რაბდომიოლიზი
- მიმოხილვა
- თეორია
- დიაგნოზი
- მართვა
- მეთვალყურეობა
- წყაროები
მკურნალობის ალგორითმი
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება
ძლიერი (ქრეშ) ტრავმული დაზიანება და/ან კრეატინ კინაზა >5-ჯერ მეტი ვიდრე ნორმა ან >1000 სე/ლ
ჰიდრატაცია
კიდურის ტრავმის ფონზე არსებობს კომპარტმენტ სინდრომისა და რაბდომიოლიზის რისკი. პრევენციას წარმოადგენს ამ გართულების მოლოდინი და დროული ჰიდრატაცია.
შესაძლო გართულებები დაკავშირებულია ანურიული პაციენტის ჭარბ ჰიდრატაციასთან. ესენია: სითხის შეკავება და გულის შეგუბებითი უკმარისობა.
როგორც წესი, რეკომენდებულია ლაქტირებული რინგერის ხსნარის ან ფიზიოლოგიური ხსნარის (0,9% ან 0,45%) ინტრავენური ინფუზია. საწყისი სიჩქარა 400 მლ/სთ, 200 მლ/სთ-დან 1000 მლ/სთ-მდე დიაპაზონში მიჩნეულია გონივრულად, როგორც მიზანმიმართული თერაპია, ხოლო შარდის გამოყოფის გონივრულ სამიზნედ კი ითვლება 300 მლ/საათში.[2]Kodadek L, Carmichael Ii SP, Seshadri A, et al. Rhabdomyolysis: an American Association for the Surgery of Trauma Critical Care Committee clinical consensus document. Trauma Surg Acute Care Open. 2022;7(1):e000836. https://tsaco.bmj.com/content/7/1/e000836 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35136842?tool=bestpractice.com [31]The Renal Association (UK). Clinical practice guideline: acute kidney injury (AKI). Aug 2019 [internet publication]. https://ukkidney.org/sites/renal.org/files/FINAL-AKI-Guideline.pdf [33]Scharman EJ, Troutman WG. Prevention of kidney injury following rhabdomyolysis: a systematic review. Ann Pharmacother. 2013 Jan;47(1):90-105. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23324509?tool=bestpractice.com
გაეცანით თქვენს ადგილობრივ პროტოკოლებს შემდგომი მითითებისთვის.
ელექტროლიტური დარღვევების კორექტირება
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
თირკმლის მწვავე დაზიანებით ინდუცირებული რაბდომიოლოზის შედეგად განვითარებული ჰიპერკალემია შეიძლება გავნითარდეს დაავადების მიმდინარეობის ადრეულ ეტაპზე და საჭიროა მისი მჭიდრო მონიტორინგი, გულის არითმიების რისკის გამო.[2]Kodadek L, Carmichael Ii SP, Seshadri A, et al. Rhabdomyolysis: an American Association for the Surgery of Trauma Critical Care Committee clinical consensus document. Trauma Surg Acute Care Open. 2022;7(1):e000836. https://tsaco.bmj.com/content/7/1/e000836 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35136842?tool=bestpractice.com კალიუმის დონე >6 მმოლ/ლ (>6 მეკვ/ლ) საჭიროებს გულის მონიტორინგს. ჰიპერკალიემიის ელექტროკარდიოგრაფიული ცვლილებები საჭიროებს მკურნალობას კალციუმის გლუკონატით. კალიუმის მომატებული დონის მკურნალობა უნდა მიმდინარეობდეს ინსულინისა და გლუკოზის ინფუზიებით, სალბუტამოლის ინჰალაციით, კათიონის ურთიერთცვლის ფისებით ან დიალიზით, მითითების მიხედვით.[2]Kodadek L, Carmichael Ii SP, Seshadri A, et al. Rhabdomyolysis: an American Association for the Surgery of Trauma Critical Care Committee clinical consensus document. Trauma Surg Acute Care Open. 2022;7(1):e000836. https://tsaco.bmj.com/content/7/1/e000836 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35136842?tool=bestpractice.com ელექტროლიტების სხვა დარღვევებზე საჭიროა მჭიდრო მონიტორინგი და შესწორება საჭირებისამებრ.[2]Kodadek L, Carmichael Ii SP, Seshadri A, et al. Rhabdomyolysis: an American Association for the Surgery of Trauma Critical Care Committee clinical consensus document. Trauma Surg Acute Care Open. 2022;7(1):e000836. https://tsaco.bmj.com/content/7/1/e000836 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35136842?tool=bestpractice.com
გაეცანით თქვენს ადგილობრივ პროტოკოლებს შემდგომი მითითებისთვის.
შარდის გატუტიანება
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
მიოგლობინი ტოქსიკურია თირკმლის მილაკებისთვის მაშინ, როცა შარდი მჟავეა. გარკვეული მტკიცებულების მიხედვით, როცა შარდის pH >6.0, მას დამცავი როლი აქვს.[34]Heppenstall R, Spega A, Scott R, et al. The compartment syndrome: an experimental and clinical study of muscular energy metabolism using phosphorus nuclear magnetic resonance spectroscopy. Clin Orthop Relat Res. 1988 Jan;226:138-55. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3275510?tool=bestpractice.com [35]Braun S, Weiss F, Keller A, et al. Evaluation of the renal toxicity of heme proteins and their derivatives: a role in the genesis of acute tubular necrosis. J Exp Med. 1970 Mar 1;131(3):443-60. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/5413325?tool=bestpractice.com ეს რთული მისაღწევია ბიკარბონატის დიდი რაოდენობით მოხმარების გარეშე. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი სპეციალისტი რეკომენდაციას უწევს შარდის გატუტიანებას, ამ მეთოდის სარგებლის შესახებ მტკიცებულება ძლიერი არ არის.[30]Foot CL, Fraser JF. Uroscopic rainbow: modern matula medicine. Postgrad Med J. 2006 Feb;82(964):126-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16461475?tool=bestpractice.com [32]Sawhney JS, Kasotakis G, Goldenberg A, et al. Management of rhabdomyolysis: a practice management guideline from the Eastern Association for the Surgery of Trauma. Am J Surg. 2022 Jul;224(1 pt a):196-204. https://www.clinicalkey.com/service/content/pdf/watermarked/1-s2.0-S0002961021006814.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34836603?tool=bestpractice.com [35]Braun S, Weiss F, Keller A, et al. Evaluation of the renal toxicity of heme proteins and their derivatives: a role in the genesis of acute tubular necrosis. J Exp Med. 1970 Mar 1;131(3):443-60. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/5413325?tool=bestpractice.com [36]Shapiro ML, Baldea A, Luchette FA. Rhabdomyolysis in the intensive care unit. J Intensive Care Med. 2012 Nov-Dec;27(6):335-42. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21436168?tool=bestpractice.com
ევროპული პროტოკოლებით ბიკარბონატული თერაპია, შეზღუდული მტკიცებულების გამო, რეკომენდებული არ არის.[31]The Renal Association (UK). Clinical practice guideline: acute kidney injury (AKI). Aug 2019 [internet publication]. https://ukkidney.org/sites/renal.org/files/FINAL-AKI-Guideline.pdf BAPEN: British consensus guidelines on intravenous fluid therapy for adult surgical patients Opens in new window
ტრავმატოლოგიური ქირურგიის ამერიკის ასოციაცია არ გირჩევთ ბიკარბონატების გამოყენებას მაღალი ხარისხის მტკიცებულებების ნაკლებობის გამო.[2]Kodadek L, Carmichael Ii SP, Seshadri A, et al. Rhabdomyolysis: an American Association for the Surgery of Trauma Critical Care Committee clinical consensus document. Trauma Surg Acute Care Open. 2022;7(1):e000836. https://tsaco.bmj.com/content/7/1/e000836 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35136842?tool=bestpractice.com
თუ კლინიკურად გადაწყდა შარდის გატუტიანება, საჭიროა კონსულტაცია ფარმაცევტთან, რათა დადგინდეს ინტრავენური ხსნარების შესაბამისი კონცენტრაციები.
გაეცანით თქვენს ადგილობრივ პროტოკოლებს შემდგომი მითითებისთვის.
თერაპია შარდმდენებით
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
განსაზღვრული არ არის შარდმდენების გამოყენების საკითხი დიურეზის გასაძლიერებლად. შარდმდენებით თერაპიის (მაგ. მანიტოლი, ფუროსემიდი) სარგებელი და მათი გამოყენების დრო პროსპექტულად არ არის შესწავლილი. მოხსენებები იყო ცრუ და ანეკდოტური და გაიდლაინები ზოგადად არ უჭერს მხარს მათ გამოყენებას.[2]Kodadek L, Carmichael Ii SP, Seshadri A, et al. Rhabdomyolysis: an American Association for the Surgery of Trauma Critical Care Committee clinical consensus document. Trauma Surg Acute Care Open. 2022;7(1):e000836. https://tsaco.bmj.com/content/7/1/e000836 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35136842?tool=bestpractice.com [31]The Renal Association (UK). Clinical practice guideline: acute kidney injury (AKI). Aug 2019 [internet publication]. https://ukkidney.org/sites/renal.org/files/FINAL-AKI-Guideline.pdf [32]Sawhney JS, Kasotakis G, Goldenberg A, et al. Management of rhabdomyolysis: a practice management guideline from the Eastern Association for the Surgery of Trauma. Am J Surg. 2022 Jul;224(1 pt a):196-204. https://www.clinicalkey.com/service/content/pdf/watermarked/1-s2.0-S0002961021006814.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34836603?tool=bestpractice.com [37]Block C, Manning H. Prevention of acute renal failure in the critically ill. Am J Respir Crit Care Med. 2002 Feb 1;165(3):320-4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11818313?tool=bestpractice.com [38]Russell T. Acute renal failure related to rhabdomyolysis: pathophysiology, diagnosis, and collaborative management. J Nephrol Nurs. 2005 Jul-Aug;32(4):409-17. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16180782?tool=bestpractice.com [39]Karajala V, Mansour W, Kellum JA. Diuretics in acute kidney injury. Minerva Anestesiol. 2009 May;75(5):251-7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18636060?tool=bestpractice.com
გაეცანით თქვენს ადგილობრივ პროტოკოლებს შემდგომი მითითებისთვის.
თირკმელების მწვავე დაზიანება რეზისტენტულია საწყისი თერაპიის მიმართ
თირკმლის ჩანაცვლებითი თერაპია
რაბდომიოლიზის მქონე პაციენტებში, რომელთაც უვითარდებათ თირკმლის მწვავე დაზიანება და საჭიროებენ თირკმელების ჩამნაცვლებელ თერაპიას, თირკმლის მუდმივი ან წყვეტილი (მაგ. ჰემოდიალიზი) ჩანაცვლების თერაპიის შერჩევა უნდა ეფუძნებოდეს თირკმელების ფუნქციის დარღვევას და პაციენტის კლინიკურ სტატუსს. არ არსებობს რეკომენდაციები თირკმლის ჩამნაცვლებელ ზუსტ ვარიანტებთან დაკავშირებით (ფილტრაცია თუ დიფუზია), ფილტრის ტიპი (დაბალი თუ მაღალი ზღვრული მემბრანები) ან მაღალი ნაკადის დიალიზთან მიმართებაში.[2]Kodadek L, Carmichael Ii SP, Seshadri A, et al. Rhabdomyolysis: an American Association for the Surgery of Trauma Critical Care Committee clinical consensus document. Trauma Surg Acute Care Open. 2022;7(1):e000836. https://tsaco.bmj.com/content/7/1/e000836 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35136842?tool=bestpractice.com
დიალიზი ასწორებს რეფრაქტორულ მეტაბოლურ აციდოზს, ჰიპერვოლემიას და ელექტროლიტულ დარღვევებს პაციენტებში, რომელთაც აღენიშნებათ რაბდომიოლიზი და თირკმლის მწვავე დაზიანება.[40]Huerta-Alardín AL, Varon J, Marik PE. Bench-to-bedside review: Rhabdomyolysis - an overview for clinicians. Crit Care. 2005 Apr;9(2):158-69. http://ccforum.biomedcentral.com/articles/10.1186/cc2978 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15774072?tool=bestpractice.com თუმცა, არ არსებობს რაიმე მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს თირკმელების ჩამნაცვლებელი თერაპიის გმაოყენებას თირკმლის მწვავე დაზიანების მქონე პაციენტებში, რომელთაც აღენიშნებათ რაბდომიოლიზი.[2]Kodadek L, Carmichael Ii SP, Seshadri A, et al. Rhabdomyolysis: an American Association for the Surgery of Trauma Critical Care Committee clinical consensus document. Trauma Surg Acute Care Open. 2022;7(1):e000836. https://tsaco.bmj.com/content/7/1/e000836 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35136842?tool=bestpractice.com გამოყენება უნდა ეფუძნებოდეს სტანდარტულ მითითებებს თირკმლის მწვავე დაზიანებისთვის, რომელიც რომელიც არ ემორჩილება სამედიცინო მართვას.[2]Kodadek L, Carmichael Ii SP, Seshadri A, et al. Rhabdomyolysis: an American Association for the Surgery of Trauma Critical Care Committee clinical consensus document. Trauma Surg Acute Care Open. 2022;7(1):e000836. https://tsaco.bmj.com/content/7/1/e000836 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35136842?tool=bestpractice.com
აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას