოს გულმკერდის მწვავე სინდრომთან, ნამგლისებრუჯრედოვანი ანემიის ან ცხიმის ემბოლიის გამო, რომელიც დაკავშირებულია გრძელი ძვლის მოტეხილობებთან.[113]

  • შფოთვა შეიძლება იყოს რეაქცია დისპნოეზე ნებისმიერი ეტიოლოგიის მიმართ, მაგრამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს დისპნოე მწვავე პანიკის ან შფოთვის შეტევების დროს.[114] სტრესთან დაკავშირებული დისპნოე შეიძლება მიუთითებდეს შფოთვაზე, ჰიპერვენტილაციაზე, ან ტაკოცუბოს კარდიომიოპათიაზე.[115]

  • მუცლის ტკივილი, გულისრევა, ღებინება და დიარეა შეიძლება განვითარდეს პაციენტებში ელექტრონული სიგარეტით ან ვეიპინგის (vaping) გამოყენებასთან დაკავშირებული ფილტვის დაზიანების გამო(EVALI). კუჭ-ნაწლავის სიმპტომები შეიძლება წინ უსწრებდეს სუნთქვის სიმპტომებს, როგორიცაა ქოშინი, ხველა და გულმკერდის ტკივილი.[116][117][118]​​​​​​​

პოზიცია/მდგომარეობა

  • ორთოპნოე გულისხმობს დისპნოეს არსებობას მწოლიარე მდგომარეობაში, რომელიც უმჯობესდება წამოჯდომისას. როგორც წესი, დაკავშირებულია გულის შეგუბებით უკმარისობასთან, თუმცა შეიძლება შეგვხვდეს ასთმის, ფილტვის ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადების, ანთებითი და დეგენერაციული ნევროლოგიური დაავადებების, გასტრო-ეზოფაგური რეფლუქსის, პერიკარდიული ეფუზიის ან დიაფრაგმის ორმხრივი დამბლის დროს.[77][119][120][121]

  • პლატიპნოე გულისხმობს დისპნოეს გაუარესებას წამოდგომისას, ხოლო შემსუბუქებას - მწოლიარე მდგომარეობაში. პლატიპნოე ღია ოვალური ხვრელის დამახასიათებელი ნიშანია. ასევე შეიძლება შეგვხვდეს მუცლის კუნთების ნაკლებობის ან ჰეპატოპულმონური სინდრომის დროს.[122][123]

  • ტრეპოპნოე იშვიათი ნიშანია, რომლის დროსაც დისპნოე მხოლოდ ლატერალურ (გვერდით) პოზიციაში გვხვდება. უკავშირდება გულის შეგუბებით უკმარისობას, ვალსალვას ანევრიზმების სინუსს ან პნევმონექტომიის შემდგომ მდგომარეობას.[124][125]

  • დისპნოეს ცვლილება პოზიციის მიხედვით ასევე შეიძლება აღინიშნოს გულის პირველადი და მეტასტაზური კიბოების დროს.[126][127]

დისპნოეს მიმდინარეობა

  • თუ დისპნოე მხოლოდ კვირის დღეებში ვლინდება და იხსნება შაბათ-კვირას, სავარაუდოა პროფესიული ექსპოზიცია/პროფესიული ასთმა.[128][129]პროფესიული ექსპოზიცია ასევე შეიძლება შეგვხვდეს აზბესტთან დაკავშირებული ფილტვის დაავადების და ჰიპერმგრძნობელობითი პნევმონიტის შემთხვევაში.[130] ანამნეზში აეროზოლურ გამხსნელებთან, გამონაბოლქვთან, ორგანულ მტვერთან, ობთან და ცხოველებთან პროფესიული ან რეკრეაციული ექსპოზიცია. თუ დისპნოე გვხვდება დახურულ სივრცეში ჰოკეის მოთამაშეებში, სავარაუდოა აზოტის დიოქსიდით ან ნახშირჟანგით მოწამვლა ყინულის არასწორი დამუშავების გამო.[131]

  • სეზონური დისპნოე ან სუნთქვის უკმარისობა, რომელიც უკავშირდება სიცივეს, ცხოველებს, ვარჯიშს ან არასპეციფიკურ გამღიზიანებლებს, შეიძლება მიუთითებდეს ასთმაზე ან სასუნთქი გზების რეაქტიულ დაავადებაზე.[132]

  • ქოშინი, რომელიც ვითარდება მენსტრუაციის წინა დღიდან და მენსტრუაციის შემდეგ სამ დღემდე, შეიძლება მიუთითებდეს კატამენიურ პნევმოთორაქსზე.[133]

წარსული სამედიცინო ანამნეზი

მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ თანმხლები დაავადებების ალბათობა.

  • ასთმა შეიძლება იყოს გასტროეზოფაგური რეფლუქსური დაავადების ექსტრაეზოფაგური გამოვლინება, მაშინ როდესაც ფქოდი ხშირად ასოცირებულია სხვა მდგომარეობებთან, როგორიცაა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები, გასტროეზოფაგური რეფლუქსი და ფილტვის კიბო, რამაც შეიძლება გაართულოს დიფერენციალური დიაგნოზი.[26][93]​

  • დისპნოე შეიძლება უკავშირდებოდეს სიმსუქნეს ან ფიზიოლოგიურ, ნორმალურ ორსულობას. პნევმომედიასტინუმი (შუასაყრის ემფიზემა)ორსულებში შეიძლება მიუთითებდეს მანამდე არსებულ, არადიაგნოსტირებულ მდგომარეობაზე, როგორიცაა გულის სარქვლოვანი დაავადება, ფილტვის ჰიპერტენზია, ალფა-1 პროტეინაზას ინჰიბიტორის დეფიციტი, ფილტვის ემბოლია, სპონტანური პნევმოთორაქსი ან პნევმომედიასტინუმი, ფილტვის არტერიოვენური მალფორმაციის პროგრესირება ან მიასთენიის გაუარესება.[134][135][136][137][138][139][140][141]​

  • თუ პაციენტი მშობიარობს ან ახლახანს იმშობიარა, დისპნოე შეიძლება მიუთითებდეს ფილტვის ემბოლიაზე, სეფსისზე ან ტოქსიკურ შოკზე, ამნიონური სითხის ან ტროფობლასტური ქსოვილის ემბოლიაზე, პნევმოთორაქსზე ან პნევმომედიასტინუმზე.[51][142]

  • დისპნოე პოსტოპერაციულ პერიოდში შეიძლება მიუთითებდეს ფილტვის ემბოლიაზე, მწვავე კორონარულ მოვლენაზე ან ფილტვის შეშუპებაზე, რაც სითხის გადასხმას უკავშირდება. ნაკლებად ხშირია პნევმოთორაქსი ან მანამდე არადიაგნოსტირებული კუნთოვანი დისტროფია.[143] კონკრეტულ ქირურგიულ ჩარევებს დისპნოე შეიძლება მოყვეს ცხიმოვანი ემბოლიის გამო (ლიპოსაქცია, ოპერაცია გრძელ ძვლებზე), დიაფრაგმის დამბლის გამო (აორტაზე ჩარევა, ფილტვის ქირურგია და კორონარული შუნტირება). შესაძლებელია განვითარდეს ტალკით გამოწვეული ფილტვის მწვავე დაზიანება (პლევროდეზია) ან ფილტვის ვენის სტენოზი (მიტრალურ სარქველზე ჩარევა).[52][144][145] ანამნეზში ვენოთრომბოემბოლიური დაავადება, არასაკმარისი ანტიკოაგულაცია, იმობილიზაცია, ჰოსპიტალიზაცია, გრძელ მანძილზე მოგზაურობა, სისხლძარღვოვანი ინტერვენცია, ან კიდურის დაზიანება შეიძლება მიუთითებდეს ფილტვის ემბოლიაზე.

  • თუ პაციენტს აქვს აუტოიმუნური ან რევმატოლოგიური დაავადება, მეტია დისპნოეს ალბათობა ფილტვის ემბოლიის შედეგად, ასევე ფილტვის ჰიპერტენზიის, ფილტვის ინტერსტიციული დაავადების, პლევრული ეფუზიისა და ფილტვის ჰემორაგიის გამო.[146]

  • თუ პაციენტს აქვს ავთვისებიანი სიმსივნე, შესაძლოა დისპნოე გამოიწვიოს სასუნთქი გზების ობსტრუქციამ პირველადი ან მეტასტაზური წარმონაქმნის მიერ; შესაძლებელია ავთვისებიანი ეფუზია, პოსტობსტრუქციული პნევმონია, ფილტვის სიმსივნური ემბოლია, ლიმფანგიური გავრცელება ფილტვებში, პერიკარდიუმის ან ენდოკარდიუმის ჩართვა პროცესში.[147][148]

  • ანამნეზში რევმატოლოგიური დაავადება, თრომბოემბოლიური დაავადება, არაკორეგირებული ობსტრუქციული ძილის აპნოე და სიმსუქნე შეიძლება მიუთითებდეს ფილტვისმიერ ჰიპერტენზიაზე.

  • განმეორებითი პნევმონია შეიძლება მიუთითებდეს გასტროეზოფაგურ რეფლუქსზე ასპირაციით, უცხო სხეულის ჩაჭედვაზე, კეთილთვისებიან ან ავთვისებიან სიმსივნეებზე ან სისხლძარღვოვან ფიბროზულ რგოლზე.[149][150][151]

  • პლევრული ეფუზია შეიძლება თან ახლდეს პნევმონიას, გულის უკმარისობას, პლევრის ტუბერკულოზს, ავთვისებიან სიმსივნეს, რევმატოლოგიურ დაავადებებს ან მეზოთელიომას.

  • საჭიროა გაირკვეს, ანამნეზში ხომ არ ჰქონია პაციენტს დასხივება გულმკერდის არეში ავთვისებიანი წარმონაქმნის გამო. რადიაციული პნევმონიტით გამოწვეული დისპნოე, როგორც წესი, ვლინდება მკურნალობიდან 1-6 თვეში.[152]

  • ანამნეზში ენდოტრაქეული ინტუბაცია და გახანგრძლივებული მექანიკური ვენტილაცია შეიძლება მიუთითებდეს სუბგლოტურ დანაწიბურებასა და სტენოზზე.

  • ქოშინი, ანამნეზში COVID-ის მქონე პირში , შეიძლება წარმოადგენდეს ხანგრძლივი COVID-ის სიმპტომს.[153]

მედიკამენტური ანამნეზი

  • მედიკამენტმა შეიძლება გამოიწვიოს დისპნოე ან ხელი შეუწყოს მის განვითარებას სხვადასხვა მექანიზმით, როგორიცაა ფილტვის ტოქსიკური დაზიანება (ინტერსტიციული დაავადება, ფილტვის შეშუპება, ფილტვის ჰემორაგია, სასუნთქი გზების სხვა დაავადება, ეფუზია, სისხლძარღვოვანი ცვლილებები), მეტაბოლური აციდოზი (ნუკლეოზიდური უკუტრანსკრიპტაზას ინჰიბიტორები, ტოპირამატი) ან ბრადიკარდია და ქრონოტროპული უკმარისობა (დიგოქსინი, კალციუმის არხის ბლოკერები, ბეტა-ბლოკერები). Pneumotox on line: patterns - interstitial/parenchymal lung disease Opens in new window[154][155]

  • ბეტა-ბლოკერების ფონზე შეიძლება დამძიმდეს სასუნთქი გზების ობსტრუქცია ფქოდ-ის და ასთმის დროს.

სოციალური ანამნეზი

  • მოწევის დეტალური ანამნეზი (კოლოფების რაოდენობა წლების მიხედვით) აუცილებელია. მოწევასთან დაკავშირებული რამდენიმე მდგომარეობა, მათ შორის ფქოდი, ფილტვის კიბო და ფილტვის ინტერსტიციული დაავადების ზოგიერთი ფორმა შეიძლება იწვევდეს დისპნოეს.

  • ფიზიკური აქტივობის არარსებობა, ჭარბი წონა ან სიმსუქნე და სოციალურ-ეკონომიკური უკმარისობა დაკავშირებულია ქრონიკულ ქოშინთან.[156]

  • ელექტრონული სიგარეტის ან ბოლოს წარმომქმნელი პროდუქტის გამოყენების ისტორია და გამოყენებული ნივთიერებები (ნიკოტინი, კანაფი, ტეტრაჰიდროკანაბინოლი) უნდა გამოვლინდეს. ელექტრონული სიგარეტის მოხმარება ან ბოლის წარმომქმნელი პროდუქტის გამოყენებასთან დაკავშირებული ფილტვის დაზიანება (EVALI) შეიძლება გამოვლინდეს ქოშინით.[116][118]​​​[157]​​​

  • ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარება, ინექციური ნარკოტიკების მოხმარება, დაბადება მაღალი ინციდენტობის ქვეყანაში და მჭიდრო კონტაქტი ფილტვების აქტიური ტუბერკულოზით დაავადებულ ადამიანთან ტუბერკულოზის რისკ-ფაქტორებია.[158]

  • ანამნეზში მოგზაურობა ან ცხოვრება იმ რეგიონში, სადაც დაფიქსირებულია COVID-19-ის საზოგადოებრივი ტრანსმისია პაციენტის სიმპტომების დაწყებამდე 14 დღის ფარგლებში, საჭიროებს ყურადღების გამახვილებას ამ დიაგნოზზე.

გასინჯვა

დეტალური გასინჯვა გვეხმარება დიფდიაგნოსტიკასა და სიცოცხლისათვის საშიში მდგომარეობების გამორიცხვაში. როგორც წესი, დისპნოე და მწვავე დისტრესი ('დისპნოე, რომელიც თვალით ჩანს') უფრო მძიმედ აღიქმება, ვიდრე პაციენტის მიერ მოყოლილი სიმპტომი და ნორმალური ან თითქმის ნორმალური გასინჯვა.

სასიცოცხლო ნიშნები

დისტრესი, რომელსაც მწვავე დისპნოე იწვევს, ვლინდება რამდენიმე არასპეციფიკური ნიშნით, როგორიცაა ტაქიპნოე (სუნთქვის გახშირება) და ტაქიკარდია (გულისცემის გახშირება). სასიცოცხლო ნიშნების მეტი სპეციფიკური ცვლილებები შეიძლება მიუთითებდეს კონკრეტულ პათოლოგიებზე.

  • ჰიპოტენზია, ტაქიკარდია და ტაქიპნოე შეიძლება მიუთითებდეს მიოკარდიუმის მწვავე ინფარქტზე, ფილტვის ემბოლიაზე, აორტის განშრევებაზე, მწვავე სარქვლოვან უკმარისობაზე, გულის ტამპონადაზე, მწვავე ინფექციურ პროცესზე სეფსისით.[159]

  • ჰიპერტენზია და დისპნოე მიუთითებს გულის დიასტოლურ უკმარისობაზე ფილტვის შეშუპების, ჰიპერთიროიდიზმის ან ფეოქრომოციტომის ფონზე.[160]

  • ფსიქიკური სტატუსის ცვლილება შეიძლება ახლდეს დისპნოეს სხვადასხვა მდგომარეობის დროს, როგორიცაა ჰიპოქსიური ან ჰიპერკაპნიური სუნთქვის უკმარისობა, რომელიც უკავშირდება გულის უკმარისობას, ფილტვის შეშუპებას, ასთმას, ფქოდ-ს, პნევმონიას, სეფსისს ან ცენტრალური ნერვული სისტემის ინფექციებს.[161]

  • პარადოქსული პულსი შეიძლება იყოს ასთმის, ფქოდ-ის ან გულის ტამპონადის ნიშანი.[73]

თუმცა, სასიცოცხლო ნიშნები შეიძლება იყოს ნორმაში მაშინაც კი, როდესაც ქოშინი გამოწვეულია პოტენციურად სიცოცხლისათვის საშიში მდგომარეობით. კვლევამ, რომელიც ჩატარდა 10000-ზე მეტ მოზრდილზე , რომელთაც მიმართეს გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების განყოფილებას ქოშინის ძირითადი ჩივილით, აჩვენა, რომ მწვავე კორონარული სინდრომის (ACS), ასთმის და არითმიის მქონე პაციენტების 50%-ზე მეტს აღენიშნებოდა ჟანგბადის სატურაცია 96% და მეტი. ასთმით, ფილტვის ემბოლიით, არითმიით, მწვავე კორონარული სინდრომით, პნევმონიით და ფქოდ-ით დაავადებულთა ნახევარს აღენიშნებოდა სუნთქვის სიხშირე <20 ჩასუნთქვა წუთში.[6] ამიტომ, ნორმალური სასიცოცხლო ნიშნები არ არის საკმარისი ამ დიაგნოზის გამოსარიცხად.

ზოგადი გასინჯვა

  • ციანოზი შეიძლება მიუთითებდეს სუნთქვის მწვავე უკმარისობაზე, რასაც გამწვავებული ფქოდი, ფილტვის ემბოლია, სასუნთქი გზების მწვავე ობსტრუქცია, მწვავე მედიკამენტური ტოქსიკურობა, თანდაყოლილი ციანოზური სარქვლოვანი დეფექტი, მექანიკური სარქველის დისფუნქცია, გულის ტამპონადა, ფილტვის არტერიოვენური მალფორმაციები, ასპირაცია ან მეტჰემოგლობინემია იწვევს.[159][162][163][164][165]

  • სიყვითლე და დისპნოე შეიძლება შეგვხვდეს ღვიძლის უკმარისობის ან ლეპტოსპიროზის დროს.[109]

  • სახის შეშუპება შეიძლება შეგვხვდეს დისპნოეს მქონე პაციენტებში, რომელთაც ზემო ღრუ ვენის სინდრომი ან ანაფილაქსიური რეაქცია აქვთ.

  • ურტიკარია შეიძლება ახლდეს დისპნოეს ანაფილაქსიის დროს.[166] პურპურა შეიძლება მიუთიღებდეს თრომბოზულ თრომბოციტოპენიურ პურპურაზე, მენინგოკოკცემიაზე ან ვასკულიტზე.[167]

  • ხორხის სიმაღლე 4 სმ ან ნაკლები ასოცირდება ფქოდ-ის დიაგნოზთან.[168]

  • მუცლის გარშემოწერილობის მატება შეიძლება მიუთითებდეს გულის შეგუბებით უკმარისობაზე, ღვიძლის ციროზზე ასციტით და პლევრული ეფუზიით ან კონსტრიქციულ პერიკარდიტზე.[169]

  • თითების დოლისებრი მალფორმაცია შეიძლება შეგვხვდეს ფილტვის კიბოს, ინტერსტიციული დაავადების, პორტოპულმონური ჰიპერტენზიის ან ფილტვის არტერიოვენური ფისტულების დროს.[170][171][172][173]

  • ჩიყვის რეტროსტერნული მდებარეობის დროს შესაძლებელია სასუნთქი გზების ობსტრუქცია; ასევე დასაშვებია დისპნოე, როგორც გრეივსის (თიროტოქსიკოზი) დაავადების ნიშანი.[174][175]

  • კიფოსქოლიოზი, იდიოპათიური ან ნერვკუნთოვანი პროცესით გამოწვეული, შეიძლება იწვევდეს გულმკერდის მოძრაობის რესტრიქციას და შემდგომ დისპნოეს.[78]

გულსისხლძარღვთა სისტემის გასინჯვა/გამოკვლევა

  • კისრის ვენების გადაბერვა შეიძლება შეგვხვდეს დისპნოეს მქონე პაციენტში, რომელსაც გულის შეგუბებითი უკმარისობა, ფქოდ, პნევმოთორაქსი ან გულის ტამპონადა აწუხებს. მომატებული საუღლე ვენური წნევის და გულის დამატებითი ხმიანობის (S3 გალოპის რიტმი) სპეციფიკურობებია 88% და 97% (შესაბამისად) გულის შეგუბებითი უკმარისობის მიმართ.[176]

  • ქრონიკული დისპნოეს, რომელიც პერიკარდიუმის კონსტრიქციით ან ეფუზიებით არის გამოწვეული, შეიძლება ახლდეს კისრის ვენების ამოწევა, პარადოქსულ პულსთან, პერიკარდიულ ხახუნთან, pericardial knock, და კუსმაულის ნიშანთან ერთად.[177]

  • არარეგულარულმა ან სწრაფმა გულისცემამ შეიძლება გამოიწვიოს ტაქიარითმია ან წინაგულების ფიბრილაცია.

  • ხმამაღალი S2 შეიძლება უკავშირდებოდეს ფილტვის ჰიპერტენზიას და ფილტვისმიერ გულს.

  • სისტოლური შუილი შეიძლება მიუთითებდეს მწვავე სარქვლოვან უკმარისობაზე, მექანიკური სარქვლის გაუმართაობაზე (malfunction), თანდაყოლილ ან რევმატულ დაზიანებაზე.[64][163]

  • ფილტვისმიერ ჰიპერტენზიაზე მიუთითებს ხმამაღალი P2 აუსკულტაციით.

  • ქვედა კიდურების შეშუპება შეიძლება მიუთითებდეს გულის შეგუბებით უკმარისობაზე ფილტვის შეშუპებით, დიდი მოცულობის სითხის შეკავებით, ფილტვის თრომბოემბოლიით, მიოკარდიუმის მწვავე ინფარქტით, არითმიებით, კონსტრიქციული პერიკარდიტით, ფილტვისმიერი ჰიპერტენზიით, ქვედა ღრუ ვენის თრომბოზით, ჰიპოთიროიდიზმით ან გულის სიმსივნეებით.[169][178]

რესპირატორული გასინჯვა

  • დაჭიმული პნევმოთორაქსის ან დიდი ზომის ეფუზიის შემთხვევაში ტრაქეა შეიძლება გადაიხაროს დაზიანების საპირისპირო მხარეს.

  • დისპნოეს მქონე პაციენტში სტრიდორი, როგორც წესი, გამოწვეულია ზედა სასუნთქი გზების ობსტრუქციის გამო უცხო სხეულით, ინფექციური ან ანთებითი შეშუპებით (მაგალითად, დიფტერია, ტეტანუსი, ეპიგლოტიტი, ანგიოედემა), ზედა სასუნთქი გზების სტრუქტურების დისფუნქციით (მბგერავი იოგების დისფუნქცია, ტეტანია), სასუნთქი გზების კედლის სიმსივნეებით (ენის ძირის, ხორხის, საყლაპავის, ტრაქეის და სასუნთქი გზების პაპილომატოზი) ან სასუნთქი გზების სტენოზით კომპრესიის შედეგად (სუბგლოტური სტენოზი, რეტროსტერნალური ჩიყვი, ფარისებრი ჯირკვლის კიბო, ლიმფომა).[101][102][174][179][180][181][182][183][184]

  • დისპნოე და მსტვინავი სუნთქვა გვხვდება ასთმის, ფქოდ-ის, ანაფილაქსიის, სახმო იოგების დისფუნქციის, ფილტვის შეშუპების, ცისტური ფიბროზის და ფილტვის ემბოლიის დროს.

  • ცხელებისა და ყლაპვის გაძნელების თანაარსებობა შეიძლება მიუთითებდეს ეპიგლოტიტზე, ხოლო ბავშვებში დამახასიათებელი ხველა მიუთითებს კრუპზე.

  • ფქოდ-ის მქონე პაციენტებში შესაძლოა შეამჩნიოთ მოკუმული ტუჩებით სუნთქვა.

  • ხმის ჩახლეჩა შეიძლება ახლდეს ქოშინს ლარინგიტის დროს, ხორხის სიმსივნეს, მორეციდივე პოლიქონდრიტს ან სახმო იოგების ცალმხრივ იდიოპათიურ და კეთილთვისებიან (აორტის ანევრიზმა, ორტნერის სინდრომი) ან ავთვისებიან დამბლას.[100][185][186]

  • ხშირი ღრმა ამოსუნთქვა შეიძლება ახლდეს ჰიპერვენტილაციას და შფოთვით მდგომარეობას.[187][188]​​

  • კასრისებრი გულმკერდი (მომატებული წინა-უკანა დიამეტრი) გვხვდება ემფიზემის და ცისტური ფიბროზის დროს.

  • ცალმხრივი მოყრუება პერკუსიისას შეიძლება იყოს პლევრული გამონაჟონით, ატელექტაზით, უცხო სხეულის ასპირაციით, დიაფრაგმის ცალმხრივი დამბლით, პლევრული სიმსივნით ან პნევმონიით გამოწვეული.[189] ჰიპერრეზონანსულობა შეიძლება მიუთითებდეს პნევმოთორაქსზე ან მძიმე ემფიზემაზე. კანქვეშა ემფიზემა შეიძლება მიუთითებდეს პნევმომედიასტინუმზე.[85]

  • ცალ მხარეს სუნთქვის ხმიანობის დაქვეითება ან გაქრობა შეიძლება გამოწვეული იყოს პლევრული გამონაჟონით, ატელექტაზით, უცხო სხეულის ასპირაციით ან პნევმოთორაქსით.

  • ბრონქული სუნთქვა შეიძლება მიუთითებდეს პნევმონიაზე.

  • სუნთქვის შორეული ხმიანობა მიუთითებს პლევრულ გამონაჟონი.[190]

  • შემცირებული ტაქტილური ფრემიტუსი( fremitus - გულმკერდის რხევა ფონაციის დროს, რომელიც შეიგრძნობა გულმკერდზე მიდებული ხელით;) და ხმის გამტარობის დაქვეითება ამტკიცებს პლევრული გამონაჟონის დიაგნოზს.[191]

  • გულმკერდის ასიმეტრიული გაფართოება არის პნევმონიის და პლევრული გამონაჟონის სპეციფიკური, მაგრამ არა მგრძნობიარე ნიშანი.[191]

  • ამოსუნთქვის ფაზის გახანგრძლივება გვხვდება ასთმის, ფქოდ-ის, ცისტური ფიბროზის, ბრონქიექტაზიის ან ბრონქიოლიტის დროს.

  • ხიხინი შეიძლება უკავშირდებოდეს ფილტვის შეშუპებას ან შეგუბებას (წვრილი, ბიბაზილარული), მწვავე ან ქრონიკულ პნევმონიას, ფილტვის ზოგიერთ ინტერსტიციულ დაავადებებს, მათ შორის სარკოიდოზს, ჰიპერმგრძნობელობით მიმდინარე პნევმონიტს, იდიოპათიურ პნევმონიტებს. კრეპიტიული ხიხინი ბადებს ეჭვს ფილტვის ინტერსტიციული დაავადების თაობაზე.

ნევროლოგიური გასინჯვა

  • კრანიული ნერვების დამბლა შეიძლება თან ახლდეს დისპნოეს ბოტულიზმის დროს.[103]

  • ფტოზი შეიძლება თან ახლდეს მიასთენიას, მიოტონიურ დისტროფიას ან ბოტულიზმს.[103][111][143]

  • სისუსტე, კუნთების განლევა და ფასციკულაციები (თრთოლვა) შეიძლება შეგვხვდეს ამიოტროფული ლატერალური სკლეროზის დროს. თუ გამოხატულია პროქსიმული სისუსტე (დისტალურზე მეტად) კუნთების ტონუსის დაქვეითებით და ქვემწვავე (დღეები) დისპნოე, ასევე შეიძლება მიუთითებდეს პოლიომიელიტზე მეორადად ენტეროვირუსული ინფექციებთან, დასავლეთ ნილოსის ვირუსთან ან ვაქცინაციასთან მიმართებაში.[192]

  • აღმავალი, სიმეტრიული სისუსტე მყესის რეფლექსების გაქრობასთან და პროგრესირებად დისპნოესთან ერთად შეიძლება შეგვხვდეს გიენ-ბარეს სინდრომის დროს.[107]​[193]

კლინიკური გადაწყვეტილების ინსტრუმენტები ფილტვის ემბოლიის საეჭვო შემთხვევის დროს

კლინიკური ალბათობა, რომელიც პროგნოზირების ვალიდური სისტემით და/ან კლინიკური მსჯელობით დგინდება, წარმოადგენს ფილტვის ემბოლიის დიაგნოსტიკური სტრატეგიის ბაზისს.

დაბალი რისკის მქონე პაციენტებში, გაერთიანებული სამეფოს ჯანდაცვის და სამედიცინო დახმარების დახელოვნების ეროვნული ინსტიტუტის რეკომენდციები გვირჩევს განიხილონ ფილტვის ემბოლიის გამორიცხვის კრიტერიუმების (PERC) გამოყენება, როგორც საწყისი შეფასების ნაწილი, რათა დაეხმაროს ფილტვის ემბოლიის გამორიცხვას და დადგინდეს, საჭიროა თუ არა შემდგომი გამოკვლევები.[56]ამ წესის გამოყენებას დაბალი რისკის და ძალიან დაბალი რისკის პოპულაციებზე აქვს მგრძნობელობა 96% და 100% შესაბამისად, მაგრამ დაბალია სპეციფიურობა.[194]

კვლევები

წინასწარი ლაბორატორიული ტესტირებისა და რენტგენოლოგიური კვლევების შედეგები ხელს უწყობს სავარაუდო დიაგნოზების ჩამონათვალის შევიწროვებას. გამოკვლევების შერჩევა დამოკიდებულია კლინიკურ ანამნეზსა და გასინჯვაზე.

პულსოქსიმეტრიით

  • საშუალებას გვაძლევს გამოვავლინოთ და დავაკვირდეთ ჰიპოქსემიას; ჟანგბადის დამატება საჭიროებისამებრ; მდგომარეობის მიზეზი საჭიროებს დიაგნოსტიკას.

ამოსუნთქული ჰაერის ნაკადის მაქსიმალური სიჩქარე (PEF)

  • მარტივი ტესტი, რომელიც ტარდება პალატაშივე/პაციენტის საწოლთან ახდენს დისპნოეს გულისმიერი და ფილტვისმიერი მიზეზების დიფერენცირებას.

  • პიკური დინების დაბალი სიჩქარე დაკავშირებულია ფილტვის ობსტრუქციულ დაავადებასთან, როგორიცაა ასთმა, ფქოდი და ცისტური ფიბროზი.[195]

არტერიული სისხლის აირები

  • დისპნოეს მქონე ყველა პაციენტს არ აქვს არტერიული სისხლის აირების შემცველობის დარღვევა; ამასთან, არტერიული სისხლის აირების დარღვევის მქონე ყველა პაციენტს არ აქვს დისპნოე; თუმცა, არტერიული სისხლის აირების (ABG) განსაზღვრა დაგვეხმარება დიფდიაგნოსტიკაში ფიზიკურ ოქსიმეტრიასთან ერთად და შეიძლება იყოს ნაჩვენები აირცვლის დარღვევის შესაფასებლად ჰიპოქსემიასთან დაკავშირებული მდგომარეობების გამო.

  • ჰიპერკაპნია (PaCO2 > 45 მმ ვწყ) შეიძლება თან ახლდეს ქოშინს ფქოდ-ის გამწვავების, ნეირომუსკულური დაავადების, ზედა სასუნთქი გზების ობსტრუქციის ან სიმსუქნე-ჰიპოვენტილაციის სინდრომის დროს.

  • ჰიპოკაპნია შეიძლება შეგვხვდეს შფოთვითი შეტევის დროს ან ჰიპერვენტილაციის ნებისმიერ შემთხვევაში, მაგ. ფილტვის ემბოლიის გამო.

  • ჰიპოქსემიას (PaO2 <70 mmHg ზღვის დონეზე) აქვს უფრო ფართო დიფერენციაცია, მათ შორის მოიცავს ისეთ მდგომარეობებს, რომლებიც იწვევენ შუნტირებას (მწვავე რესპირატორული დისტრეს სინდრომი, პნევმონია, ფილტვის შეშუპება, ციანოზური სარქვლოვანი დაავადება), ვენტილაცია-პერფუზიის (V/Q) შეუსაბამობას (ფქოდ, ასთმა, ემბოლია), დიფუზიის დარღვევას (ფილტვის ინტერსტიციული დაავადება) ან ჰიპოვენტილაციას (ფქოდ-ის გამწვავება, ნეირომუსკულური დაავადება, ზედა სასუნთქი გზების ობსტრუქცია ან სიმსუქნე-ჰიპოვენტილაციის სინდრომი).

  • დისპნოეს დიფერენციალური ინდექსი, რომელიც კომბინაციაში მოიცავს PaO2 -ს და PEFR-ს ([PEFR x PaO2]/1000), ხასიათდება 79%-იანი დიაგნოსტიკური სიზუსტით დისპნოეს გულისმიერი და ფილტვისმიერი მიზეზების დიფერენცირებისას.[195]

  • აციდოზი (pH <7.36) სუნთქვის ძლიერი სტიმულია და შეიძლება თან ახლდეს დისპნოეს გარკვეული მდგომარეობების მოგვიანებით ფაზებზე, როგორიცაა სეფსისი, ფიტლვის შეშუპება, ფქოდ-ის გამწვავება, თირკმლის უკმარისობა და ციანიდით მოწამვლა.[196] შეიძლება შეგვხვდეს იდიოპათიური ან მედიკამენტით გამოწვეული თირკმლის მილაკოვანი აციდოზის და თიამინის დეფიციტის დროს.[197] აციდოზი შეიძლება გამოწვეული იყოს ისეთი მედიკამენტების გამოყენებით, როგორიცაა ნუკლეოზიდის უკუტრანსკრიპაზას ინჰიბიტორები და ტოპირამატი.[154][155]

  • ალკალოზი შეიძლება იყოს შფოთვის, პანიკური შეტევების, დეჰიდრატაციის, ფილტვის ემბოლიის, საკვერცხეების ჰიპერსტიმულაციის სინდრომის ან ფილტვის ლეიკოსტაზის შედეგი.[198][199]

ელექტროკარდიოგრამა (ეკგ)

  • ეკგ: გვეხმარება მწვავე კორონარული სინდრომების დიაგნოსტიკაში, რაც იწვევს დისპნოეს და ST-T სეგმენტების ცვლილებებს. ასევე გამოავლენს გულის სრულ ბლოკადას, ბრადიკარდიებს და ტაქიარითმიებს, პერიკარდიტთან დაკავშირებულ ცვლილებებს, გულის ტამპონადას (დაბალი ვოლტაჟი) და ფილტვის ემბოლიას.

  • p-ტალღის მორფოლოგიის ცვლილება გვეხმარება მარჯვენა წინაგულის (ახასიათებს ფილტვის ქრონიკულ პროცესს) ან მარცხენა წინაგულის გადიდების დიაგნოსტიკაში (ახასიათებს გულის სარქვლოვან დაავადებას).

  • QRS ღერძის ცვლილება შეიძლება მიუთითებდეს მარჯვენა (ფქოდ, ფილტვისმიერი ჰიპერტენზია) ან მარცხენა (ჰიპერტენზია, გულის სარქვლოვანი დაავადება) პარკუჭის გადიდებაზე ან ჰიპერტროფიაზე.

სპირომეტრია

  • კლინიკაში ჩატარებული მარტივი ტესტი საშუალებას იძლევა გავზომოთ ობსტრუქციული დეფიციტი, რომელიც გამოიხატება ფორსირებული ამოსუნთქვის პირველ წამში გამოსული ჰაერის მოცულობის (FEV1) არაპროპორციული დაქვეითებით ფორსირებულ სასიცოცხლო მოცულობასთან შედარებით (FVC).

  • ობსტრუქციული დეფიციტი ახასიათებს ასთმას, ემფიზემას ან ქრონიკულ ბრონქიტს.[25][26]​[200]

  • FEV1 და FVC-ის უფრო სიმეტრიული დაქვეითება შეიძლება მიუთითებდეს რესტრიქციაზე და საჭიროა ფილტვის სრული ფუნქციური ტესტირება, ფილტვების მოცულობის და DLCO-ს გაზომვით (ფილტვების მოცულობითი ტევადობა ნახშირბადის მონოქსიდისთვის).[201]

FBC

  • ლეიკოციტოზი შეიძლება თან ახლდეს დისპნოეს სასუნთქი სისტემის ინფექციური პროცესების შემთხვევაში, ასევე სეფსისის, აუტოიმუნური დაავადების, პარაზიტული ინფექციებისა და ლეიკემიის დროს.[198][202]

  • ეოზინოფილია შეიძლება გამოვლინდეს დისპნოეს მქონე პაციენტში, რომელსაც აღენიშნება პარაზიტული დაავადება, გარკვეული ვასკულიტი (მაგ., ჩურგ-სტრაუსის სინდრომი), ასთმა, ეოზინოფილური პნევმონია, წამალზე რეაქცია ეოზინოფილიით და სისტემური სიმპტომებით (DRESS) ან კოკაინის მოხმარება.[202][203][204][205][206]​

  • ანემია შეიძლება იყოს დისპნოეს პირველადი მიზეზი ან შეიძლება ახლდეს ფილტვის მედიკამენტურ დაზიანებას, მემკვიდრულ ჰემორაგიულ ტელეანგიექტაზიას, გულმკერდის მწვავე სინდრომს (ნამგლისებრუჯრედული ანემია), ფილტვის ალვეოლურ ჰემორაგიას ან გავრცელებულ ინფექციურ პროცესებს.[207][208]

  • თრომბოციტოპენია შეიძლება შეგვხვდეს დისპნოესთან ერთად ვირუსული ინფექციების, მაგ. გრიპის, მძიმე მწვავე რესპირატორული სინდრომისა და ფილტვის ჰანტავირუსული სინდრომის დროს.[87][88] შეიძლება გამოიწვიოს მედიკამენტურმა რეაქციებმაც, განსაკუთრებით ქიმიოთერაპიის შემთხვევაში.

C- რეაქტიული ცილა

  • მომატებულია ინფექციების და სხვა მწვავე ანთებითი მდგომარეობების დროს.

ელექტროლიტები

  • ჰიპონატრიემია შეიძლება თან ახლდეს დისპნოეს გულის უკმარისობას, თირკმლის ქრონიკული დაავადების, ღვიძლის უკმარისობის ან ჰიპოთიროიდიზმის დროს.

ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციური ტესტები

  • ფარისებრი ჯირკვლის დაავადება შეიძლება გამოვლინდეს ქოშინით[10]

ღვიძლის ფუნქციური სინჯები

  • ბილირუბინი შეიძლება მომატებული იყოს დისპნოეს და ღვიძლის უკმარისობის, გულის შეგუბებითი უკმარისობის, ლეპტოსპიროზის და თორაკალური ამებიაზის მქონე პაციენტებში.[109][209][210]

  • ტრანსამინაზები შეიძლება გაიზარდოს ღვიძლის უკმარისობის, მიოკარდიუმის მწვავე ინფარქტის, ატიპიური პნევმონიის (განსაკუთრებით ლეგიონელას პნევმონიის), DRESS-ის და ვირუსული ინფექციების დროს, როგორიცაა SARS და ჰანტავირუსული ფილტვის სინდრომი.[87][88][206]​

თირკმლის ფუნქციური სინჯები

  • დისპნოე, რომელსაც ახლავს თირკმლის უკმარისობის ლაბორატორიული მტკიცებულებები, შეიძლება გამოწვეული იყოს მეტაბოლური აციდოზით, ურემიული პლევრიტით, ხანგრძლივი მოცულობითი გადატვირთვით, პლევრული გამონაჟონით, პნევმონიით, DRESS-ით და რამდენიმე ტიპის მწვავე ვასკულიტით.[206][211][212][213]​​​

გულის ენზიმები

  • მომატებული ტროპონინი I/T, მიოგლობინი და კრეატინკინაზა-MB შეიძლება თან ახლდეს მიოკარდიუმის მწვავე ინფარქტს, მიოკარდიტს, ტაკოცუბოს კარდიომიოპათიას, DRESS ან იშვიათად ჰიპოთირეოზს.[214][215][216]​

  • ტროპონინი უპირატეს ბიომარკერად ითვლება შესაძლო მწვავე კორონარული სინდრომის მქონე პაციენტების შესაფასებლად . მიოგლობინი არასპეციფიკური მარკერია, ვინაიდან მიოკარდიუმის დაზიანების შემდეგ ახასიათებს ადრეული პიკი. დანარჩენი მარკერები ხასიათდებიან საკმარისი მგრძნობელობით, თუ გამოკვლევები სრულდება სიმპტომების გამოვლინებიდან 4-6 საათის შემდეგ. ტროპონინი I და T და კრეატინკინაზას MB ფრაქცია სპეციფიკურია გულის კუნთისთვის.

  • შეიძლება ასევე ასახავდეს კორონარული არტერიების ქრონიკული დაავადებას, თანდართული ფიზიოლოგიური სტრესით (მაგ., სეფსისი, ფილტვის ემბოლია, თირკმელების ქრონიკული დაავადება).

B ტიპის თავის ტვინის ნატრიურეზული პეპტიდი (BNP) ან N- ტერმინალური პრო-BNP (NT-pro-BNP)

  • მომატებული B ტიპის თავის ტვინის ნატრიურეზული პეპტიდი (BNP) ან N- ტერმინალური პრო-BNP (NT-pro-BNP) დაკავშირებულია გულის შეგუბებით უკმარისობასთან, მაგრამ ამავდროულად სეფსისთან, კორონარულ დაავადებასთან, ფილტვის ემბოლიასთან, ფქოდ-თან ფილტვისმიერი გულის თანხლებით, თირკმლის უკმარისობასთან, ღვიძლის ციროზთან და ჰიპერთიროიდიზმთან.[217][218][219][220]

  • გადაუდებელ მდგომარეობაში ნატრიურეზული ბიომარკერები უფრო გამოსადეგია გულის უკმარისობის გამორიცხვისთვის, ვიდრე დასადასტურებლად.[221] დაბალი-ნორმალური BNP დონე (<100 ნანოგრამი/ლ [<100 პიკოგრამი/მლ]) ან დაბალი NT-proBNP დონე (<300 ნანოგრამი/ლ [300 პიკოგრამი/მლ]) გვეხმარება გულის შეგუბებითი უკმარისობის გამორიცხვაში.[67]

  • NT-proBNP დონე <400 ნანოგრამი/ლ (<400 პიკოგრამი/მლ) ქრონიკული სიმპტომების მქონე არანამკურნალევ პაციენტში გულის უკმარისობის დიაგნოზს ნაკლებად სავარაუდოს ხდის.[222]

D-დიმერი

  • D-დიმერის ტესტირება განსაკუთრებით სასარგებლოა პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ PE-ს დაბალი კლინიკური ალბათობის შეფასება.[50][223]​

  • თუ არსებობს მაღალი კლინიკური ეჭვი PE-ზე, ან პაციენტი არ აკმაყოფილებს PERC წესს, Wells (ან ჟენევის) ქულა შეიძლება გამოყენებულ იქნას პაციენტების შემდეგი კატეგორიებითვის:

    • "PE სავარაუდოდ" (ველსის ქულა >4); D-დიმერის ტესტირება არ არის რეკომენდებული, რადგან უარყოფითი შედეგი არ მოხსნის საბოლოო ვიზუალიზაციის საჭიროებას (ჩვეულებრივ, ფილტვის კომპიუტერული ტომოგრაფია ანგიოგრაფიით [CTPA] თუ შესაძლებელია)[56][224][Figure caption and citation for the preceding image starts]: თავდაპირველი და გამარტივებული ველსის კრიტერიუმები (მოდიფიცირებული)შექმნილია BMJ ცოდნის ცენტრის მიერ [Citation ends].com.bmj.content.model.assessment.Caption@652db713

    • "PE ნაკლებად სავარაუდოა" (უელსის ქულა ≤4); დანიშნულია D-დიმერის ტესტი.[56][224]პლაზმური D-დიმერის ნორმალური დონე უსაფრთხოდ გამორიცხავს PE-ს პაციენტებში, რომელთაც აქვთ პრეტესტით PE-ს ნაკლებადსავარაუდო ალბათობა და შემდგომი გამოკვლევა არ არის საჭირო.[50][224]​​

  • D-დიმერის სისხლის ტესტირებას ფერმენტთან დაკავშირებული იმუნოსორბენტული ანალიზით (ELISA) აქვს მგრძნობელობა და უარყოფითი პროგნოზირებადი მნიშვნელობა >95%, მიუხედავად გამოთვლილი კლინიკური ალბათობისა, რაც სასარგებლოა ვენური თრომბოემბოლიის არსებობის გამორიცხვის მიზნით.[224]თუმცა, სპეციფიურობა გაცილებით დაბალია, შეფასებით 23%-დან 63%-მდე.[223]

სეროლოგიური ტესტები

  • ანტისხეულების მაღალი ტიტრი საეჭვო ანტიგენის წინააღმდეგ ადასტურებს ჰიპერმგრმგრძნობიარე პნევმონიტის დიაგნოზს. ხშირი გამომწვევი ანტიგენებია ბაქტერიები (თერმოფილური აქტინომიცეტები, რომლებიც იწვევენ "ფერმერის ფილტვებს" და "სოკოს მკრეფავის ფილტვებს") და ცხოველური ცილები (იწვევენ "მტრედის მწარმოებლის ფილტვებს" და "ფრინველის მოყვარულის ფილტვებს").

სისხლის კულტურები

  • სისხლის კულტურ უნდა ჩაუტარდეთ საზოგადოებაში შეძენილი მძიმე პნევმონიის მქონე პაციენტებს. საზოგადოებაში შეძენილი პნევმონიის მძიმე ფორმა დგინდება ერთი დიდი კრიტერიუმის არსებობით.[38]

    • სეპტიკური შოკი ვაზოპრესორების საჭიროებით

    • სუნთქვის უკმარისობა, რომელიც საჭიროებს მექანიკურ ვენტილაციას, ან სამი ან მეტი მცირე კრიტერიუმი:[38]

      • სუნთქვის სიხშირე ≥30 ჩასუნთქვა/წთ

      • PaO₂/FiO₂ თანაფარდობა ≤250

      • მულტიწილოვანი ინფილტრატები

      • კონფუზია ან დეზორიენტაცია

      • ურემია (სისხლში შარდოვანას აზოტის დონე ≥20 მგ/დლ)

      • ლეიკოპენია (სისხლის თეთრი უჯრედების რაოდენობა <4000 უჯრედი/მიკროლ)

      • თრომბოციტოპენია (თრომბოციტების რაოდენობა <100000/მიკროლ)

      • ჰიპოთერმია (სხეულის შიდა ტემპერატურა <36°C)

      • ჰიპოტენზია, რომელიც მოითხოვს სითხით აგრესიულ რეჰიდრატაციას

    • სისხლის კულტურები ასევე უნდა ჩაუტარდეთ პაციენტებს, რომლებიც მკურნალობენ ემპირიულად მეთიცილინის მიმართ რეზისტენტული Staphylococcus aureus-ზე (MRSA)ან P. aeruginosa-ზე; პაციენტებში, რომელთაც გადატანილი აქვთ P. aeruginosa-ს ან მეთიცილინის მიმართ რეზისტენტული Staphylococcus aureus-ს ინფექციები; და პაციენტებში, რომლებიც ჰოსპიტალიზებული იყვნენ და მიიღეს პარენტერალური ანტიბიოტიკები ბოლო 90 დღის განმავლობაში.[38]

    • არამძიმე საზოგადოებაში შეძენილი პნევმონიის (CAP) შემთხვევაში სისხლის კულტურებს აქვთ 2%-დან 9%-მდე ეფექტურობა და, შესაბამისად, არ არის რეკომენდებული ამ პაციენტებისთვის.[38]

ნახველის კულტურა

  • ნახველის გრამის წესით შეღებვა და კულტურა რეკომენდებულია მძიმე პნევმონიის მქონე პაციენტებისთვის; პაციენტებისთვის, რომლებიც მკურნალობენ ემპირიულად მეთიცილინის მიმართ რეზისტენტული Staphylococcus aureus-ზე ან P. aeruginosa-ზე; პაციენტებისთვის, რომელთაც გადატანილი აქვთ P. aeruginosa-ს ან მეთიცილინის მიმართ რეზისტენტული Staphylococcus aureus-ის ინფექციები; და პაციენტები, რომლებიც ჰოსპიტალიზებული იყვნენ და მიიღეს პარენტერალური ანტიბიოტიკები ბოლო 90 დღის განმავლობაში.[38]

შარდის პნევმოკოკური ანტიგენი და ლეგიონელას ანტიგენი

  • რანდომიზებულმა კვლევებმა ვერ დაადგინა შარდის ანტიგენის ტესტირების სარგებელი S. pneumoniae-სა და Legionella-თვის.[225] არსებობს საფრთხე, რომ ანტიბიოტიკოთერაპიის შემცირებამ შარდის ანტიგენის დადებითი ტესტების საპასუხოდ შეიძლება გამოიწვიოს კლინიკური რეციდივის რისკის გაზრდა. ამიტომ შარდის პნევმოკოკისა და ლეგიონელას ანტიგენის ტესტირება რეკომენდებულია მხოლოდ მძიმე საზოგადოებაში შეძენილი პნევმონიის მქონე პაციენტებისთვის ან თუ ეპიდემიოლოგიური ფაქტორები ზრდის ინფექციის რისკს (მაგ. მოგზაურობა ახლო წარსულში, ლეგიონელას აფეთქება).[38]

გრიპის ვირუსზე ტესტები

  • გრიპი კლინიკური დიაგნოზია. ლაბორატორიული ტესტირების როლი არის ანტივირუსული თერაპიის შესახებ ინფორმირება გადაწყვეტილებების მისაღებად, სხვა დიაგნოსტიკური ტესტირების ჩატარება და ინფექციის კონტროლის ღონისძიებების განხორციელების აუცილებლობა. გრიპის მქონე ყველა პაციენტს არ სჭირდება დიაგნოსტიკური ტესტირება.

  • რამდენიმე ხელმისაწვდომი ტესტი შედეგს 4 საათის განმავლობაში გვაძლევს. ეს მოიცავს მოლეკულურ ანალიზებს (სწრაფი მოლეკულური ანალიზები; შებრუნებული ტრანსკრიფციის პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია [RT-PCR]) და ანტიგენის გამოვლენის ტესტები (გრიპის სწრაფი დიაგნოსტიკური ტესტები; იმუნოფლუორესცენციის ანალიზები). მოლეკულური ანალიზები რეკომენდებულია ჰოსპიტალიზებული პაციენტებისთვის, რომელთაც აღენიშნებათ გრიპის საეჭვო შემთხვევა. მათი მგრძნობელობა 90%-დან 95%-მდე მერყეობს.[226]

  • ცხვირის ან ცხვირ-ხახის ნაცხი, ლავაჟი ან ასპირატი უნდა შეგროვდეს რაც შეიძლება მალე დაავადების დაწყების შემდეგ. ვირუსის გამოყოფა ზედა სასუნთქ გზებში მნიშვნელოვნად მცირდება დაავადების დაწყებიდან 3-4 დღის შემდეგ.[227]​

  • ვირუსულ კულტურას სჭირდება 3-დან 10 დღემდე, ასე რომ, შედეგები არ არის ინფორმატიული კლინიკური მართვისთვის, მაგრამ სასარგებლოა გრიპის ახალი შტამების მეთვალყურეობისა და ანტიგენური დახასიათებისთვის.

სხვა რესპირატორული ვირუსული ტესტირება

  • პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციით (PCR) შეიძლება შემოწმდეს ნაზოფარინგეალური სეკრეტი რესპირატორულ სინციციალურ ვირუსზე (RSV), ადამიანის მეტაპნევმოვირუსზე (hMPV), ადენოვირუსზე, რინოვირუსზე და პარაგრიპის ვირუსზე.

  • რეალურ დროში RT-PCR მძიმე მწვავე რესპირატორული სინდრომის კოროვირუსული 2 (SARS-CoV-2) ვირუსული რნმ-ის გამოსავლენად.

გულმკერდის რენტგენი

  • შესაფერისია მწვავე და ქრონიკული დისპნოეს მქონე მოზრდილთა უმეტესობისთვის.[9][11]​​[228]​

  • რენტგენის გამოყენება მნიშვნელოვანია სპონტანური ან მეორეული პნევმოთორაქსის გამოსარიცხად.

  • ფილტვის ვენების გადაბერვა და გულის გადიდება მიუთითებს გულის შეგუბებით უკმარისობაზე.[221]​

  • გულის გადიდებული სილუეტი შეიძლება ასევე მიუთითებდეს გულის სარქვლოვან დაავადებაზე, პერიკარდიულ ცისტაზე ან გულის ტამპონადაზე.[73][229]

  • დისპნოე, რომელსაც თან ახლავს პარენქიმული ინფილტრატი, შეიძლება გამოვლინდეს ინფექციური პნევმონიის, ფილტვის შეშუპების, ეოზინოფილური პნევმონიტის, რადიაციული პნევმონიტის, ფილტვების ზოგიერთი ინტერსტიციული დაავადების დროს (სარკოიდოზი, ჩვეულებრივი ინტერსტიციული პნევმონიტი, არასპეციფიკური ინტერსტიციული პნევმონიტიტი, ინტერსტიციული პნევმონიტი, მწვავე ინტერსტიციული პნევმონიტი, კრიპტოგენური ინტერსტიციული პნევმონიტი, ლიმფოიდური ინტერსტიციული პნევმონიტი, მწვავე ინტერსტიციული პნევმონიტი და პლევროპარენქიმული ფიბროელასტოზი), პნევმოკონიოზები (სილიკოზი, აზბესტოზი, ბერილიოზი), წამალთან დაკავშირებული ფილტვის დაავადება, აუტოიმუნური დაავადებასთან დაკავშირებული ფილტვის დაავადება (მგლურა, რევმატოიდული ართრიტი, სკლეროდერმია, პოლიმიოზიტი, ვასკულიტი), ფილტვების მეტასტაზური დაავადება და ელექტრონული სიგარეტის (ან აორთქლების პროდუქტის) გამოყენებასთან ასოცირებული ფილტვის დაზიანება.[118]​​[230][231][232][233]​​​​​[234]​

  • პლევრული გამონაჟონი შეიძლება თან ახლდეს გულის შეგუბებით უკმარისობას, ღვიძლის უკმარისობას, ურემიას, ნეფროზულ სინდრომს, ავთვისებიან მდგომარეობებს, პნევმონიას, ფილტვის ემბოლიას ან პლევრიტს.

  • პლევრის გასქელება და კვანძები შეიძლება გამოვლინდეს პლევრული სიმსივნეების და პლევროპარენქიმულ ფიბროელასტოზის დროს.[86][234]​

  • ფილტვის ჰიპერინფლაცია შეიძლება გამოვლინდეს ფქოდ-ის, ასთმის გამწვავების ან უცხო სხეულების ასპირაციის დროს.

  • დიაფრაგმის ცალი გუმბათის აწევა შეიძლება მიუთითებდეს დამბლაზე.

  • ცალმხრივი გამჭვირვალობა შეიძლება მიუთითებდეს პნევმოთორაქსზე ან დიაფრაგმის თიაქარზე.[235]

  • გამოხატული ჰილარული სისხლძარღვები შეიძლება აღინიშნოს ფილტვისმიერი ჰიპერტენზიის დროს.[236]

  • გულმკერდის რენტგენი არ არის საჭირო ასთმის გამწვავების დროს, თუ არ არის ეჭვი პნევმოთორაქსის ან პნევმონიის არსებობაზე .[228]

გულკმერდის ულტრაბგერა

  • გულის, ფილტვების და ქვედა ღრუ ვენის ულტრაბგერითი (POCUS) გამოკვლევა მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია პლევრის გამონაჟონის, პნევმოთორაქსის, ფილტვის შეშუპების, პნევმონიის და ფილტვის ემბოლიის დიაგნოზის დასადგენად.[237][238][239]​​​

  • B-ხაზების არსებობა ულტრაბგერაზე ფილტვის შეშუპების მაღალი პრე-ტესტური ალბათობის მქონე პაციენტში მიუთითებს ფილტვის შეშუპების დიაგნოზზე. B-ხაზების არარსებობა დაბალი პრე-ტესტური ალბათობის მქონე პაციენტში თითქმის გამორიცხავს ამ დაავადებას.[240]

  • გულკმერდის ულტრაბგერისა და ექოკარდიოგრაფიის კომბინირება კიდევ უფრო გვეხმარება ფილტვის შესუპების დიაგნოზის დადასტურებაში.[241]

ექოკარდიოგრამა

  • გამოავლენს პერიკარდიულ დაავადებას და ფილტვისმიერ ჰიპერტენზიას.[236][242]

  • შეიძლება ასევე გამოავლინოს გულის სარქვლოვანი დაავადება, გაზომოს დიასტოლური დისფუნქცია და განასხვავოს სისტოლური და დიასტოლური უკმარისობა.

  • გულის უკმარისობით მიმდინარე კონსტრიქციული და რესტრიქციული დაავადებების დიაგნოზი საჭიროებს ექოკარდიოგრაფიულ კვლევას.[228]

გულმკერდის კომპიუტერული ტომოგრაფიული ანგიოგრაფია

  • ფილტვის CT ანგიოგრაფია ადასტურებს დიაგნოზს ფილტვის ემბოლიაზე ეჭვის მქონე პაციენტთა უმრავლესობაში.

  • გულმკერდის კომპიუტერულ ტომოგრაფიაზე შეიძლება გამოვლინდეს და გაირკვეს ფილტვის პარენქიმული დაავადების მასშტაბი (ინფექციური და არაინფექციური ინფილტრატები); შეიძლება ეჭვი მივიტანოთ ფილტვის შეშუპებაზე, სასუნთქი გზების პათოლოგიაზე (კეთილთვისებიანი სტენოზები, უცხო სხეული, ავთვისებიანი წარმონაქმნი) და სისხლძარღვოვან (თორაკალური სისხლძარღვების თანდაყოლილი და შეძენილი სტენოზი, ანევრიზმები) დაავადებებზე; შეიძლება დადასტურდეს პლევრული ეფუზია, ან შეფასდეს გულმკერდის სხვა სტრუქტურები (მაგ. თიმუსი, რეტროსტერნული ჩიყვი).

გულკმერდის მაღალი გარჩევადობის მქონე კომპიუტერული ტომოგრაფია

  • საჭიროა ფილტვის ინტერსტიციული დაავადების შესაფასებლად, რომელიც ვერ გამოირიცხება ნორმალური რენტგენით.

  • მუცელზე დაწოლილ მდგომარეობაში სკანირება გვეხმარება პროცესების გამორიცხვაში, რომლებიც პოზიციურია, მაგ. სისხლძარღვოვანი შეგუბება.

  • თუ ფილტვის ფუნქციის ტესტირება იძლევა ობსტრუქციულ ან შერეულ სურათს, საჭიროა სკანირება ამოსუნთქვის დროს, რათა გამორიცხოთ ან გამოავლინოთ ჰაერის დაგროვება და ტრაქეომალაცია.[11][243]

ვენტილაციურ-პერფუზიული (V/Q) სკანირება

  • პერფუზიის შეუსაბამო დეფექტები V/Q სკანირებაზე შესაბამის კლინიკურ პირობებში მიუთითებს ფილტვის ემბოლიაზე.

სამგანზომილებიანი ერთფოტონიანი ემისიური კომპიუტერული ტომოგრაფიის ტექნოლოგია

  • აუმჯობესებს V / Q სკანირების მგრძნობელობას და სპეციფიკურობას.[244]

კისრის გვერდითი რენტგენი

  • შეიძლება გამოჩნდეს გადიდებული ხორხსარქველი; "ცერა თითის ნიშანი", რომელიც შესაბამისი კლინიკური სურათის შემთხვევაში მიუთითებს ეპიფლოტიტზე.

გულმკერდის ფლუოროსკოპია

  • დინამიური ჩასუნთქვა ("ცხვირით ჩასუნთქვის მანევრი" ან ტესტი) ფლუოროსკოპიის ქვეშ გვეხმარება დიაფრაგმის პარადოქსული მოძრაობის აღმოჩენაში, რაც ტიპურია დიაფრაგმის ნერვის დამბლისათვის.

კორონარული CT ანგიოგრაფია

  • კორონარული ანგიოგრაფია წარმოადგენს კორონარული არტერიის დაავადების დიაგნოსტიკისთვის საზოგადოდ მიღებულ სტანდარტის ეტალონს ანგიოგრაფია ასევე გვაწვდის დეტალებს ზოგადი კორონარული ანატომიის შესახებ.

  • სანათურის დიამეტრის 50%-დან 70%-მდე შევიწროება ითვლება კორონარულ ობსტრუქციად, თუმცა მცირე დაზიანებების არსებობა პროგნოზულად მნიშვნელოვანია.[245]

  • რისკებში შედის თრომბოზი ან სისხლდენა, რომელიც დაკავშირებულია სისხლძარღვთა წვდომასთან, არითმიასთან და ათეროემბოლიასთან.

სუნთქვის ფუნქციური სინჯები

  • მოიცავს სპირომეტრიას, ფილტვის მოცულობის გაზომვას და DLCO-ს შეფასებას.

  • ვენტილაციის დეფექტის ორი ყველაზე ხშირი ფორმა არის ობსტრუქციული დეფიციტი (დაბალი FEV1/FVC თანაფარდობა, ნარჩენი მოცულობის მატება, ფილტვის სრული მოცულობის მატება), რომელიც ვლინდება ასთმის, ბრონქიტის და ემფიზემის დროს, და რესტრიქციული დეფიციტი (FEV1 და FVC-ის სიმეტრიული დაქვეითება, მაღალი FEV1/FVC თანაფარდობა, ფილტვის სრული მოცულობის დაქვეითება), რომელიც ფილტვის ინტერსტიციული დაავადების დროს გვხვდება.

  • შედარებით იშვიათია ფიქსირებული ან ვარიაბელური ექსტრათორაკალური დინების ლიმიტირება სახმო იოგების ობსტრუქციის ან სიმსივნის გამო, იზოლირებულად DLCO-ს კლება ფილტვისმიერი ჰიპერტენზიის გამო და ინტერსტიციული დაავადების დროს და დაბალი მაქსიმალური ნებითი ვენტილაცია ნერვკუთოვანი დაავადებების დროს.

ამოსუნთქული აზოტის ოქსიდის ფრაქციული შემცველობის ტესტი

  • ამოსუნთქულ ჰაერში აზოტის ოქსიდის ფრაქციის გაზომვა (FeNO, გამოიხატება ნაწილაკი ყოველ მილ––იარდზე [ppb]) შეიძლება გამოვიყენოთ ეოზინოფილური ანთების არაინვაზიურ მარკერად. მაღალი FeNO (≥40 ნაწილაკი მილიარდზე) მხარს უჭერს ასთმის დიაგნოზს.[200][246]

  • გულის, ფილტვის და სისხლის ეროვნული ინსტიტუტი (NHLBI) გთავაზობთ ფრაქციული ამოსუნთქული აზოტის ოქსიდის (FeNO) შემოწმებას 5 წელზე უფროსი ასაკის პირებში:[247]

    • ვისთვისაც ასთმის დიაგნოზი გაურკვეველია ანამნეზის ობიექტური გამოკვლევის, კლინიკური მიმდინარეობის, სპირომეტრიისა და ბრონქოდილატატორების რეაქციის ტესტირების გამოყენებით, ან

    • რომლებშიც არ შეიძლება სპირომეტრიის ჩატარება.

