მწერის ნაკბენი
- მიმოხილვა
- თეორია
- დიაგნოზი
- მართვა
- მეთვალყურეობა
- წყაროები
მკურნალობის ალგორითმი
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება
ანაფილაქსია/ანაფილაქტოიდური რეაქცია
გულ-ფილტვის შეფასება და დამხმარე ზომები
სასუნთქი გზები უნდა შენარჩუნდეს ღია მდგომარეობაში. სასუნთქი გზები შესაძლოა დაიხუროს წუთების განმავლობაში, როდესაც არის გარშემო ქსოვილის შეშუპება. პროფილაქტიკური ინტუბაცია უპირატესია კრიქოთიროტომიის დახმარებისთვის. ნებისმიერი სუბიექტური ნიშანი (მაგ. ყელის ან ხახის შეშუპება ან შევიწროება) ან ობიექტური ნიშანი (მაგ. სტრიდორი, ხრინწიანობა, ვიზუალურად ყიას ან ენის შეშუპება, ციანოზი) ჩვენებაა სასუნთქი გზების გადაუდებელი სამედიცინო მართვისთვის.
კარდიოვასკულარული კოლაფსის მკურნალობა უნდა მოხდეს აგრესიულად სითხეების რეჰიდრატაციით (იზოტონური ხსნარები, როგორიცაა 0.9% ნორმალური ფიზიოლოგიური ხსნარი ან რინგერის ლაქტატი) და ვაზოპრესორის ინფუზიით. ეს აუცილებელს ხდის მათ დაუყოვნებლივ გადაყვანას გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების ან კრიტიკული მოვლის განყოფილებაში.
პაციენტები, რომლებიც საჭიროებენ სასუნთქი გზების დახმარებას ან კარდიოვასკულარული კოლაფსის მკურნალობას უნდა მოთავსდნენ გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების ან კრიტიკული მოვლის დეპარტამენტში, რაც შეიძლება სწრაფად. რეაქციის სიმძიმის მიუხედავად, ანაფილაქსიის მქონე თითოეული პაციენტი უნდა იყოს დაკვირვების ქვეშ, სანამ ნიშნები და სიმპტომები სრულად კუპირდება.[2]Shaker MS, Wallace DV, Golden DBK, et al. Anaphylaxis-a 2020 practice parameter update, systematic review, and Grading of Recommendations, Assessment, Development and Evaluation (GRADE) analysis. J Allergy Clin Immunol. 2020 Apr;145(4):1082-123. https://www.jacionline.org/article/S0091-6749(20)30105-6/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32001253?tool=bestpractice.com
ადრენალინი(ეპინეფრინი)
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ყველა პაციენტმა, რომელსაც აქვს სისტემური რეაქციის ნიშნები, განსაკუთრებით ჰიპოტენზია, სასუნთქი გზების შეშუპება ან სუნთქვის გაძნელება, დაუყოვნებლივ უნდა მიიღოს ადრენალინი (ეპინეფრინი) ბარძაყის ანტეროლატერალურ კუნთებში.[49]Sicherer SH, Simons FE. Epinephrine for first-aid management of anaphylaxis. Pediatrics. 2017 Mar;139(3). http://pediatrics.aappublications.org/content/139/3/e20164006.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28193791?tool=bestpractice.com [50]Singletary EM, Charlton NP, Epstein JL, et al. Part 15: first aid: 2015 American Heart Association and American Red Cross guidelines update for first aid. Circulation. 2015 Nov 3;132(18 suppl 2):S574-89. http://circ.ahajournals.org/content/132/18_suppl_2/S574.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26473003?tool=bestpractice.com [51]Dinakar C. Anaphylaxis in children: current understanding and key issues in diagnosis and treatment. Curr Allergy Asthma Rep. 2012 Dec;12(6):641-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3492692 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22815131?tool=bestpractice.com [52]Sicherer SH, Leung DY. Advances in allergic skin disease, anaphylaxis, and hypersensitivity reactions to foods, drugs, and insects in 2014. J Allergy Clin Immunol. 2015 Feb;135(2):357-67. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25662305?tool=bestpractice.com [53]Sheikh A, Simons FE, Barbour V, et al. Adrenaline auto-injectors for the treatment of anaphylaxis with and without cardiovascular collapse in the community. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Aug 15;(8):CD008935. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD008935.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22895980?tool=bestpractice.com
დოზა შეიძლება განმეორდეს ყოველ 5-15 წუთში საჭიროებისამებრ.[26]Lieberman P, Kemp SF, Oppenheimer J, et al. The diagnosis and management of anaphylaxis: an updated practice parameter. J Allergy Clin Immunol. 2005;115(3 suppl 2):S483-523. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15753926?tool=bestpractice.com [1]Sampson HA, Muñoz-Furlong A, Campbell RL, et al. Second symposium on the definition and management of anaphylaxis: summary report - second National Institute of Allergy and Infectious Disease/Food Allergy and Anaphylaxis Network symposium. J Allergy Clin Immunol. 2006 Feb;117(2):391-7. http://www.jacionline.org/article/S0091-6749%2805%2902723-5/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16461139?tool=bestpractice.com [54]Sampson HA, Mendelson L, Rosen JP. Fatal and near-fatal anaphylactic reactions to food in children and adolescents. N Engl J Med. 1992 Aug 6;327(6):380-4. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199208063270603 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1294076?tool=bestpractice.com [55]Brown SG. Cardiovascular aspects of anaphylaxis: implications for treatment and diagnosis. Curr Opin Allergy Clin Immunol. 2005 Aug;5(4):359-64. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15985820?tool=bestpractice.com ბარძაყის ანტეროლიტერალურ ნაწილში ინექცია უპირატესია დელტისებრ ან კანქვეშა კუნთებში ინექციასთან შედარებით.[56]Simons FE, Gu X, Simons KJ. Epinephrine absorption in adults: intramuscular versus subcutaneous injection. J Allergy Clin Immunol. 2001 Nov;108(5):871-3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11692118?tool=bestpractice.com [57]Simons FE, Roberts JR, Gu X, et al. Epinephrine absorption in children with a history of anaphylaxis. J Allergy Clin Immunol. 1998 Jan;101(1 Pt 1):33-7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9449498?tool=bestpractice.com
თუ პაციენტს მძიმე ჰიპოტენზია აქვს, ინტრავენური ადრენალინი (ეპინეფრინი) უნდა მივცეთ. ადრენალინის (ეპინეფრინის) უწყვეტი ინფუზია, ტიტრირებით ეფექტის მიღებამდე, მხოლოდ გამოცდილ პრაქტიკოსებს შეუძლიათ განახორციელონ. ინტრავენური დოზის არცერთი რეჟიმი არ არის საყოველთაოდ აღიარებული.
2 ადრენალინის (ეპინეფრინის) ავტოინექცია უნდა გაკეთდეს ანაფილაქსიის ნებისმიერი ეპიზოდის შემდეგ.[2]Shaker MS, Wallace DV, Golden DBK, et al. Anaphylaxis-a 2020 practice parameter update, systematic review, and Grading of Recommendations, Assessment, Development and Evaluation (GRADE) analysis. J Allergy Clin Immunol. 2020 Apr;145(4):1082-123. https://www.jacionline.org/article/S0091-6749(20)30105-6/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32001253?tool=bestpractice.com [3]Simons FE, Ardusso LR, Bilò MB, et al. World Allergy Organization anaphylaxis guidelines: summary. J Allergy Clin Immunol. 2011 Mar;127(3):587-93.e1-22. https://www.jacionline.org/article/S0091-6749(11)00128-X/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21377030?tool=bestpractice.com [35]Lieberman P, Nicklas RA, Randolph C, et al. Anaphylaxis: a practice parameter update 2015. Ann Allergy Asthma Immunol. 2015 Nov;115(5):341-84. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26505932?tool=bestpractice.com [59]Medicines and Healthcare products Regulatory Agency. Adrenaline auto-injectors: updated advice after European review. Aug 2017 [internet publication]. https://www.gov.uk/drug-safety-update/adrenaline-auto-injectors-updated-advice-after-european-review პაციენტმა ან მომვლელმა ორივე უნდა ატაროს ყოველთვის და უნდა იცოდნენ როგორ გამოიყენონ ისინი.[49]Sicherer SH, Simons FE. Epinephrine for first-aid management of anaphylaxis. Pediatrics. 2017 Mar;139(3). http://pediatrics.aappublications.org/content/139/3/e20164006.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28193791?tool=bestpractice.com [60]Bilò MB, Cichocka-Jarosz E, Pumphrey R, et al. Self-medication of anaphylactic reactions due to Hymenoptera stings: an EAACI task force consensus statement. Allergy. 2016 Jul;71(7):931-43. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27060567?tool=bestpractice.com ანაფილაქსიის რისკის მქონე ბავშვებისთვის ადრენალინის (ეპინეფრინი) აუტოინექციები უნდა დაინიშნოს პერსონალიზებულ გადაუდებელ გეგმასთან შეთანხმებით.[49]Sicherer SH, Simons FE. Epinephrine for first-aid management of anaphylaxis. Pediatrics. 2017 Mar;139(3). http://pediatrics.aappublications.org/content/139/3/e20164006.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28193791?tool=bestpractice.com [61]Wang J, Sicherer SH. Guidance on completing a written allergy and anaphylaxis emergency plan. Pediatrics. 2017 Mar;139(3). http://pediatrics.aappublications.org/content/139/3/e20164005.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28193793?tool=bestpractice.com AAP: allergy and anaphylaxis emergency plan Opens in new window
პირველადი პარამეტრები
ადრენალინი(ეპინეფრინი): 0.3 - 0.5 მგ (1:1000 ხსნარი) კუნთებში ყოველ 5-15 წუთში; 0.1 მგ (1: 10000 სხნარი) ინტრავენურად ყოველ 5 წუთში; 1-4 მიკროგრამი/წუთში (1:10000 ხსნარი) ინტრავენური ინფუზია
კორტიკოსტეროიდი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
კორტიკოსტეროიდებით მკურნალობა ამცირებს სისხლძარღვების გამტარიანობას და აქვეითებს იმუნურ პასუხს გამომწვევი ანტიგენის მიმართ. ეფექტები ყოვნდება, შესაბამისად მკურნალობა უნდა დავიწყოთ რაც შეიძლება ადრე.
კორტიკოსტეროიდებით მკურნალობა უნდა გაგრძელდეს 3დან-5 დღემდე. კორტიკოსტეროიდებზე წარსულში დამოკიდებულების ან თირკმელზედა ჯირკვლის უკმარისობის არ მქონე პაციენტებში არ არის საჭირო დოზის თანდათანობით შემცირება.
ქრონიკული კორტიკოსტეროიდების გამოყენებისას,წარსულში კორტიკოსტეროიდებზე დამოკიდებულებისას,თირკმელზედა ჯირკვლის უკმარისობისას ან უკუქცევის ეფექტის რისკისას საჭიროა მკურნალობის თანდათანობითი შეწყვეტისას ინტენსიური მეთვალყურეობა. პერორალური პრედნიზოლონის დოზის ნელი შემცირება ამ მიზანს ემსახურება.
მონცემები,რომლებიც ხელს უწყობს კორტიკოსტეროიდების გამოყენებას შეზღუდულია კონტროლირებადი კვლევების ჩატარების სირთულეებიდან გამომდინარე[42]Choo KJ, Simons FE, Sheikh A. Glucocorticoids for the treatment of anaphylaxis. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Apr 18;(4):CD007596. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD007596.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22513951?tool=bestpractice.com მიუხედავად ამისა, კორტიკოსტეროიდებით მკურნალობა რჩება ერთ-ერთ მთავარ თერაპიად.[42]Choo KJ, Simons FE, Sheikh A. Glucocorticoids for the treatment of anaphylaxis. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Apr 18;(4):CD007596. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD007596.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22513951?tool=bestpractice.com [43]Sheikh A, Shehata YA, Brown SG, et al. Adrenaline (epinephrine) for the treatment of anaphylaxis with and without shock. Cochrane Database Syst Rev. 2008 Oct 8;(4):CD006312. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD006312.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18843712?tool=bestpractice.com [65]Liyanage CK, Galappatthy P, Seneviratne SL. Corticosteroids in management of anaphylaxis; a systematic review of evidence. Eur Ann Allergy Clin Immunol. 2017 Sep;49(5):196-207. https://www.doi.org/10.23822/EurAnnACI.1764-1489.15 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28884986?tool=bestpractice.com [2]Shaker MS, Wallace DV, Golden DBK, et al. Anaphylaxis-a 2020 practice parameter update, systematic review, and Grading of Recommendations, Assessment, Development and Evaluation (GRADE) analysis. J Allergy Clin Immunol. 2020 Apr;145(4):1082-123. https://www.jacionline.org/article/S0091-6749(20)30105-6/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32001253?tool=bestpractice.com
ეს პაციენტები საჭიროებს ექიმის მიერ ინტენსიურ მეთვალყურეობას.
პირველადი პარამეტრები
მეთილპრედნიზოლონ ნატრიუმ სუქცინატი: 125 მგ ინტრავენურად ყოველ 6 საათში
ან
პრენდიზოლონი: 60 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ
H1 ანტაგონისტები + H2 ანტაგონისტები
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
H1 ანტაგონისტები წინააღმდეგობას უწევს ჰისტამინის გამოთავისუფლებას უჯრედის რეცეპტორებზე, ამცირებს ქავილს, ერითემას და გამონაყარს. შესაძლოა სედაციური ან არასედაციური H1 ანტაგონისტების გამოყენება. ეს წამლები უნდა გაგრძელდეს დაახლოებით 3 დღე ალერგიული რეაქციის შემდეგ და შესაძლებელია მათი შემცირება პაციენტის მიერ სიმპტომების სიმძიმის მიხედვით. H2 ანტაგონისტების გამოყენება შესაძლებელია ანტიჰისტამინური ეფექტის შემდგომი გაძლიერებისთვის.
პირველადი პარამეტრები
დიფენჰიდრამინი: 50 მგ პერორალურად/ინტრავენურად ყოველ 6 საათში
იყოს
ლორატადინი: 10 მგ პერორულად დღეში ერთხელ
იყოს
ცეტრიზინი: 10 მგ პერორულად დღეში ერთხელ
--და--
ციმეტიდინი: 300 მგ ინტრავენურად, ერთჯერადი დოზით
საინჰალაციო სალბუტამოლი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
პერსისტენტული რესპირატორული სიმპტომები ადრენალინის (ეპინეფრინის) მიღების შემდეგ შესაძლოა გაუმჯობესდეს ინჰალაციური ბეტა -2 აგონისტების მიერ.[62]Joint Task Force on Practice Parameters; American Academy of Allergy, Asthma and Immunology; American College of Allergy, Asthma and Immunology; Joint Council of Allergy, Asthma and Immunology. The diagnosis and management of anaphylaxis: an updated practice parameter. J Allergy Clin Immunol. 2005 Mar;115(3 suppl 2):S483-523. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15753926?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
სალბუტამოლი საინჰალაციო: 2.5დან-5 მგ მდე საინჰალაციო ყოველ 20 წუთში 3 დოზა, ამის შემდეგ 2.5დან-10 მგ მდე საინჰალაციო ყოველ 1-4 საათში საჭიროებისამებრ
ნესტარის მოშორება
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
უნდა მოხდეს ნარჩენი ნესტარის მოშორება, ვინაიდან შეიძლება ისევ შეიცავდეს შხამს. ტრადიციული სწავლების მითითებაა, რომ დანესტრილ ადგილზე მოჭერამ (მაგ. პინცეტით) შესაძლოა განაპირობოს პაციენტში კიდევ უფრო დიდი ოდენობით შხამის შეშვება. ნესტარი უნდა მოშორდეს ფრთხილად პლასტიკური ბარათის კიდით ნესტრის მოფხეკით ( მართვის მოწმობით ან მსგავსი ნივთით). უახლოესი კვლევებისას დაისვა კითხვა და მითითებაა რომ ნესტარის მოშორების დრო უფრო მეტად მნიშვნელოვანია ვიდრე მეთოდი, რომლითაც შხამის ინექცია მინიმუმამდე მცირდება.[41]Visscher P, Vetter RS, Camazine S. Removing bee stings. Lancet. 1996 Aug 3;348(9023):301-2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8709689?tool=bestpractice.com
ანთების საწინააღდეგო არასტეროიდული მედიკამენტები
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
იბუპროფენით ან ნაპროქსენით მკურნალობას შეუძლია შეამციროს შეშუპება და ტკივილი ნაკბენის ან დანესტვრის ადგილზე.
სიმპტომების სიმძიმის მიხედვით ამ წამლების თანდათანობითი შემცირება შესაძლებელია პაციენტების მიერ.
სიფრთხილეა საჭირო პაციენტებთან, რომლებიც ამჟამად იღებენ ასპირინს ან ანტიკოაგულანტებს, ამ წამლებზე სენსიტიურობის მქონე პაციენტებთან ან წყლულის, გასტროინტესტინური სისხლდენის ან თრომბოემბოლიური დაავადების რისკის მქონე პაციენტებთან.
პირველადი პარამეტრები
იბუპროფენი: 300-400 მგ პერორალურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმია 2400 მგ/დღეში
მეორეული ვარიანტები
ნაპროქსენი: 250-500 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმ 1250 მგ/დღეში
გლუკაგონი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ბეტა ბლოკერებით ნამკურნალებ პაციენტებს შესაძლოა ჰქონდეთ ბეტა აგონისტებით მკურნალობისადმი რეზისტენტობა.
გლუკაგონი მუშაობს ადრენერგული რეცეპტორების გვერდის ავლით და პირდაპირ ააქტიურებს ციკლურ ადენოზინ მონოფოსფატს ინტრაცელულარულად.
დანიშნეთ პაციენტში,რომელიც არ პასუხობს ბეტა აგონისტებით მკურნალობას.
გლუკაგონი ხშირად იწვევს გულისრევასა და ღებინებას, რომელსაც შემდეგ შესაძლოა სწრაფად დასჭირდეს სასუნთქი გზის კონტროლი.
პირველადი პარამეტრები
გლუკაგონი: საწყისად 1-2 მგ ინტრავენურად 5 წუთის განმავლობაში,პასუხიდან გამომდინარე შესაძლებელია განმეორება, შემდეგ 0.005დან -0.05 მგ/წთ ინფუზია; უფრო მაღალი დოზირების შესახებ მითითებისთვის დაუკავშირდის სპეციალისტს.
ანტი-ემეტური საშუალება
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
გლუკაგონი ხშირად იწვევს გულისრევასა და ღებინებას, რომელსაც შემდეგ შესაძლოა სწრაფად დაჭირდეს სასუნთქი გზის კონტროლი.
ღებინების საწინააღმდეგო საშუალებების გამოყენება შესაძლებელია გლუკაგონით მკურნალობასთან ერთად.
მეტროკლოპრამიდი უნდა გაგრძელდეს მხოლოდ 5 დღემდე იმისთვის რომ შემცირდეს ნევროლოგიური და სხვა არასასურველი ეფექტების რისკი.[66]European Medicines Agency. European Medicines Agency recommends changes to the use of metoclopramide. Jul 2013 [internet publication]. http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages/news_and_events/news/2013/07/news_detail_001854.jsp
პირველადი პარამეტრები
მეტოკლოპრამიდი: 10 მგ ინტრავენურად ყოველ 8 საათში საჭიროებისამებრ მაქსიმუმ 5 დღის განმავლობაში, მაქსიმუმია 30 მგ/დღეში
ან
ონდანსეტრონი: 8 მგ ინტრავენურად ყოველ 8 საათში საჭიროებისამებრ
ადგილობრივი რეაქცია
დამხმარე მკურნალობა
ადგილობრივი ტკივილი და შეშუპება ნაკბენის ან დანესტვრის ადგილზე შესაძლოა შემცირდეს ყინულის დადებით. პაკეტს უნდა ჰქონდეს ქსოვილის ბარიერი კანსა და ყინულს შორის რათა მოხდეს ადგილობრივი ქსოვილის დაზიანების პრევენცია. გავრცელებული რეჟიმია ყინულის საფენის დადება და მოშორება 15 წუთიანი ინტერვალებით.
საჭიროა ჭრილობის დასუფთავება საპნითა და წყლით და უნდა მოხდეს ტეტანუსის სტატუსის შემოწმება.
ნესტარის მოშორება
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
უნდა მოხდეს ნარჩენი ნესტარის მოშორება, ვინაიდან შეიძლება ისევ შეიცავდეს შხამს. ტრადიციული სწავლების მითითებაა, რომ დანესტრილ ადგილზე მოჭერამ (მაგ. პინცეტით) შესაძლოა განაპირობოს პაციენტში კიდევ უფრო დიდი ოდენობით შხამის შეშვება. ნესტარი უნდა მოშორდეს ფრთხილად პლასტიკური ბარათის კიდით ნესტრის მოფხეკით ( მართვის მოწმობით ან მსგავსი ნივთით). უახლოესი კვლევებისას დაისვა კითხვა და მითითებაა რომ ნესტარის მოშორების დრო უფრო მეტად მნიშვნელოვანია ვიდრე მეთოდი, რომლითაც შხამის ინექცია მინიმუმამდე მცირდება.[41]Visscher P, Vetter RS, Camazine S. Removing bee stings. Lancet. 1996 Aug 3;348(9023):301-2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8709689?tool=bestpractice.com
კორტიკოსტეროიდი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
კორტიკოსტეროიდებით მკურნალობა ამცირებს სისხლძარღვების გამტარიანობას და აქვეითებს იმუნურ პასუხს გამომწვევი ანტიგენის მიმართ. ეფექტები ყოვნდება, შესაბამისად მკურნალობა უნდა დავიწყოთ რაც შეიძლება ადრე.
კორტიკოსტეროიდებით მკურნალობა უნდა გაგრძელდეს 3დან-5 დღის განმავლობაში ზომიერიდან მძიმე ფორმის რეაქციების მქონე პაციენტებში. კორტიკოსტეროიდებზე წარსულში დამოკიდებულების ან თირკმელზედა ჯირკვლის უკმარისობის არ მქონე პაციენტებში არ არის საჭირო დოზის თანდათანობით შემცირება.
ქრონიკული კორტიკოსტეროიდების გამოყენებისას,წარსულში კორტიკოსტეროიდებზე დამოკიდებულებისას,თირკმელზედა ჯირკვლის უკმარისობისას ან უკუქცევის ეფექტის რისკისას საჭიროა მკურნალობის თანდათანობითი შეწყვეტისას ინტენსიური მეთვალყურეობა. პერორალური პრედნიზოლონის დოზის ნელი შემცირება ამ მიზანს ემსახურება.
მონცემები,რომლებიც ხელს უწყობს კორტიკოსტეროიდების გამოყენებას შეზღუდულია კონტროლირებადი კვლევების ჩატარების სირთულეებიდან გამომდინარე[42]Choo KJ, Simons FE, Sheikh A. Glucocorticoids for the treatment of anaphylaxis. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Apr 18;(4):CD007596. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD007596.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22513951?tool=bestpractice.com მიუხედავად ამისა, კორტიკოსტეროიდებით მკურნალობა რჩება ერთ-ერთ მთავარ თერაპიად.[42]Choo KJ, Simons FE, Sheikh A. Glucocorticoids for the treatment of anaphylaxis. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Apr 18;(4):CD007596. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD007596.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22513951?tool=bestpractice.com [43]Sheikh A, Shehata YA, Brown SG, et al. Adrenaline (epinephrine) for the treatment of anaphylaxis with and without shock. Cochrane Database Syst Rev. 2008 Oct 8;(4):CD006312. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD006312.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18843712?tool=bestpractice.com [67]Liyanage CK, Galappatthy P, Seneviratne SL. Corticosteroids in management of anaphylaxis; a systematic review of evidence. Eur Ann Allergy Clin Immunol. 2017 Sep;49(5):196-207. https://www.doi.org/10.23822/EurAnnACI.1764-1489.15 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28884986?tool=bestpractice.com [2]Shaker MS, Wallace DV, Golden DBK, et al. Anaphylaxis-a 2020 practice parameter update, systematic review, and Grading of Recommendations, Assessment, Development and Evaluation (GRADE) analysis. J Allergy Clin Immunol. 2020 Apr;145(4):1082-123. https://www.jacionline.org/article/S0091-6749(20)30105-6/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32001253?tool=bestpractice.com
ეს პაციენტები საჭიროებს ექიმის მიერ ინტენსიურ მეთვალყურეობას.
პირველადი პარამეტრები
მეთილპრედნიზოლონ ნატრიუმ სუქცინატი: 125 მგ ინტრავენურად ყოველ 6 საათში
ან
პრენდიზოლონი: 60 მგ/დღეში პერორალურად
H1 ანტაგონისტები + H2 ანტაგონისტები
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
H1 ანტაგონისტები წინააღმდეგობას უწევს ჰისტამინის გამოთავისუფლებას უჯრედის რეცეპტორებზე, ამცირებს ქავილს, ერითემას და გამონაყარს. შესაძლოა სედაციური ან არასედაციური H1 ანტაგონისტების გამოყენება. ეს წამლები უნდა გაგრძელდეს დაახლოებით 3 დღე ალერგიული რეაქციის შემდეგ და შესაძლებელია მათი შემცირება პაციენტის მიერ სიმპტომების სიმძიმის მიხედვით. H2 ანტაგონისტების გამოყენება შესაძლებელია ანტიჰისტამინური ეფექტის შემდგომი გაძლიერებისთვის.
პირველადი პარამეტრები
დიფენჰიდრამინი: 50 მგ პერორალურად/ინტრავენურად ყოველ 6 საათში
იყოს
ლორატადინი: 10 მგ პერორულად დღეში ერთხელ
იყოს
ცეტრიზინი: 10 მგ პერორულად დღეში ერთხელ
--და--
ციმეტიდინი: 300 მგ ინტრავენურად, ერთჯერადი დოზით
ანთების საწინააღდეგო არასტეროიდული მედიკამენტები
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
იბუპროფენით ან ნაპროქსენით მკურნალობას შეუძლია შეამციროს შეშუპება და ტკივილი ნაკბენის ან დანესტვრის ადგილზე.
სიმპტომების სიმძიმის მიხედვით ამ წამლების თანდათანობითი შემცირება შესაძლებელია პაციენტების მიერ.
სიფრთხილეა საჭირო პაციენტებთან, რომლებიც ამჟამად იღებენ ასპირინს ან ანტიკოაგულანტებს, ამ წამლებზე სენსიტიურობის მქონე პაციენტებთან ან წყლულის, გასტროინტესტინური სისხლდენის ან თრომბოემბოლიური დაავადების რისკის მქონე პაციენტებთან.
პირველადი პარამეტრები
იბუპროფენი: 300-400 მგ პერორალურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმია 2400 მგ/დღეში
მეორეული ვარიანტები
ნაპროქსენი: 250-500 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმ 1250 მგ/დღეში
დამატებითი ტკივილგამაყუჩებელი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
მსუბუქიდან საშუალომდე სიმძიმის ტკივილი ხშირად პასუხობს პარაცეტამოლით ან ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატებით მკურნალობას.
პერორალური ოპიოიდები შესაძლოა საჭირო გახდეს უფრო მძიმე ფორმის ნაკბენისთვის, ან იმ პაციენტებისთვის, რომელთაც ტკივილის ნაკლები შემწყნარებლობა აქვთ.
ზომიერი ან საშუალო სიმძიმის მოწამვლამ შესაძლოა გამოიწვიოს მძიმე ტკივილი დაზიანებულ კიდურში ან გენერალიზებული სახის ტკივილი. ტკივილმა, რომელიც გადაეცემა გულმკერდის ან მუცლის არეში შესაძლოა არიოს დიაგნოსტიკური სურათი, შესაძლოა საჭირო გახდეს მიოკარდიუმის იშემიის ან მწვავე მუცლის გამორიცხვა. ტკივილის საკონტროლოდ პაციენტებს შესაძლოა დასჭირდეთ მაღალ დოზიანი ინტრავენური ოპიოიდები.
პირველადი პარამეტრები
პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად/რექტულად ყოველ 4-6 საათში საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმია 4000 მგ/დღეში
მეორეული ვარიანტები
პარაცეტამოლი/ჰიდროკოდონი: 5-10 მგ პერორალურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისას
მეტი პარაცეტამოლი/ჰიდროკოდონიდოზა მიმართულია ჰიდროკოდომის კომპონენტისადმი. პარაცეტამოლის კომპონენტის მაქსიმუმი 4000მგ/დღეში
იყოს
ოქსიდოკონი: 5-10 მგ პერორალურად ყოველ 8 საათში საჭიროებისამებრ
მესამე ვარიანტები
მორფინის სულფატი: 10-30 მგ პერორალურად (დაუროვნებლივი გამოდევნით) ყოველ 3-4 საათში საჭიროებისამებრ; 2.5დან - 10 მგ მდე ინტრავენურად ყოველ 2-6 საათში საჭიროებისამებრ.
ბენზოდიაზეპინი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ზომიერმა ან მძიმე მოშხამვამ შესაძლოა გამოიწვიოს ძლიერი ტკივილი და კუნთების სპაზმი დაზიანებულ კიდურში ან გენერალიზებული სახის ტკივილი. მუცლის მძიმე ფორმის სპაზმების გაყუჩება შესაძლებელია ბენზოდიაზეპინებით.
პირველადი პარამეტრები
დიაზეპამი: 2-10 მგ პერორალურად ორიდან-ოთხჯერ დღეში
ბეტა ბლოკერები
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
შესაძლოა განვითარდეს ტაქიკარდია და ჰიპერტენზია, მაგრამ როგორც წესი ალაგდება, როგორც კი ტკივილი გადამისამართდება. იმ პაციენტებში,რომლებმაც შესაძლოა ვერ შეიწყნაროს ეს ეფექტები, ბეტა ბლოკერები იქნება მისაღები მკურნალობა.
სისხლის წნევისა და გულისცემის პიკები გარდამავალია. ისინი ხშირად ლაგდება სპონტანურად ან ნაკბენთან ან დანესტვრასთან დაკავშირებული ტკივილის ან შფოთვის მკურნალობის შემდეგ.
ინტრავენური წამლები უფრო მჭიდრო კონტროლის საშუალებას იძლევა და ამცირებს უყურადღებობის გამო ხანგრძლივი მოქმედების მქონე წამლების არაადეკვატურად გადაჭარბებული დოზის მიღების შანსს. შემთხვევით გადაჭარბებულმა დოზამ შესაძლოა გამოიწვიოს არტერიული წნევის ან გულისცემის სიხშირის დაქვეითება სახიფათოდ დაბალ დონემდე.
პირველადი პარამეტრები
ლაბეტალოლი: 20 მგ ინტრავენური ბოლუსი, შემდეგ 40-80 მგ ყოველ 10 წუთში პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმი 300 მგ ჯამური დოზა.
შხამის საწინააღმდეგო საშუალება
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
მარკეტებში ხელმისაწვდომია შავი ქვრივი ობობას შხამის საწინააღმდეგო რამდენიმე პრეპარატი.[45]Isbister GK, Graudins A, White J, et al. Antivenom treatment in arachnidism. J Toxicol Clin Toxicol. 2003;41(3):291-300. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12807312?tool=bestpractice.com [46]Dart RC, Bogdan G, Heard K, et al. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of a highly purified equine F(ab)2 antibody black widow spider antivenom. Ann Emerg Med. 2013 Apr;61(4):458-67. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23380292?tool=bestpractice.com მიუხედავად იმისა რომ ნაკბენით გამოწვეული სიკვდილობა ძალიან იშვიათია, შხამის საწინააღმდენო პრეპარატით მკურნალობამ შესაძლოა მცირედ შეამციროს ტკივილი და სიმპტომების ხანგრძლივობა. ჩვენება შესაძლოა მოიცავდეს ტკივილის გაგრძელება ან მძიმე ფორმის ტკივილი მიუხედავად ტკივილგამაყუჩებლებით აგრესიულად მკურნალობისა, აუტონომიური არასტაბილობა ( ტაქიკარდია და ჰიპერტენზია) გულისრევისა და ღებინების გაგრძელება, სუნთქვის უკმარისობა და სწრაფად პროგრესირებადი სიმპტომები. მკურნალობის სარგებელმა უნდა გადაწონოს შხამის საწინააღმდეგო პრეპარატით მკურნალობის უსაფრთხოება.[47]Isbister GK, Page CB, Buckley NA, et al; RAVE Investigators. Randomized controlled trial of intravenous antivenom versus placebo for latrodectism: the second Redback Antivenom Evaluation (RAVE-II) study. Ann Emerg Med. 2014 Dec;64(6):620-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24999282?tool=bestpractice.com მიუხედავად იმისა რომ იშვიათია, რეაქციებია შრატისმიერი დაავადება და სიცოცხლისთვის საშიში ანაფილაქსია.
აშშ-ს გარდა სხვა ქვეყნებში შხამის საწინააღმდეგო პრეპარატი უფრო ხშირად გამოიყენება და როგორც ჩანს უსაფრთხოების კარგი პროფილი აქვს.[24]Clark RF, Wethern-Kestner S, Vance MV, et al. Clinical presentation and treatment of black widow spider envenomation: a review of 163 cases. Ann Emerg Med. 1992 Jul;21(7):782-7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1351707?tool=bestpractice.com [68]Soh SY, Rutherford G. Evidence behind the WHO guidelines: hospital care for children: should s/c adrenaline, hydrocortisone or antihistamines be used as premedication for snake antivenom? J Trop Pediatr. 2006 Jun;52(3):155-7. http://tropej.oxfordjournals.org/cgi/content/full/52/3/155 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16702170?tool=bestpractice.com
დამატებითი ტკივილგამაყუჩებელი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ტკივილის კონტროლი შესაძლებელი პარაცეტამოლით ან ოპიოიდით.
პირველადი პარამეტრები
პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად/რექტულად ყოველ 4-6 საათში საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმია 4000 მგ/დღეში
მეორეული ვარიანტები
პარაცეტამოლი/ჰიდროკოდონი: 5-10 მგ პერორალურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისას
მეტი პარაცეტამოლი/ჰიდროკოდონიდოზა მიმართულია ჰიდროკოდომის კომპონენტისადმი. პარაცეტამოლის კომპონენტის მაქსიმუმი 4000მგ/დღეში
იყოს
ოქსიდოკონი: 5-10 მგ პერორალურად ყოველ 8 საათში საჭიროებისამებრ
მესამე ვარიანტები
მორფინის სულფატი: 10-30 მგ პერორალურად (დაუროვნებლივი გამოდევნით) ყოველ 3-4 საათში საჭიროებისამებრ; 2.5დან - 10 მგ მდე ინტრავენურად ყოველ 2-6 საათში საჭიროებისამებრ.
დაპსონი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
მიუხედავათ მათი რეპუტაციისა, recluse ობობების ნაკბენის მხოლოდ მცირე რაოდენობა პროგრესირებს და ხდება ნეკროზული.[25]Swanson DL, Vetter RS. Bites of brown recluse spiders and suspected necrotic arachnidism. N Engl J Med. 2005 Feb 17;352(7):700-7.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15716564?tool=bestpractice.com
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ყავისფერი recluse (Loxosceles სახეობები) შხამით განპირობებული დაზიანებებიCourtesy of Theodore Freeman [Citation ends].[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ყავისფერი recluse (Loxosceles სახეობები) შხამით განპირობებული დაზიანებებიCourtesy of Theodore Freeman [Citation ends].
დაფსონით მკურნალობა გამოიყენება ნეკროზის პრევენციისთვის ან ნელი განვითარებისთვის და ნეკროზული დაზიანებისას ტკივილის შესამცირებლად. კონტროლირებადი კვლევები არ ჩატარებულა ადამიანებში. ცხოველებში კვლევების მონაცემები საკამათოა.[23]Vetter RS, Isbister GK. Medical aspects of spider bites. Ann Rev Entomol. 2008;53:409-29. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17877450?tool=bestpractice.com
საჭიროა პაციენტების სკრინინგი გლუკოზა-6-ფოსფატ-დეჰიდროგენაზას დეფიციტისთვის. ასეთ პაციენტებში დაფსონს შეუძლია გამოიწვიოს მძიმე ფორმის ჰემოლიზური ანემია. სკრინინგი როგორც წესი ხელმისაწვდომია 1 დღეში და არ არის აუცილებელი დაფსონით მკურნალობის დაუყოვნებლივ დაწყება.
პირველადი პარამეტრები
დაპსონი: 50 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ 10 დღის განმავლობაში
ქირურგიული დამუშავება + ემპირიული ანტიბიოტიკები
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ნეკროზის გაგრძელებისას შესაძლოა საჭირო გახდეს ქირურგიული დამუშავება და შემდგომ კანის გადანერგვა სრული შეხორცებისთვის, თუმცა ეს იშვიათად ხდება. ნეკროზული ქსოვილი წარმოადგენს მეორეული ინფექციისთვის პირველად სუბსტრატს. პაციენტებს უნდა ჰქონდეთ ინფორმაცია ჭრილობის მოვლის შესახებ და უნდა ცნობდნენ ინფექციის ნიშნებს (მაგ. ცხელება, ჩირქრის წარმოქმნა).
ანტიბიოტიკებით მკურნალობა ხშირად ემპირიულად იწყება, ვინაიდან ობობას ნაკბენის დიაგნოზი ხშირად არაზუსტია და ინფექცია არის ძირითადად განსახილველი დიფერენციალური დიაგნოზების სიიდან. ანტიბიოტიკების დაფარვა უნდა იყოს შესაბამისი ცელულიტისთვის ისევე როგორც საზოგადოებაში შეძენილი მეთიცილინ რეზისტენტული ოქროსფერი სტაფილოკოკის მგრძნობიარე დამახასიათებელი სურათისთვის.
მეორადი ინფექცია: იმუნოკომპეტენტურობა; დაბალი MRSA რისკი
ანტიბიოტიკები
ანტიბიოტიკები უნდა დაინიშნოს მხოლოდ ინფექციის ნიშნებისა და სიმპტომების შემთხვევაში.[64]National Institute for Health and Care Excellence. Insect bites and stings: antimicrobial prescribing. NICE guideline (NG182). Sept 2020 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng182 ანტიბიოტიკები მიმართული უნდა იყოს კანის გავრცელებული პათოგენების წინააღმდეგ ( სტაფილოკოკური და სტრეპტოკოკური სახეობები) და ასევე იმართოს ადგილობრივი რეზისტენტობის დამახასიათებელი სურათის მიხედვით.
როგორც წესი საკმარისია მკურნალობა 7დან-10 დღემდე' ხანგრძლივობით.
არაბეტალაქტამური ანტიბიოტიკები რეკომენდებულია პენიცილინზე მძიმე ფორმის ალერგიის მქონე პაციენტებში.
შავი ქვრივი ობობას ნაკბენი არ ნეკროზდება და ანტიბიოტიკები არ არის საჭირო გარდა იმ შემთხვევისა თუ არ განვითარდა მეორეული ინფექცია შემდეგი რამდენიმე დღის განმავლობაში.
პირველადი პარამეტრები
ცეფალექსინი: 250-500 მგ პერორალურად, ყოველ 6 საათში ერთხელ
ან
ფლუკლოქსაკალინი: 250 მგ პერორალურად ყოველ 6 საათში
ან
დიკლოქსაცილინი: 250 მგ პერორალურად ყოველ 6 საათში
ან
ნაფცილინი: 1-2გ ინტრავენურად ყოველ 4 საათში ერთხელ
ან
ცეფაზოლინი: 1-2 გ ინტრავენურად 8 საათში ერთხელ
მეორეული ვარიანტები
კლინდამიცინი: 300-450 მგ პერორალურად ყოველ 6 საათში
ან
ლინეზოლიდი: 600 მგ ინტრავენურად, 12 საათში ერთხელ
ან
ვანკომიცინი: 15 მგ/კგ ინტრავენურად ყოველ 12 სთ-ში ერთხელ
ან
დაპტომიცინი: 4 მგ/კგ ინტრავენურად დღეში ერთხელ
აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას