დეპრესია მოზრდილებში

დაავადებათა საერთაშორისო კლასიფიკაცია, მეთერთმეტე გამოცემა (ICD-11)[2]World Health Organization. International statistical classification of diseases and health related problems (ICD). 11th revision. Jan 2022 [Internet publication]. https://icd.who.int/browse11/l-m/en

დეპრესიული აშლილობები ICD-11-ის მიხედვით იყოფა ერთ და მორეციდივე ტიპებად, რომლებიც განისაზღვრება ბოლო ეპიზოდის სიმძიმით და, მძიმე შემთხვევებში, ფსიქოზის არსებობით ან არარსებობით (ჰალუცინაციები ან ბოდვები).

დამახასიათებელი სიმპტომები:

• დეპრესიული განწყობა

• ინტერესის და სიამოვნების დაქვეითება

• ძილის ცვლილება

• ფსიქომოტორული ცვლილება

• შემცირებული ენერგია; დაღლილობა

• უღირსობის განცდა; დანაშაულის გადაჭარბებული ან შეუსაბამო გრძნობა

• უიმედობა

• კონცენტრირების გართულება

• სიკვდილის ან თვითმკვლელობის განმეორებითი ფიქრები.

მსუბუქი დეპრესიის დიაგნოსტირება ხდება მაშინ, როდესაც არ არის გამოხატული სიმპტომი ინტენსიურად და არის გარკვეული, მაგრამ არა მნიშვნელოვანი, ფუნქციური დაქვეითება.

ზომიერი დეპრესია ხასიათდება რამდენიმე სიმპტომის სიმძიმით და ფუნქციის მნიშვნელოვანი, მაგრამ არა სრული დარღვევით.

მძიმე დეპრესია დიაგნოზირებულია, როდესაც დეპრესიის დამახასიათებელი სიმპტომების მრავალი ან უმეტესი ნაწილი იმყოფება მნიშვნელოვან ხარისხში და/ან რამდენიმე მათგანი იმყოფება ინტენსიური ხარისხით და არის ფუნქციის სრული ან თითქმის სრული დაქვეითება.

შენიშვნა: ფსიქოზური სიმპტომების არსებობა განსაზღვრავს ეპიზოდს, როგორც საშუალო ან მძიმე.

გარდა ამისა, ICD-11 მოიცავს დისთიმიური აშლილობის დიაგნოზს დეპრესიული აშლილობების კატეგორიაში, ასევე შერეული შფოთვით-დეპრესიული აშლილობის ახალ დიაგნოზს.

ფსიქიკური აშლილობების დიაგნოსტიკური და სტატისტიკური სახელმძღვანელო, მეხუთე გამოცემა, ტექსტის გადახედვა (DSM-5-TR)[1]American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 5th ed., text revision (DSM-5-TR). Washington, DC: American Psychiatric Publishing; 2022.

DSM-5-TR დეპრესიულ აშლილობებს ყოფს:

• გუნება-განწყობის დარღვევის აშლილობა

• ძირითადი დეპრესიული აშლილობა (მათ შორის დიდი დეპრესიული ეპიზოდი)

• პერსისტენტული, მუდმივი დეპრესიული აშლილობა (ადრე ცნობილი როგორც დისთიმიური აშლილობა)

• პრემენსტრუალური დისფორიული აშლილობა

• ნივთიერებით/მედიკამენტებით გამოწვეული დეპრესიული აშლილობა

• დეპრესიული აშლილობა სხვა სამედიცინო მდგომარეობის გამო

• სხვა სპეციფიური დეპრესიული დარღვევები

• დაუზუსტებელი დეპრესიული აშლილობა

• დაუზუსტებელი განწყობის დარღვევა.

დიდი დეპრესიული აშლილობა[1]American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 5th ed., text revision (DSM-5-TR). Washington, DC: American Psychiatric Publishing; 2022.

იმავე 2-კვირიანი პერიოდის განმავლობაში იყო ხუთი ან მეტი შემდეგი სიმპტომებიდან და წარმოადგენს ადრე არსებული ფუნქციონირების ცვლილებას. მინიმუმ ერთი სიმპტომია დეპრესიული განწყობა ან ინტერესის ან სიამოვნების დაკარგვა:

• დეპრესიული განწყობა თითქმის მთელი დღის განმავლობაში, თითქმის ყოველდღე, როგორც თავად იტყობინება ან სხვების დაკვირვებით

• ინტერესის ან სიამოვნების მნიშვნელოვანი შემცირება ყველა ან თითქმის ყველა აქტივობის მიმართ, დღის უმეტესი ნაწილი, თითქმის ყოველდღე

• წონაში მნიშვნელოვანი დაკლება, როდესაც არ არის დიეტაზე, წონის მომატება, ან მადის შემცირება ან მომატება თითქმის ყოველდღე.

• უძილობა ან ჰიპერსომნია თითქმის ყოველდღე

• ფსიქომოტორული აგზნება ან ჩამორჩენა თითქმის ყოველდღე

• დაღლილობა ან ენერგიის დაკარგვა თითქმის ყოველდე

• უღირსობის ან გადაჭარბებული ან არასათანადო დანაშაულის გრძნობა თითქმის ყოველ დღე

• აზროვნების ან კონცენტრაციის უნარის დაქვეითება, ან გაურკვევლობა, თითქმის ყოველდღე

• სიკვდილის შესახებ განმეორებადი ფიქრები, განმეორებადი სუიციდური აზრები კონკრეტული გეგმის გარეშე, თვითმკვლელობის კონკრეტული გეგმა ან თვითმკვლელობის მცდელობა.

გარდა ამისა, ეს სიმპტომები:

• იწვევს ფუნქციურ გაუარესებას (მაგ., სოციალური, ოკუპაციური)

• უკეთ არ აიხსნება პრეპარატების ბოროტად გამოყენებით, მედიკამენტების გვერდითი ეფექტებით ან სხვა ფსიქიატრიული ან სომატური სამედიცინო მდგომარეობებით.

DSM-5-TR განსაზღვრავს 3 სიმძიმის დონეს მძიმე დეპრესიისთვის:

• მსუბუქი: რამდენიმე, ასეთის არსებობის შემთხვევაში, სიმპტომები აღემატება მძიმე დეპრესიის დიაგნოსტირებისთვის საჭირო სიმპტომებს,სიმპტომების ინტენსივობა საგანგაშოა, მაგრამ მართვადი და სიმპტომები იწვევს მცირე ფუნქციურ დაქვეითებას.

• საშუალო სიმძიმის: სიმპტომების რაოდენობა, სიმპტომების ინტენსივობა და/ან ფუნქციური უკმარისობა არის "მსუბუქი" და "მძიმე" დეპრესიისთვის მითითებულებს შორის

• მძიმე: სიმპტომების რაოდენობა არსებითად აღემატება დიაგნოზს, სიმპტომების ინტენსივობა სერიოზულად შემაშფოთებელი და უმართავია და სიმპტომები მნიშვნელოვნად აფერხებს სოციალურ და პროფესიულ ფუნქციონირებას.

დეპრესიული აშლილობის დიაგნოზს შეიძლება დაემატოს შემდეგი სპეციფიკაციები:

• შფოთვითი აშლილობა

• შერეული სიმპტომებით (თუ არსებობს მინიმუმ 3 თანმხლები მანიაკალური/ჰიპომანიური სიმპტომი)

• მელანქოლიური თვისებებით

• ატიპიური თვისებებით

• ფსიქოზური თვისებებით

• კატატონიით

• მშობიარობის შემდგომი დაწყებით

• სეზონური ნიმუშით.

დეპრესიული აშლილობა (ქვეზღურბლოვანი ან მცირე დეპრესია)

ქვეზღვრული (მცირე) დეპრესია არ არის განსაზღვრული DSM-5-TR-ში, მაგრამ წარსულში გამოყენებისას იგი ეხება პაციენტს, რომელსაც ჰქონდა 2-დან 4-მდე დეპრესიული სიმპტომი, მათ შორის სევდიანი განწყობა ან ანჰედონია მინიმუმ 2 კვირის განმავლობაში.

დეპრესიული აშლილობა შემდეგის გამო:

• ნივთიერებების/მედიკამენტების გამოყენება/ბოროტად გამოყენება: სრული ან ნაწილობრივი დიდი დეპრესიული სინდრომი, რომელიც მიეკუთვნება ფარმაცევტულ ან სხვა ინტოქსიკანტებს

• სამედიცინო მდგომარეობა: სრული ან ნაწილობრივი დიდი დეპრესიული სინდრომი, რომელიც მიეკუთვნება სხვა სომატურ სამედიცინო დაავადებას

• სხვა (დადგენილი ან დაუზუსტებელი) დეპრესიული აშლილობა: დიდი დეპრესიული სინდრომი, რომელიც მიეკუთვნება სხვა გარე ან სომატურ მიზეზს, ან დეპრესიული სინდრომი, რომელიც სხვა ცნობილი ან უცნობი მიზეზების გამო, არ შეესაბამება სრულ დიდ დეპრესიულ სინდრომს.

დეპრესიული ხანგრძლივი აშლილობა[1]American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 5th ed., text revision (DSM-5-TR). Washington, DC: American Psychiatric Publishing; 2022.

დეპრესიული განწყობა გრძელდება უმეტეს დღეებში ≥2 წლის განმავლობაში. გაუარესება შეიძლება იყოს ნაკლებად მძიმე, ვიდრე ძირითადი დეპრესიული აშლილობა. ორი წლის განმავლობაში, პაციენტი არასოდეს ყოფილა ასიმპტომური ზედიზედ ორ თვეზე მეტი ხნის განმავლობაში.

დეპრესიის დროს ორი ან მეტი შემდეგი სიმპტომია:

• ცუდი მადა ან ზედმეტი ჭამა

• უძილობა ან ჰიპერსომნია

• დაბალი ენერგია ან დაღლილობა

• დაბალი თვით-შეფასება

• დაღლილობა

• ცუდი კონცენტრაცია ან გადაწყვეტილების მიღების სირთულე

• უიმედობის განცდა.