  • გაერთიანებული სამეფოს ჯანდაცვის და სამედიცინო დახმარების დახელოვნების ეროვნული ინსტიტუტის გაიდლაინები ასთმის შესახებ რეკომენდაციას იძლევა, რომ 17 წელზე მეტი ასაკის მოზრდილებს, რომლებსაც აქვთ ასთმის შესაძლო დიაგნოზი, საწყის ეტაპზე, სპირომეტრიამდე უნდა შესთავაზონ ამოსუნთქული აზოტის მონოქსიდის ფრაქციული შემცველობის(FeNO) ტესტი , თუ ეს შესაძლებელია[246]

  • ევროპის რესპირატორული საზოგადოება რეკომენდაციას უწევს FeNO ტესტის შეთავაზებას 18 წელზე მეტი ასაკის პაციენტებთან, რომლებიც ეჭვმიტანილია ასთმაზე და დიაგნოზი არ არის დადგენილი პირველადი სპირომეტრიის საფუძველზე, ბრონქოდილატატორის შექცევადობის ტესტთან ერთად.[200]

ბრონქული პროვოცირების ტესტი

  • ბროქნული ჰიპერმგრძნობელობის გამოსავლენად შესაძლოა გამოყენებულ იქნას ინჰალაცია მეტაქოლინის ან ჰისტამინის მზარდი დოზებით.

  • ბრონქული ჰიპერმგრძნობელობა ასთმის მგრძნობიარე, მაგრამ არა სპეციფიკური მახასიათებელია.[200]

ღამის ოქსიმეტრია

  • ჟანგბადის სატურაციის უწყვეტი, არაინვაზიური გაზომვა ღამით პულსოქსიმეტრის საშუალებით შეიძლება დაგვეხმაროს ჰიპოვენტილაციის, ძილის აპნოეს ან ნერვკუნთოვანი დაავადებების დიაგნოსტიკაში.

ჰოლტერის მონიტორი

  • გულისცემის უწყვეტი მონიტორინგი რამდენიმე დღის ან კვირის განმავლობაში გამოიყენება ხანგამოშვებითი არითმიების სადიაგნოსტიკოდ.

კარდიოპულმონური დატვირთვის ტესტი

  • მოიცავს გულფილტვის სისტემების რეაგირების სრულ ანალიზს ვარჯიშის საპასუხოდ; საშუალებას გვაძლევს შევაფასოთ გულის ფუნქცია, ფილტვში აირების მიმოცვლა, ვენტილაცია, იშემია, ვარჯიშთან დაკავშირებული ფილტვის პათოლოგია და დეკონდიცირება (არააქტიური ცხოვრების წესით განპირობებული მდგომარეობა).[248]​

  • დისპნოეს სუბიექტური ინტენსივობა მჭიდროდ კორელაციაშია სუნთქვის ძალისხმევის სიმძლავრესთან და ხანგრძლივობასთან ფიზიკური დატვირთვის დროს.[249]

ელექტრომიოგრაფია

  • ამიოტროფული ლატერალური სკლეროზის დროს შეიძლება გამოვლინდეს მწვავე ან ქრონიკული დენერვაციის ან რეინერვაციის ნიშნები.[250]

ფილტვის ბიოფსია

  • ფილტვის თორაკოსკოპიული ბიოფსია შეიძლება გამოიყენებოდეს ფილტვის ინტერსტიციული დაავადებების დიაგნოსტიკისთვის. ფილტვის ბიოფსია შეიძლება არ იყოს საჭირო, თუ არსებობს ტიპური კლინიკური და რენტგენოლოგიური დასკვნები.

  • შეიძლება გამოიყენოთ ფილტვის აუტოიმუნური ან სისხლძარღვოვანი დაავადებების სადიაგნოსტიკოდ.

  • შპრიცით ტრანსთორაკალური ასპირაცია შეიძლება დაგეხმაროთ ინტრათორაკალური კვანძების ავთვისებიანი ეტიოლოგიის დადასტურებაში.

ვენიპუნქტურა და ფლებოტომია - ანიმაციური დემონსტრაცია
ვენიპუნქტურა და ფლებოტომია - ანიმაციური დემონსტრაცია

როგორ ავიღოთ ვენური სისხლის ნიმუში ანტეკუბიტალური ფოსოდან ვაკუუმის ნემსის გამოყენებით.

როგორ ჩავატაროთ ეკგ-ს ანიმაციური დემონსტრირება
როგორ ჩავატაროთ ეკგ-ს ანიმაციური დემონსტრირება

როგორ ჩაიწეროს ეკგ. აჩვენებს გულმკერდის და კიდურების ელექტროდების განლაგებას.

პიკური დინების გაზომვა- ანიმაციური გზამკვლევი
პიკური დინების გაზომვა- ანიმაციური გზამკვლევი

როგორ გამოვიყენოთ პიკ-ფლოუმეტრი პიკური ამოსუნთქვის სიჩქარის გასაზომად.

დაძაბულობის პნევმოთორაქსის ნემსით დეკომრესიის ანიმაციური ჩვენება
დაძაბულობის პნევმოთორაქსის ნემსით დეკომრესიის ანიმაციური ჩვენება

როგორ მოვახდინოთ დაჭიმული პნევმოთორაქსის დეკომპრესია. გვიჩვენებს მოზრდილი ადამიანის მეოთხე ნეკნთაშუა სივრცეში მსხვილი კალიბრის ინტრავენური კანულის შეყვანას.

სხივის არტერიის პუნქტურა- ანიმაციური დემონსტრაცია
სხივის არტერიის პუნქტურა- ანიმაციური დემონსტრაცია

როგორ მივიღოთ არტერიული სისხლის ნიმუში რადიალური არტერიიდან

​
ბარძაყის არტერიის პუნქციის ანიმაციური დემონსტრირება
ბარძაყის არტერიის პუნქციის ანიმაციური დემონსტრირება

როგორ გავაკეთოთ ბარძაყის არტერიის პუნქცია არტერიული სისხლის ნიმუშის შესაგროვებლად.

2019 წლის კორონავირუსით გამოწვეული დაავადება (COVID-19)

ხველა, ცხელება და დისპნოე COVID-19-ის ყველაზე ხშირი სიმპტომებია. ხველა, როგორც წესი, მშრალია. სხვა სიმპტომებია ანოსმია, აგევზია, დაღლილობა, ანორექსია, მიალგია და ყელის ტკივილი. შეიძლება გამოვლინდეს მოგზაურობის ანამნეზი შესაბამის რეგიონში ან ახლო კონტაქტი შესაძლო/დადასტურებულ შემთხვევასთან სიმპტომების გამოვლენამდე 14 დღის განმავლობაში. სიმპტომების დაწყებიდან ჰოსპიტალიზაციამდე დროის მედიანა დაახლოებით 7 დღეა.[253]

ფიზიკური გასინჯვით შეიძლება გამოვლინდეს ცხელება (ჟრჟოლით ან მის გარეშე) და ხველა და/ან სუნთქვის გაძნელება. პნევმონიის ან სუნთქვის დარღვევის შემთხვევაში გულმკერდის აუსკულტაციით შეიძლება გამოვლინდეს ხიხინი და/ან ბრონქული სუნთქვა. სუნთქვის დარღვევის მქონე პაციენტებს შესაძლოა აღენიშნებოდეთ ტაქიკარდია, ტაქიპნოე ან ჰიპოქსია თანმხლები ციანოზით.

პნევმონიით ჰოსპიტალიზებული პაციენტების ლაბორატორიულ ანალიზებში ყველაზე ხშირი დარღვევებია ლეიკოპენია, ლიმფოპენია, ლეიკოციტოზი, ღვიძლის ტრანსამინაზების მომატება, ლაქტატდეჰიდროგენაზას მატება და C-რეაქტიული ცილის მატება. სხვა შესაძლო დარღვევებია: ნეიტროფილია, თრომბოციტოპენია, ჰემოგლობინის დაქვეითება, ალბუმინის დაქვეითება, თირკმელების ფუნქციის დარღვევა.[253][254][255][256][257]

ქვედა სასუნთქი ტრაქტის ინფექციის სხვა მიზეზებისა და სეფსისის გამოსარიცხად აიღეთ სისხლის და ნახველის ნიმუშები კულტურისთვის, განსაკუთრებით ატიპური ეპიდემიოლოგიური ანამნეზის მქონე პაციენტებში. შესაძლებლობის შემთხვევაში ნიმუშები უნდა მოვიპოვოთ ემპირიული ანტიმიკრობული თერაპიის დაწყებამდე.

დიაგნოზის დასადასტურებლად საჭიროა მოლეკულური ტესტირება. დიაგნოსტიკური ტესტები უნდა ჩატარდეს ჯანმრთელობის ადგილობრივი ორგანოების მიერ შემუშავებული მითითებების შესაბამისად და უნდა აკმაყოფილებდეს ბიოუსაფრთხოების სტანდარტებს.

გულმკერდის რენტგენი უნდა გაკეთდეს შესაძლო პნევმონიის ყველა შემთხვევაში. ფილტვის ცალმხრივი ინფილტრატები გვხვდება პაციენტების 25%-ში, ორმხრივი ინფილტრატები - 75%-ში.[253][254][258] ინფექციის გავრცელების პრევენციის მიზნით აუცილებელია რადიოლოგიური კვლევების ინფექციის პრევენციისა და კონტროლის ადგილობრივი პროცედურების მიხედვით ჩატარება.

იხილეთ ჩვენი კორონავირუსული დაავადება 2019 (COVID-19) თემა მიმდინარე დიაგნოსტიკური რჩევების შესახებ.

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას