შაკიკი მოზრდილებში

პერორალური კალციტონინის გენთან დაკავშირებული პეპტიდური ანტაგონისტები

პერორალური კალციტონინის გენთან დაკავშირებული პეპტიდის (CGRP) ანტაგონისტები გამოკვლეულია შაკიკის როგორც მწვავე, ასევე პროფილაქტიკური მკურნალობისთვის.[88][242] Rimegepant დამტკიცებულია აშშ-ს სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის (FDA) და ევროპის მედიკამენტების სააგენტოს (EMA) მიერ შაკიკის მწვავე მკურნალობისთვის აურათ ან მის გარეშე მოზრდილებში და ეპიზოდური შაკიკის პროფილაქტიკისთვის მოზრდილებში. Rimegepant-მა შეამცირა შაკიკის დღეების საშუალო რაოდენობა თვეში 2/3 ფაზაში, რანდომიზებულ, ორმაგად ბრმა, პლაცებოზე კონტროლირებად კვლევაში.[243] Ubrogepant არის FDA დამტკიცებული მწვავე შაკიკის მკურნალობისთვის. ორივე რიმეგეპანტი და უბროგეპანტი აღემატებოდა პლაცებოს მწვავე შაკიკის მქონე პაციენტთა პროცენტული მაჩვენებლით, რომლებიც იყვნენ უმტკივნეულო და თავისუფალი ყველაზე შემაშფოთებელი (არატკივილის) სიმპტომებისგან 2 საათის შემდეგ[244][245][246][247] Atogepant(საკვლევი პერორალური CGRP ანტაგონისტი) დამტკიცებულია FDA და EMA-ს მიერ მოზრდილებში ეპიზოდური და ქრონიკული შაკიკის პროფილაქტიკური მკურნალობისთვის. Atogepant ეფექტური იყო შაკიკის პროფილაქტიკაში 12 კვირის განმავლობაში ორმაგ ბრმა, რანდომიზირებულ, მე-3 ფაზის კვლევებში.[248][249]პერორალური CGRP ანტაგონისტები, როგორც ჩანს, უსაფრთხო და კარგად გადაიტანება.[88] მოსალოდნელია კვლევები შაკიკის ახალი მკურნალობის ეფექტურობის, ტოლერანტობისა და უსაფრთხოების დასადგენად დადგენილ მკურნალობასთან და ერთმანეთთან შედარებით. შუალედში, დადგენილი მწვავე და/ან პრევენციული მკურნალობის ადეკვატური ტესტირება გარანტირებულია შაკიკის სპეციფიკური მწვავე და პრევენციული თერაპიის ახალი თერაპიის დაწყებამდე.[88]

ზავეგეპანტი

ზავეგეპანტი არის ინტრანაზალურად შეყვანილი CGRP რეცეპტორების ანტაგონისტი, რომელიც დამტკიცებულია FDA-ს მიერ მოზრდილებში შაკიკის მწვავე სამკურნალოდ აურათ ან მის გარეშე. მე-3 ფაზაში, ორმაგად ბრმა, რანდომიზირებულ კვლევაში, უფრო მეტ მონაწილეს ზავეგეპანტის ჯგუფში (რომლებიც მიიღეს ერთჯერადი დოზა), ვიდრე პლაცებოს ჯგუფში, გაათავისუფლეს ტკივილი და მათი ყველაზე შემაშფოთებელი სიმპტომი. ზავეგეპანტი კარგად გადაიტანეს და სერიოზული გვერდითი მოვლენები არ დაფიქსირებულა.[250]

არა-ინვაზიური ნეირომოდულაცია

არსებობს გარკვეული მტკიცებულება შაკიკის არაინვაზიური ნეირომოდულაციური თერაპიის ეფექტურობის შესახებ, მაგრამ ხარისხი ცუდია.[251][252] ზედა ორბიტალური ნერვის, სამწვერა ნერვის ტოტი, შეიძლება ელექტროსტიმულირება მოხდეს ტრანსკუტანური ელექტრო ნერვის სტიმულაციის (TENS) ტიპის მოწყობილობით. სამწვერა ნერვის სტიმულაციის მოწყობილობა დამტკიცებულია FDA-ს მიერ შაკიკის სამკურნალოდ. რანდომიზებული, ორმაგად ბრმა, მოჩვენებითი კონტროლირებადი კვლევის შედეგები ვარაუდობს ეფექტურობას, მაგრამ ნიმუშის ზომა იყო მცირე და კვლევა ჩატარდა კლინიკურ და არა საზოგადოებაში.[253] ამ მკურნალობას აქვს მინიმალური გვერდითი ეფექტები და არ აქვს სისტემური ეფექტები და ზოგადად კარგად გადაიტანება.[88][254] FDA-ს მიერ დამტკიცებული ტრანსკუტანური ვაგალური ნერვის სტიმულატორის რანდომიზებულმა კონტროლირებადმა კვლევებმა აჩვენა ეფექტურობა კლასტერული თავის ტკივილის სამკურნალოდ და შაკიკის კვლევები გრძელდება.[255][256] მოსალოდნელია კვლევები შაკიკის ახალი მკურნალობის ეფექტურობის, ტოლერანტობისა და უსაფრთხოების დასადგენად დადგენილ მკურნალობასთან და ერთმანეთთან შედარებით. შუალედში, დადგენილი მწვავე და/ან პრევენციული მკურნალობის ადეკვატური ტესტირება გარანტირებულია შაკიკის სპეციფიკური მწვავე და პრევენციული თერაპიის ახალი თერაპიის დაწყებამდე.[88]

ლამსიდიტანი

Lasmiditan არის მაღალი აფინურობის, მაღალი შერჩევითი 5-ჰიდროქსიტრიპტამინის (სეროტონინის) რეცეპტორის 1F (5-HT1F) აგონისტი, რომელიც მოქმედებს სამწვერა სისტემაზე. Lasmiditan დამტკიცებულია FDA და EMA-ს მიერ შაკიკის თავის ტკივილის მწვავე (აქტიური, მაგრამ მოკლევადიანი) სამკურნალოდ აურათ ან მის გარეშე. ლასმიდიტანი ეფექტურია შაკიკის მწვავე სამკურნალოდ (პაციენტებში, რომლებსაც არ ჰქონდათ თავის ტკივილი და არ ჰქონდათ ყველაზე შემაშფოთებელი სიმპტომები დოზის მიღებიდან 2 საათის შემდეგ); თუმცა, ის დაკავშირებულია ცენტრალურ ნერვულ სისტემასთან დაკავშირებული გვერდითი რეაქციების უფრო მაღალი სიხშირით პლაცებოსთან შედარებით.[88][257] მოსალოდნელია კვლევები შაკიკის ახალი მკურნალობის ეფექტურობის, ტოლერანტობისა და უსაფრთხოების დასადგენად დადგენილ მკურნალობასთან და ერთმანეთთან შედარებით. შუალედში, დადგენილი მწვავე და/ან პრევენციული მკურნალობის ადეკვატური ტესტირება გარანტირებულია შაკიკის სპეციფიკური მწვავე და პრევენციული თერაპიის ახალი თერაპიის დაწყებამდე.[88]

სოლისებრ-სასის კვანძის ბლოკადა

სოლისებრ-სასის კვანძი (SPG) არის ნერვული უჯრედების ჯგუფი, რომელიც დაკავშირებულია სამწვერა ნერვთან და მდებარეობს ცხვირის უკან. SPG ბლოკადა ინტრანაზალური მიდგომით (შპრიცზე დამაგრებული კათეტერების საშუალებით, რომელიც შეიცავს ანესთეტიკს, როგორიცაა ბუპივაკაინი), ეფექტურია შაკიკის და კლასტერული თავის ტკივილის მწვავე მკურნალობისთვის. კლასტერული თავის ტკივილის სამკურნალოდ შემუშავებულია ახალი SPG სტიმულაციის ხელსაწყოები. შეზღუდული კვლევები მიუთითებს, რომ ეს მიდგომა შეიძლება ეფექტური იყოს ქრონიკული შაკიკის სამკურნალოდ.[258][259]

ტრანსკრანიული მაგნიტური სტიმულაცია

ტრანსკრანიული მაგნიტური სტიმულაცია (TMS) დამტკიცებული იქნა მწვავე შაკიკის მკურნალობისთვის ა.შ.შ-ში და დიდ ბრიტანეთში. სისტემატური მიმოხილვები მხარს უჭერს მის გამოყენებას ეპიზოდური შაკიკის თავის ტკივილის სამკურნალოდ.[260][261] ტრანსკრანიული მაგნიტური სტიმულაცია (TMS) ჩანს ძალიან უსაფრთხო, არ აღრიცხულა სერიოზული გვერდითი ეფექტის შემთხვევები. ტრანსკრანიული მაგნიტური სტიმულაცია (TMS) არის არაინვაზიური, არ აქვს მედიკამენტებთან ზემოქმედება და გათვლილია პაციენტის მიერ სახლში მოხმარებაზე. ეფექტიანობა წააგავს ტრიპტანების ეფექტს, თუმცა არ არსებობს პირდაპირი შემადარებელი კვლევები მედიკამენტურ მკურნალობასთან აღნიშნული მეთოდის შესადარებლად. ტრანსკრანიული მაგნიტური სტიმულაციის (TMS) გამოყენება არ არის რეკომდებული იმპლანტირებული ელექტრონული მოწყობილობების მქონე პაციენტებში.

მელატონინი

ეპიფიზის დარღვევა მიჩნეულია შაკიკის მიზეზად და აღმოჩნდა, რომ მისი ჰორმონის, მელატონინის დონე დაბალია შაკიკის მქონე პაციენტებში. მელატონინის სეკრეციის დარღვევა შეიძლება იყოს უფრო ზოგადი ნევროლოგიური პათოლოგიის მარკერი, ან შეიძლება დააზიანოს კალციტონინის გენთან დაკავშირებული პეპტიდის (CGRP) რეგულაცია. ნაჩვენებია, რომ მელატონინი ამცირებს ტკივილს შაკიკის მქონე პაციენტებში პლაცებოსთან შედარებით, მცირე გვერდითი ეფექტებით.[262][263] ერთმა რანდომიზებულმა პლაცებოზე კონტროლირებადმა კვლევამ აჩვენა, რომ მელატონინი ისეთივე ეფექტურია, როგორც ამიტრიპტილინი შაკიკის პროფილაქტიკისთვის; გვერდითი ეფექტები უფრო ხშირი იყო ამიტრიპტილინის ჯგუფში, ვიდრე მელატონინის ან პლაცებოს ჯგუფში.[264] მელატონინის ეფექტურობის დასადგენად საჭიროა უფრო დიდი კლინიკური კვლევები.

ცხვირის და პერორალურად ინჰალირებული დიჰიდროერგოტამინის ფორმულირებები

დიჰიდროერგოტამინის ცხვირის სპრეი დამტკიცდა FDA-ს მიერ 2021 წელს მოზრდილებში შაკიკის მწვავე სამკურნალოდ აურათი ან მის გარეშე. მე-3 ფაზის ღია ეტიკეტირების კვლევაში, დიჰიდროერგოტამინის ცხვირის სპრეი აძლევდა სიმპტომებს სწრაფ შემსუბუქებას პაციენტების დაახლოებით ორ მესამედში და კარგად გადაიტანა.[265] დეჰიდროერგოტამინის პერორალური საინჰალაციო დოზაშეიძლება თავაზობდეს შაკიკის მქონე პაციენტებისთვის მკურნალობის უფრო მოსახერხებელ გზას ინტრამუსკულარულ და ინტრანაზალურ შეყვანასთან შედარებით. რანდომიზებულმა კონტროლირებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ დიჰიდროერგოტამინი ეფექტურია და კარგად აიტანება აურით ან აურის გარეშე შაკიკის მწვავე მკურნალობისთვის, პლაცებოსთან შედარებით.[266] ეს საშუალებები ჯერ არ არის კომერციულად ხელმისაწვდომი.

სიმვასტატინი და ვიტამინი D

ერთმა რანდომიზებულმა ორმაგად ბრმა კვლევამ, რომელიც ადარებდა სიმვასტატინსა და ვიტამინ D-ს და პლაცებოს, გამოავლინა თავის ტკივილი სიხშირის შესამჩნევი შემცირება სიმვასტატინისა და ვიტამინი D-ს ჯგუფში. იმედისმომცემობის მიუხედავად, სიმვასტატინის შესაძლო გვერდითმა ეფექტებმა შეიძლება შეზღუდოს პაციენტების დამყოლობა.[267]

კეფის ნერვის დიდი ბლოკადა ან აბლაცია

სისტემურმა მიმოხილვებმა დაასკვნეს, რომ კეფის ნერვის უფრო დიდი ბლოკადა მნიშვნელოვნად ამცირებს ტკივილის ინტენსივობას, შაკიკის სიხშირეს და ანალგეტიკების გამოყენებას შაკიკის მქონე პაციენტებში პლაცებოსთან შედარებით.[268][269]