ეტიოლოგია

მწვავე მუცელი გულისხმობს მუცლის პათოლოგიის მძიმე სიმპტომების სწრაფ დაწყებას. მწვავე მუცელი შეიძლება მიუთითებდეს სიცოცხლისთვის პოტენციურად საშიშ მდგომარეობაზე, რომელიც საჭიროებს სასწრაფო ქირურგიულ ჩარევას.

მწვავე მუცლის ყველაზე გავრცელებული მიზეზებია:[13]

  • მუცლის არასპეციფიკური ტკივილი

  • თირკმლის კოლიკა

  • ნაღვლოვანი კოლიკა

  • ქოლეცისტიტი

  • აპენდიციტი

  • დივერტიკულიტი

სავარაუდო ეტიოლოგია განსხვავდება ასაკის მიხედვით. თირკმლის კოლიკა და აპენდიციტი უფრო ხშირია <60 წელზე ნაკლები ასაკის პაციენტებში, ხოლო ნაღვლის ბუშტის დაავადება და დივერტიკულიტი უფრო ხშირია ხანდაზმულ პაციენტებში.[13][14]

კუჭ-ნაწლავის მიზეზები

  • მწვავე მუცელი შეიძლება გამოწვეული იყოს პერიტონიტის გამომწვევი ანთებით (მაგ., აპენდიციტი, დივერტიკულიტი, მეკელის დივერტიკულიტი), ნაწლავის გაუვალობა, ვისცერული პერფორაცია ან ინფექცია.

  • ნაწლავის გაუვალობა ხდება ნაწლავის შიგთავსის ნაკადის მექანიკური შეფერხებისას. წვრილი ნაწლავის ობსტრუქციის ყველაზე უფრო გავრცელებული მიზეზებია წინა ქირურგიული ჩარევის შედეგად ინტრააბდომინალური ადჰეზიები და ჩაჭედილი თიაქარი.[15] მსხვილი ნაწლავის გაუვალობა ჩვეულებრივ გამოწვეულია კოლორექტალური სიმსივნით.[16] სხვა შესაძლო მიზეზებია ნაწლავის შემოგრეხა ან მსხვილი ნაწლავის სტრიქტურა.

  • კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულმა შეიძლება დაარღვიოს კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის კედელი, რაც იწვევს პერფორაციას. საყლაპავის პერფორაციის -ბურჰავეს სინდრომი (Boerhaave's syndrome) და საყლაპავის ნახეთქების -მალორი-ვეისის (Mallory-Weiss )სინდრომის შედეგად ვითარდება საყლაპავის ლაცერაცია და გასტროინტესტინური სისხლდენა. პერფორაცია ასევე შეიძლება მოხდეს არანამკურნალევი ანთების ან ობსტრუქციის შედეგად.

  • წყლულოვანი კოლიტი და კრონის დაავადება შეიძლება გამოვლინდეს მუცლის ტკივილით, რომელიც ანთებითი პროცესის ან ობსტრუქციის გართულების შედეგად განვითარდა.

  • ინფექციურ პროცესებს მიეკუთვნება გასტროენტერიტი, ინფექციური კოლიტი და ტიფლიტი (ნეიტროპენიური ენტეროკოლიტი).

შარდსასქესო სისტემის მიზეზები

  • თირკმლის და შარდსაწვეთის ქვები და პიელონეფრიტი მუცლის ტკივილის უროლოგიური მიზეზებია.

  • თირკმელებისა და შარდსაწვეთის კენჭებით ობსტრუქციამ შეიძლება გამოიწვიოს თირკმლის კოლიკა: ძლიერი, მწვავე ტკივილი ფერდქვეშა არეში, რომელიც შეიძლება ირადირებდეს იპსილატერალურ საზარდულის არეში, ჩვეულებრივ თან ახლავს გულისრევა და ღებინება. იშვიათად ამას ახლავს მაკროსკოპული ჰემატურია. როდესაც ქვები გადის და ჩერდება შარდსაწვეთის დისტალურ ნაწილში ან ინტრამურულ არხში (the distal ureter or intramural tunnel), ამან შეიძლება გამოიწვიოს შარდის ბუშტის გაღიზიანება, რომელიც გამოიხატება შარდვის გახშირების ან მოშარდვის ხშირი მოთხოვნის სურვილის შეგრძნება. იფსილატერალური ტკივილი სათესლე ჯირკვლებსა და საზარდულში შეიძლება იშვიათად მოხდეს მამაკაცებში ობსტრუქციული კენჭებით.

  • პიელონეფრიტის საერთო ნიშნები და სიმპტომებია: მწვავე ცხელება, შემცივნება, ზურგის ან მხრების ძლიერი ტკივილი, გულისრევა და ღებინება და კოსტვერტებრული კუთხის მგრძნობელობა/მტკივნეულობა.

  • მამაკაცებში გასათვალისწინებელია სათესლე ჯირკვლის გადაგრეხვის შესაძლებლობა.

  • მწვავე მუცლის გინეკოლოგიურ მიზეზებს მიეკუთვნება: საშვილოსნოსგარე ორსულობა, საკვერცხის ცისტის გასკდომა, საკვერცხის შემოგრეხვა, მენჯის ღრუს ორგანოების ანთებით დაავადება და ენდომეტრიოზი.

ჰეპატობილიარული და პანკრეასის მიზეზები

  • ბილიარული კოლიკა ხასიათდება მდგრადი, ძლიერი ტკივილით მარჯვენა ზედა კვადრატში (RUQ). სიმპტომები გრძელდება 15 წუთიდან 5 საათამდე.

  • ქოლეცისტიტი არის ბილიური (სანაღვლე გზების) ტკივილი, რომელიც გრძელდება 5 საათზე მეტ ხანს და თან ახლავს ანთების ნიშნები, მაგ., ცხელება, გამოხატული RUQ მტკივნეულობა და ლეიკოციტოზი.

  • პანკრეატიტი, როგორც წესი, ვლინდება უეცარი ტკივილით ეპიგასტრიულ ან მარცხენა ზედა კვადრატში (LUQ), რომელიც შეიძლება გავრცელდეს ზურგზე. პაციენტების უმრავლესობას ასევე აქვს გულისრევა და ღებინება. ყველაზე გავრცელებული მიზეზებია ნაღვლის ბუშტის კენჭები და ალკოჰოლის გადაჭარბებული მოხმარება.

  • ინფექციურ მიზეზებს მიეკუთვნება ჰეპატიტი და ღვიძლის აბსცესი. ფიც-ჰიუ-კურტისის (Fitz-Hugh Curtis) სინდრომი, მენჯის ღრუს ანთებითი დაავადების გართულებაა, რომელიც ვლინდება მუცლის ზედა მარჯვენა კვადრანტის (RUQ) ტკივილით და პერიჰეპატიტით.

სისხლძარღვთა მიზეზები

  • სისხლძარღვოვანი პათოლოგიების შედეგად, როგორიცაა მუცლის აორტის განშრევება, აორტის ანევრიზმის და ელენთის არტერიის ანევრიზმის გასკდომა, შეიძლება განვითარდეს ინტრააბდომინალური ჰემორაგია.

  • იშემიური მიზეზები მოიცავს მწვავე მეზენტერიულ იშემიას და ინფარქტს, იშემიურ კოლიტს, ელენთის ინფარქტს.

  • ნამგლისებრი უჯრედების კრიზის სისხლძარღვოვან-ოკლუზიური ეპიზოდები ასევე შეიძლება მუცლის ტკივილით გამოვლინდეს.

  • ბად-კიარის სინდრომის დროს ადგილი აქვს ვენური უკუდენის ობსტრუქციას, რაც გამოვლინდება მუცლის ტკივილით, ჰეპატომეგალიით და ასციტით.

  • ელენთის ინფარქტი შეიძლება გამოიწვიოს LUQ ტკივილი.

მეტაბოლური და ტოქსიკური მიზეზები

  • მწვავე მუცლის მეტაბოლურ მიზეზებს მიეკუთვნება ურემია, დიაბეტური კეტოაციდოზი, ადისონური კრიზი და ჰიპერკალციემია.

  • თანდაყოლილ მეტაბოლურ მოშლილობებს მიეკუთვნება მწვავე ხანგამოშვებითი პორფირია და თანდაყოლილი ბრუცელოზი.

  • მძიმე მეტალებით მოწამვლა შეიძლება გამოწვეული იყოს სამედიცინო/გარემოს/პროფესიული ექსპოზიციით (მაგ., ვერცხლისწყალი, ტყვია, დარიშხანი).

  • ოპიოიდების მოხსნამ შეიძლება გამოიწვიოს მუცლის სპაზმური ტკივილი.

საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის გამომწვევი მიზეზი

  • Psoas-აბსცესი უფრო ხშირად ტუბერკულოზური აბსცესით არის გამოწვეული, რომელიც წელის მალებიდან წელის კუნთებზე გავრცელდა.

  • მუცლის კედლის ჰემატომა შეიძლება გაჩნდეს სპონტანურად, ან ტრავმის, ვარჯიშის, ხველების ან პროცედურის შედეგად.

სხვა

  • მწვავე მუცლის ნაკლებად ხშირი მიზეზია რადიაციული ენტერიტი ან ობობას ნაკბენი.

არასპეციფიკური მუცლის ტკივილი (NSAP)

  • აღწერს <7 დღის ხანგრძლივობის მუცლის ტკივილს, როდესაც ანამნეზი, გასინჯვა და გამოკვლევა არ გამოავლენს მუცლის ტკივილის მიზეზს. ეს დიაგნოზი ისმება დიფერენციალური დიაგნოზის გზით, გამორიცხვის მეთოდით.

  • ფინეთში ჩატარებულმა დიდმა რეტროსპექტულმა კვლევამ აჩვენა, რომ არასპეციფიკური მუცლის ტკივილი (NSAP) იყო ყველაზე გავრცელებული დიაგნოზი იმ პაციენტებში, რომლებიც მიმართავდნენ გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების განყოფილებას მუცლის მწვავე ტკივილით.[17] NSAP რჩებოდა ყველაზე დიაგნოსტირებულ მდგომარეობად კვლევის 26 წლის განმავლობაში, მიუხედავად რადიოგრაფიული ტექნიკის სავარაუდო გაუმჯობესებისა მონაცემთა შეგროვების პროცესში.

  • NSAP უფრო ხშირია ბავშვებში, ვიდრე მოზრდილებში. ერთმა პროსპექტულმა კვლევამ ბავშვებში, რომლებიც შემოდიოდნენ ქირურგიაში NSAP-ით აჩვენა, რომ 2.3% იყო ხელახლა ჰოსპიტალიზებული მუცლის ტკივილით მომდევნო 30 დღის განმავლობაში, 0.5%-ს გაუკეთდა ოპერაცია ან ინვაზიური პროცედურა მათი თავდაპირველი მიღებიდან 3 თვის განმავლობაში და 0.2%-ში ვერ იქნა გამოვლენილი აპენდიციტი.[18]

  • შვედეთში ჩატარებულმა კოჰორტულმა კვლევამ აჩვენა, რომ პაციენტების 2.2%-ს, რომლებიც გაწერეს სასწრაფო დახმარების განყოფილებიდან NSAP-ის დიაგნოზით, დაუსვეს კიბოს დიაგნოზი 12 თვის განმავლობაში.[19] პაციენტების უმეტესობა, რომლებსაც კიბოს დიაგნოზი დაუსვეს, იყო ≥60 წელზე უფროსი.

  • დანიაში ჩატარებულმა რეტროსპექტულმა კვლევამ აჩვენა, რომ NSAP-ით გამოწერილი პაციენტების 16% ხელახლა შემოვიდა მუცლის ტკივილით 3 თვის განმავლობაში; 39%-მა მიიღო სომატური მდგომარეობის დადასტურებული დიაგნოზი განმეორებით ვიზიტზე.[20] გარკვეული დიაგნოზით განმეორებით ჰოსპიტალიზირებულ პაციენთა 40% ქონდა სანაღვლე გზების პათოლოგია. თანმხლები დაავადება, გულისრევა, ღებინება და ლეიკოციტოზი პირველადი მიღებისას მნიშვნელოვნად იყო დაკავშირებული მნიშვნელოვან დიაგნოზთან, რომლის გამოვლენა/იდენტიფიცირება ვერ მოხდა.[20]

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას