აუტოიმუნური ჰეპატიტი

აუტოიმუნური ჰეპატიტის ეტიოლოგია უცნობია. სავარაუდოდ, ეს მდგომარეობა რამდენიმე ფაქტორს შორის რთული ურთიერთქმედების შედეგია.

გენეტიკური განწყობა

ადამიანის ლეიკოციტური ანტიგენის (HLA) გენები ძირითადი ჰისტოშეთავსებადობის კომპლექსში, რომელიც მდებარეობს მე-6 ქრომოსომის მოკლე მკლავზე, როგორც ჩანს, დომინანტურ როლს თამაშობს დაავადებისადმი მიდრეკილებაში. უტოიმუნური ჰეპატიტი ტიპი 1 დაკავშირებულია ადამიანის ლეიკოციტარულ ანტიგენთან (HLA)- DR3-თან (რაც HLA- B8-ისა და HLA-A1-ის დისბალანსთანაა კავშირში) და HLA-DR4 თან, ხოლო ტიპი 2 ასოცირებულია HLA-DQB1 და HLA-DRB-თან. გენოტიპირებამ დაადასტურა HLA-DRB1*0301, HLA-DRB3*0101, DQA1*0501, და DQB1*020-ის მაღალი სიხშირე, და HLA-DRB1*0401-თან მეორეული კავშირი.[3]Krawitt EL. Autoimmune hepatitis. N Engl J Med. 2006 Jan 5;354(1):54-66. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16394302?tool=bestpractice.com [15]Czaja AJ. Autoimmune liver disease. Curr Opin Gastroenterol. 2006 May;22(3):234-40. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16550037?tool=bestpractice.com ასევე არსებობს მტკიცებულება სხვა, არა-HLA ადგილმდებარეობის როლის შესახებ, რომელიც აკოდირებს კომპლემენტის ფაქტორებს, იმუნოგლობულინებსა და T-უჯრედების რეცეპტორებს.

გარემოს მაპროვოცირებელი აგენტები

ესენი კვლავ უცნობია, მაგრამ შესაძლოა იყოს:[3]Krawitt EL. Autoimmune hepatitis. N Engl J Med. 2006 Jan 5;354(1):54-66. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16394302?tool=bestpractice.com [15]Czaja AJ. Autoimmune liver disease. Curr Opin Gastroenterol. 2006 May;22(3):234-40. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16550037?tool=bestpractice.com [16]Jenkins A, Austin A, Hughes K, et al. Infliximab-induced autoimmune hepatitis. BMJ Case Rep. 2021 May 24;14(5):e239944. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34031069?tool=bestpractice.com [17]Franco DL, Kale S, Lam-Himlin DM, et al. Black cohosh hepatotoxicity with autoimmune hepatitis presentation. Case Rep Gastroenterol. 2017 Jan-Apr;11(1):23-8. https://www.karger.com/Article/FullText/452735 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28203134?tool=bestpractice.com

• ვირუსები: წითელას ვირუსი, ციტომეგალოვირუსი, ჰეპატიტის ვირუსები (A,C,D) და ებშტეინ ბარის ვირუსი

• წამლები: ოქსიფენისატინი, მინოციკლინი, ტიკრინაფენი, დიჰიდრალაზინი, მეთილდოპა, ნიტროფურანტოინი, დიკლოფენაკი, ატორვასტატინი, ინტერფერონი, პემოლინი, ინფლიქსიმაბი და ეზეტიმიბი.

• მცენარეული აგენტები: შავი cohosh და dai-saiko-to.

აუტო-ანტიგენები

მთავარი კანდიდატებია: ასიალოგლიკოპროტეინის რეცეპტორი (ASGP-R) ASGP-R-ის საწინააღმდეგო ანტისხეულებისათვის, ციტოქრომ P450 2D6 (CYP2D6) anti-ღვიძლის თირკმლის მიკროსომული-1 (anti-LKM-1) აუტოანტისხეულებისთვის, 1 UDP-გლუკურონოზილტრანსფერაზა anti-LKM-3 აუტოანტისხეულებისთვის, UGA-მასუპრესირებელი tRNA-დაკავშირებული პროტეინი და ფორმიმინოტრანსფერაზა ციკლოდეამინაზა anti-soluble ღვიძლის ანტიგენისთვის /ღვიძლის პანკრეასი (anti-SLA/LP), და anti-liver ციტოზოლ სპეციფიკური (anti-LC1) აუტოანტისხეულები.[2]Zachou K, Rigopoulou E, Dalekos GN. Autoantibodies and autoantigens in autoimmune hepatitis: important tools in clinical practice and to study pathogenesis of the disease. J Autoimmune Dis. 2004 Oct 15;1(1):2. https://jautoimdis.biomedcentral.com/articles/10.1186/1740-2557-1-2 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15679907?tool=bestpractice.com [3]Krawitt EL. Autoimmune hepatitis. N Engl J Med. 2006 Jan 5;354(1):54-66. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16394302?tool=bestpractice.com

იმუნომარეგულირებელი მექანიზმების დისფუნქცია

აუტოიმუნური ჰეპატიტი პაციენტთა 10-დან 20%-ში. შესაძლოა აუტოიმუნური პოლიენდოკრინოპათია-კანდიდიასის-ექტოდერმული დისტროფიის (APECED) სინდრომის ფარგლებში განვითარდეს.[2]Zachou K, Rigopoulou E, Dalekos GN. Autoantibodies and autoantigens in autoimmune hepatitis: important tools in clinical practice and to study pathogenesis of the disease. J Autoimmune Dis. 2004 Oct 15;1(1):2. https://jautoimdis.biomedcentral.com/articles/10.1186/1740-2557-1-2 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15679907?tool=bestpractice.com [18]Manns MP, Vogel A. Autoimmune hepatitis, from mechanisms to therapy. Hepatology. 2006 Feb;43(2 Suppl 1):S132-44. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16447290?tool=bestpractice.com როგორც ჩანს, (APECED) გამოწვეულია აუტოიმუნური რეგულატორული გენის მუტაციით, რომელიც წარმოადგენს ერთადერთ ცნობილ აუტოიმუნურ დაავადებას მონოგენეტიკური მუტაციით.

ფიქრობენ, რომ გენეტიკურად წინასწარგანწყობილ ადამიანში, გარემო ფაქტორებს შეუძლიათ განაპირობონ პათოლოგიური პროცესების პროვოცირება, რაც შედეგად იწვევს ღვიძლის ნეკროზსა და ფიბროზს.

აუტოიმუნური ჰეპატიტის მიმდინარეობის კასკადის ინიცირებაში აუტოანტისხეულები ერთვებიან. თუ დაავადების პროვოცირებაში გარემო ფაქტორები არიან ჩართულნი, პროცესში შესაძლოა მოლეკულური მიმიკრიაც ჩაერთოს.[3]Krawitt EL. Autoimmune hepatitis. N Engl J Med. 2006 Jan 5;354(1):54-66. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16394302?tool=bestpractice.com როგორც ჩანს ადამიანის ლეიკოციტარული ანტიგენის - კლასი II შემბოჭველი მოქმედება მგრძნობელობის ძირითადი დეტერმინანტია და ანტიგენის ამოცნობაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს.[19]Webb GJ, Hirschfield GM, Krawitt EL, et al. Cellular and molecular mechanisms of autoimmune hepatitis. Annu Rev Pathol. 2018 Jan 24;13:247-92. https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-pathol-020117-043534 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29140756?tool=bestpractice.com აგრეთვე არსებობს ჰიპოთეზა, რომ პოლიმორფიზმი, რომელიც აკონტროლებს აუტოიმუნური ჰეპატიტის განვითარებისას ციტოკინების წარმოქმნას, შესაძლოა მემკვიდრეობითი იყოს HLA ჰაპლოტიპთან ერთად. მტკიცებულებათა უმეტესობა მხარს უჭერს T- უჯრედების ფუნქციის შეცვლის ცენტრალურ როლს, თუმცა B- უჯრედების ფუნქციის დარღვევა შეიძლება ასევე მნიშვნელოვანი იყოს სუსტი მექანიზმების სუპრესიიდან თავის დაღწევისთვის და აუტოიმუნური ჰეპატიტის ნეკრო-ანთებითი პროცესის განვითარებისათვის.[3]Krawitt EL. Autoimmune hepatitis. N Engl J Med. 2006 Jan 5;354(1):54-66. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16394302?tool=bestpractice.com

აუტოიმუნური ჰეპატიტის კლასიფიკაცია აუტოანტისხეულების მიხედვით[2]Zachou K, Rigopoulou E, Dalekos GN. Autoantibodies and autoantigens in autoimmune hepatitis: important tools in clinical practice and to study pathogenesis of the disease. J Autoimmune Dis. 2004 Oct 15;1(1):2. https://jautoimdis.biomedcentral.com/articles/10.1186/1740-2557-1-2 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15679907?tool=bestpractice.com [3]Krawitt EL. Autoimmune hepatitis. N Engl J Med. 2006 Jan 5;354(1):54-66. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16394302?tool=bestpractice.com

აუტოანტისხეულების ნიმუშების მიხედვით აუტოიმუნური ჰეპატიტი იყოფა 2 ტიპად:

• ტიპი 1: ანტინუკლეური ანტისხეული (ANA), გლუვი კუნთის ანტისხეული (SMA), პერინუკლეური ანტი-ნეიტროფილური ციტოპლაზმური აუტო-ანტისხეული (pANCA) და/ან გახსნის საწინააღმდეგო ღვიძლის ანტიგენი/ღვიძლი პანკრეასი (anti-SLA/LP)- დადებითი.

• ტიპი 2: ანტი-ღვიძლის/თირკმელის მიკროსომა-1 (anti-LKM-1) და/ან ანტი-ღვიძლის ციტოზოლ (anti-LC1) სპეციფიკური - დადებითი.

აუტოიმუნური ჰეპატიტის ვარიანტების კლასიფიკაცია[3]Krawitt EL. Autoimmune hepatitis. N Engl J Med. 2006 Jan 5;354(1):54-66. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16394302?tool=bestpractice.com

აუტოიმუნური ჰეპატიტის ვარიანტებია:

აუტოიმუნური ჰეპატიტი - პირველადი ბილიური ციროზის გადაფარვის სინდრომი

• ჰისტოლოგიურად აუტოიმუნური ჰეპატიტის სურათი, თუმცა პირველადი ბილიარული ციროზის სეროლოგიური ნიშნები ( ანტიმიტოქონდრიული ანტისხეული (AMA)-დადებითი)

• პირველადი ბილიური ციროზის ჰისტოლოგიური სურათი, მაგრამ აუტოიმუნური ჰეპატიტის სეროლოგიური ნიშნები ( ანტინუკლეური ანტისხეული ან SMA-დადებითი, ანტიმიტოქონდრიული ანტისხეული -უარყოფითი). ზოგჯერ განსახილველია აუტოიმუნური ქოლანგიტი ან AMA- უარყოფითი პირველადი ბილიური ციროზი.

აუტოიმუნური ჰეპატიტი-პირველადი მასკლეროზებელი ქოლანგიტის გადაფარვის სინდრომი

• აუტოიმუნური ჰეპატიტის სეროლოგიური სურათი, მაგრამ პირველადი მასკლეროზებელი ქოლანგიტის ჰისტოლოგიური ნიშნები და ქოლანგიოგრაფული პათოლოგიური მახასიათებლები.